Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 50, 15 Kekemapa 1900 — Page 3
| This text was transcribed by: | Ruth Mizumoto |
| This work is dedicated to: | Lisa Kay Nohea Luhrsen |
KE ALOHA AINA
ALOHA AINA, POAONO DEKEMABA 15, 1900
NA LIMAHANA PORTO RICO
-------
Ma ka hoike a na nupepe o Amerik Huipia, eia ae ma ke alahele no Hawaii nei he puulu limahana Porto Rico no ka hana ana maloko o na mahiko. He nawaliwali ko lakou mau panaina, me he poe ia i loohia i kekahi ma'i ikaika, a maloko oia puulu aoie loa he hookahi o lakou e hoike mai ana he ola kino maikai. O ka aabu a lakou e komo ana he lahilabi me ka pelapeia, a aole hoi he mau kamaa ma ko lakou mau wawae, a o ka mea wale no nana e hoopumehana ana ia lakou he wahi paa huluhulu e lei ana ma ka a i. O na wahine a keia poe limahana he poe puhi paka. E hoea lou mai ana lakou i Hawaii nei ma keia mau pule aku.
LA LIMAHANA NEGERO.
--------
Ma o ka ike ana o na hui mahiko i ko lakou pilikia nui me na limahana no ka hana ana maloko o na malako, eia lakou ke hooikaika nei ma na ano a pau ie loaa ai he mau limhana me ka pupuahulu i ole ai e poho ke lakou mau waiwai, no ka mea, eia ke haalele mau nei na Iapana i ka hana ana muleke o na mahiko a o ke pani ana aka i ko lakou mau hakahaka he hana paakiki loa ia.
Nolaila, ma ka mokuahi Zealandia e kau hou aku ai e J. B. Collins o Kohala, a holo aku no na mokuaina hema o Amerika Huipuia no ka hoao hou ana a ohi i mau negero @alalo o ka hooikaika ana a kekahi kahunapule paeie Rev. John H. Cook, ke kanaka ana i lawe pu mai nei no ka nana ana i ke kulana o ka o noho ana o keia aina.
Wahi a ua kahuuapule paele nei, he aina maikai loa keia no na paele he pumehana, a he maikai no hoi ka uku hana maanei mamua o ko lakou mau mokuama e noho mai nei. A i ko'u wa e hiki hou aku ai i ka home e hooikaika ana au i ko'u mau hoaloha e holo mai i Hawaii nei.
Maloko o kanaono la i manao ia ai e huli hoi hou mai ai o Collins me 50 ohana paele.
KA PERESIDENA HOU O KA PAPA OLA.
----------
Ma ka noho ana a ka halawai a ka Papa Ola, ma ma ka Poakolu nei, ua koho ia iho la o Kauka Raymond I Peresidena no ka Papa Ola, ma kahi o E. C. Winston i waiho mai. Ua olelo ia ae he kanaka makaukau loa oia i ka lawelawe ana i ke oihana Iapaan ma Honolulu nei a ma Amerika Huipuia, a ue noho no hoi ola he kumu a'o maloko o ke Kula Nui Rush, ma Kikako.
UA HOEA MAI LA.
--------------
Maluna o ka mouahi Zealandia i hoea mai ai o Lunakahiko Keoki Pukuuiahi oa ka Hoomana Moramona, ka miaionari mua hoi nana i lawe mai i ka lamaku o ke ola lia akalesia i keia mau paemoku i ka 12 o Dekemaba 1850 i kona mau ia opio o 22 makahiki, aka, he elua nae oho e kau nei malnna o kona poo i keia wa ana i kipa hou mai la.
Ua hoike ae oia i kona manao hauoli no ka hehi hou ana i ke lepe aloha o Hawaii nei, mahope o kona kaawale ana no kekahi mau makahiki loihi, a he nui ka loli o ke kulanakauhale nei mai ka wa ana i ike hope ai
Ua ukali ia mai o Keoki Pukuniahi e kana wahine, kana mau keiki elua, Bihopa W. W. Cluff ma kana wahine a me Mrs. Clawson, he poe Uta wale no lakou a pau.
I ko lakou leia ana mai iuka nei o ka aina, ua lawe ia aku lakou no ka home o Aberahama Fernandez me kona mau hoa, a malaila lakou e noho ai i ko lakou mau la ma Honolulu nei. Ua malama ia ae he anaina ike no lakou ma ka luakini Moramona ma Auwaiolima me ka hora 10 o keia kakahiaka.
KA LA MA'I BUBONIKA.
-------------
O ka Poalua nei, Dek. 12, o ola ka piha ana o hookahi makahiki o ka oili mau ana ae o ka ma'i buboaika ma ke kulanakauhale o Honolulu nei. Ka ma'i hoi nana i hookau ae i ka weli i keia kulanakauhale a me na mokupuni mawaho aku nei.
Ma keia awakea i haawi ae ai ka Papa Ola i ke kauoha no ka hoopae ia ana o na moku holo pili aina, mai ka haalele ana iho i keia awa. Aka, ua lohe mua nae ke Kinau i keia mea a haalele iho la me ka pupuahulu no kona mau awa mamua o ke kani ana o ka hora 12 o ke awkea. A o keia malao iho na hoike a ka nupepa KE ALOHA AINA o ka la 16 Dekemaba 1900 no ia la weliweli:
"Ua poha ae la ka ma'i weliweli fiva eleele, (bubonic palgue) maloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei, ka ma'i hoi i oi ae ka weliweli i ke korela, ma ka Poalua nei.
O ka ola uhane i lili mua i moepuu na keia ma'i, he pake no loko o ka halekui o Wing Wo Tai & Co., e ku nei ma ke alanui Nuuanu, kokoke i ke alanui Moi, a o ka elua o na make ma ke alanui Maunakea, kokole i ke alanui Pauahi.
O ka ma'i mua ua hoike ia aku ia e kekahi kauka pake i ka Papa Ola, a ua hoomake koke ka Papa Ola o huli i ka oiaio ola lono i lawe ia aku, a ua ike io iho ia lakou ua pololei na olelo i lawe ia aku ia lakou no ka hoea ana ae la o keia ma'i luku.
He elua mau kino make i maopopo loa ua leaa i keia ma'i a he ekolu e huli pono ia aku ana ke kumu i make ai.
A o ka pake i make ma ke alanui Maunakea, ua puhi lehu ia oia ma Kahakaaulana.
Mamuli o ka ikaika o ka pahola ana ae ia o ka ma'i ua kahea ie na koa pualu i keia aniua ia, e kiai i na hale i loohia i ka ma'i a e hookapu hoi i na poe e hookokoke aku ana."
------------
Aole no i poina i na Hawaii ka noho ana oia mau la o ke pihoihoi, ka nui o na ola i puhi ia i ke ahi, na hale, na waiwai, a pela aku e ka Papa Ola, a malalