Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 1, 5 January 1901 — Page 8
This text was transcribed by: | Francene H Aarona |
This work is dedicated to: | For my children who have grown to be good and responsible parents. |
KE ALOHA AINA
8 KE ALOHA AINA, POAONO, IANUARI 5, 1901.
HE KAAO HAWAII
NO
HAINAKOLO
---
Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kaikamahine Nana i Wawahi i na Pani Paa o Kuaihelani a Haule Kona Kapu Ihiihi.
---
A maanei kakou e ike ai i a manao o Hainakalo no na mea e pili ana i kana moopuna wahine, wa maemae oia ma ia kula ana.
A no'u iho ke ku nei au ma ia kulana a ke hoomaonopo nei au me kuu kuhihewa ole ina e pane ia mai ana ia oiaio imua o'u.
Pane mai o Keaniniulaokalani imua o Hainakolo, heaha ke kumu o kou maalo ana e imi ana i wahi nou e hooko ia ai kou manao no ia mea ? Aole anei o ke kumu ia o kou haule ana i keia hana nui a kakau, aole anei oe i hele ma ia huakai a hiki i ka loaa ana o ka mea au i makemake ai, ua hooko anei oe i ka hoohiki e lilo nau ia mea ?
E pane oe nou iho no keia mea a i ole e hai mai i ka oiaio no kou nele ana ia mea, e hoike no au i ka oiaio.
Pane mai o Hainakolo no keia ninau, aole loa au i hana i kekahi hewa ma Keaooline nei, aole mawaho aku.
He uhi ana na ka pouli nui a mao ae ku ana ka lawehala, aole e hiki ia Hainakolo ke hoole hou.
Ua noho lunakanawai hou o Kuhailo no keia hihia. Ua pane aku o Kuahailo ia Keaoikaohuokekai, ua hiki mai kou hihia imua o'u, a ke ninau nei au ia oe. Ua hana ia anei ka hewa mawaena ou a me Hainakolo. Ae, ua hana ia ka hewa mawaena o'u a me Hainakolo.
Pane mai o Kuahailo ia Hainakolo, na oiaio anei ka ae ana mai o Keaoikaohuokekai ua hana olua ia hewa ?
Aole pane o Hainakolo i ka ninau a Kuahailo.
Eia ka olelo hooholo no olua. E Keaoikaohuokekai, a Keaoolino nei oe e noho ai a hiki i ka make ana, a o ka hua o na laau kau ai e ai ai.
E Hainakolo ma Keaoolino nei oe e noho ai a make, o ka hua o na laau kau ai e ai ai.
Pane mai o Leimakai i kona makuahine, aohe mana hoopakele i loaa ke hookuu ae ia oe mai ia pilikia ae.
Pane mai o Lonokaiolohia imua o kona kupuna, o na mea e ae a pau e hiki ana ia'u, o keia aohe hiki.
Pane mai o Kuahailo ia Luukia, ua hala ka puu nele o ko kaikamahine i ke kane ole, no ka mea, ua ike au, ina aole i haule @ ko kaikamahine ihope aohe manao kane ana.
Nolaila, e noonoo oe no ko makuahine, aia ke ai la i ka ai i makemake ole ia.
Eia kekahi aole oia e hoi koke mai ana no elua malama, nolaila, e imi nui oe maluna o ka hoailona a nana e hoike mai i kou alanui hele e loaa ai ka maalahi me ka pohihihi ole.
Pane o Leimakani ia Luukia, he nui Kuu kaumaha no ka makuahine o kaua aohe e hiki i ko'u mana ke kii aku a wehe mai iaia.
Pane mai o Luukia i kana kane o kaua no ilaila, pohihihi ke alanui e hiki ai ne ke apono ia mai a me ka ole
Pane aku o Lonokaiolohia imua o kona mau makua, he nui kuu kaumaha a me ka ehaeha no keia hana i maluna o kakou, nolaila, ma ka olelo hooholo o ka make ka palena.
Pane hou mai o Luukiia imua o lakou, e hoomanawanui kakou a hoi mai ke akua nui, ina loaa kahi ninau ia kakou e pane mua olua.
O ka ike a Luukia i ike ai no Hainakolo a me Keaoikaohuokekai,, ua puka maka @ae la iwaho i noho lunakanawai hou ia e Kuahailo ma Keaoolino no ka make mau loa ma ia olelo hooholo.
Aole loa e hiki ia Kuahailo ke hoopakele ia Hainakolo no keia hihia ana i hana ai he moena.
Pane mai o Leimakani imua o ka lunakanawai me ka oiaio, aole no kuu hoole ika olelohooholo i ka hewa a laua i hana ai a me na kino pu o laua, nolaila, ke waiho nei i ninau imua o kou kiekie.
Akahi. Ua hiki anei i ka mana akua ke hoahewa i ka hewa elike me ke kanaka aole paha
Alua. E hiki ana anei i ka mea make ke hooala mai a hoopai aku no ka make mau loa.
Ua pane mai o Kuahailo imua o Leimakani, ua paa ka olelo hooholo no ko laua make.
Akahi. Maluna o kuu mana kilo a me kuu mana hoailona a akua hoi ua paewa aohe i pololei aole no hoi e paa ana ka olelo hooholo, no ka mea, ua huikau ka mana akua me ka mana kanaka.
Alua. O ke akua i make ma kona akua ua make loa oia aohe ala hou ana mai :
Akolu. O kou uku hoopai he make mau loa, aohe manaolana no ke ola hou mai.
Aha. O ko'u hoopai he kipaku ia a me ka lawe pu ia o ka mana i kau ia maluna o'u, a nau e nana keia mau uku hoopai, oia kuu ike kilo, hoailona a akua hoi mai ka nuu mai.
Pane mai o Keaniniulaokani imua o kana keiki, haule ka mana ola ko makuahine ma keia mau kumu, ua make o Kane a me Kanaloa nou a me ko makuahine ma keia mau kumu, ua make o Kane a me Kanaloa nou a me ko makuahine, nolaila, e noho mana ana oe no Keaoolino nei.
E noho o Hainakolo nona iho, ma na hana ano nui o keia mua aku aohe o Hainakolo e lilo i hoakuke elike me mamua.
O ka uku hoopai o Kaohuikekai he make ma kou lima e Leimakani ka hoopai ana o ka make mau loa.
Pane hou o Leimakani imua o kona akua makuakane, ua nani ka olelo hooholo no Hainakolo e noho oia nona iho, aohe alae nana e keu iho.
Pane mai o Kuahailo ia Leimakani, hui ka ike akua ke hele la a hiki i ka nuu kapu, o olua me ko keiki hoi a noho i ke opu weuweu a Kane ma laua o Kanaloa.
Pane mai imua o kana keiki o Hainakolo, e hookuu laelae mai oe ia'u i wa hoomaha no'u no kuu hele ana i na aupuni hui ou no ka hoomaha ana malaila no eono malama hoi mai no Keaoolino nei.
Pane aku kana keiki imua o kona makuahine, aole o oe wale no, o kaua pu no ke hele no ia huakai hoomaha ou, aole au e haalele ia oe i na wahi a pau au e hele ai.
Pane o Lonokaiolohia imua o kona makuakane, e aho me a'u o kupuna.
Ua ae aku o Leimakani i ke noi a kana keiki, nolaila, ua hala o Hainakolo me na moopuna me ka maluhia aohe makani nana e kolohe.
HOOLAHA HOOKAPU KAI.
---
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, aole lakou e hele wale maluna o kuu kai e waiho la ma Kalia, e hoomaka ana ua kai la ma ka hui ana me ke kai aupuni maluna a hiki i ke paipu hookahe wai ino e moe la iwaho o ka moana malalo. Aole loa kekahi mea e hele e lawaia, aole hoi i ka Alamihi a i ole i ka Limu. O ka poe e hoolohe ole e hoopii no au ma ke kanawai no ke komohewa, mai keia la aku e hoopukaia aku nei o keia hoolaha, koe na poe a'u e ae aku ana. JOHN HAPA. Kalia, Ian. 2, 1901.
HOOLAHA KUAI A ME HOOPAA A KA MEA MORAKI.
---
Ke hoolahaia aku nei ma keia no ka hooko ana aku i ka mana o ka hoolilo ana i kekahi moraki i hanaia e William K. Kaleihuia o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, mea moraki, ia William G. Brash o Honolulu, i olelo ia, mea paa moraki, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope ma Honolulu ma ka Buke Aupuni 179, ma na aoao 354 a ka 356, he manao ko ka mea paa moraki e paa i ua moraki la no ka hahaki ia ana o ka aelike, oia hoi ; ka uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka uku panee i kona manawa i olelo ia.
Ke hoolaha pu ia aku nei, o na waiwai i paa maloko o ua moraki la i oleloia e hoolilo ia aku ana no ia ma ke kuai kudala o James F. Morgat, ma alanui Moiwahine, Honolulu ma ka Poaono, la 5 o Ianuari, 1901, ma ka hora 12 awakea. O na waiwai i hooakaka ia maloko o ka moraki i olelo ia, oia keia :---
Akahi. O kela apana aina a pau e waiho nei ma Leleo, Honolulu, Mokupuni o Oahu, Paeaina Hawaii i hoakaka i ma ka Sila Nui 2456, Kuleana 732, nona ka ili aina he 17-100 eka, a o ka aina no hoi ia i loaa i ka mea moraki ma ka palapala hoolilo a Kanakaokai, i hanaia ma ka la 19 o Ianuari, 1898, a i hoopaa ia ma ke keena Kope ma ka la 6 o Mei, 1898 ma ka buke aupuni 177 aoao 438 me 439.
Ehua : Oia kela apana aina a pau e waiho la ma Apueoiki, Kula, Maui, nona ka ili aina 25 1/2 eka, a o ia ka apana 2 o ka Sila Nui Haawi Helu 2085 no Kaulunahele, a oia aina o Kaulunahele i oleloia ua hoolilo aku oia la @Puue, a kekahi palapala hoolilo i hanaia i ka la 22 o Novemaba, 1862, i hoopaaia maloko o ke Keena Kope ma ka buke aupuni 25, aoao 19.
Ekolu. Oia kela apana aina a pau e waiho la ma Apueoiki, Kula Maui, nona ka ili aina o 47 eka, a oia ka aina i hoakaka ia ma ka Sila Nui Haawi Helu 2205 no Puue.
A pela me na waiwai a pau maluna o keia mau wahi i hoakaka ia. WM. G. BRASH Mea Paa Moraki.
Kuike ma ke Dala Gula Amerika.
Ma hoolilo palapala kuai maka aoao no ia o ka mea kuai. No na mea i koe e ninau la Holmes a me Stanley, na loio no ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Dekemaba 10, 1900. dec. 12
HOOLAHA KUAI A ME HOOPAA A KA MEA MORAKI.
---
Ke hoolahaia aku nei ma keia no ka hooko ana aku i ka mana o ka hoolilo ana i kekahi moraki i hana ia o C. W. Kinney o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, mea moraki, ia Edith M. W. Holdsworth o Honolulu, i olelo ia, mea paa moraki, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope ma Honolulu ma ka Buke Aupuni 180, ma na aoao 120 a ka 121, he manao ko ka mea paa moraki e paa i ua moraki la no ka hahaki ia ana o ke kumupaa a me ka uku panee i kona manawa i olelo ia.
He hoolaha pu ia aku nei, o na waiwai i paa maloko o ua moraki la i olelo ia, e hoolilo ia aku ana no ia ma ke kuai kudala ia ana make keena kudala o James F. Morgan, ma alanui Moiwahine, Honolulu, make Poakolu, la 9 o Ianuari, 1901, ma ka hora 12 awakea. O na waiwai i hooakaka ia maloko o ka moraki i olelo ia, oia keia : ---
Oia no kela apana aina a pa e waiho la ma Alaeakila. Apana o Hamakua, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, e hoakaka ia ana, penei :---
E hoomaka ana ma ke kihi Akau o keia ma ke kahawai o Kaumoli, a e holo ana ma ka aoao o ke Kueana o Manoa, Hema 68 °, 765 kapuai a hiki i kekahi Kumulaau Kukui a hoailona ia V., makai o ke Alanui; alaila, holo iua ma ke kahawai, Hema 3 ° Komohana, 820 kapuai a hiki i ko Papapa Kuleana ; alaila, holo ma ke kuleana i olelo ia, Akau 72 ° Komohana 575 kapuai ; Hema 2 1/4 ° Hikina, 575 kapuai; Hema 82 ° Hikina, 350 kapuai; Hema 82 ° Hikina, 350 kapuai ; alaila, holo hou iuka ma ke kahawai no ka pohaku a me ke Kumu Kukui i hoailona ia X makai o ke Alanui Aupuni, Akau 81 1/2 ° Komohana 390 kapuai no ka pohaku i hoailona ia hou X mauka o Kiowai, alaila, holo i kai mawaenakonu o ke kahawai no kahi i hoomaka ai. Nona ka nui o ka ili aina he 36 eka, a o Keia ka aina 1 hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1737 no Papapa, a oia aina hookahi no hoi kai hoolilo ia i ka mea moraki ma ka palapala hoolilo a Pahuume a me Polani, i hanaia ma ka la 31 o Augate, 1896, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope ma ka Buke Aupuni 164, aoao 204.
Pela me na waiwai a pau maluna o keia mau wahi i hoakaka ia. EDITH M. W. HOLDSWORTH, Mea Paa Moraki.
Kuike ma ke Dala Gula Amerika. Na hoolilo palapala kuai maka aoao no ia o ka mea kuai.
No na mea i koe e ninau ia Stanley a me Holmes, na loio o ka mea paa moraki.
Hanaia ma Honolulu, Dekemaba, 14, 1900. dec 17
HE WAAPA LOAA.
---
Ua loaa ia'u he waapa kiki e lana ana mawaho aku o Kahakaaulana. Ke hoikeia aku nei ka lohe i ka mea nona keia waapa e kii koke mai makai o ka hale waapa o ka Matala me ka uku pu mai i ka lilo o ka malama a me ka hoolaha ana. A ke hala na la he 15 me ke kii ole ia mai e lilo no keia waapa ia'u.
WM. KEALOHA. Kakaakao, Dec. 31, 1900.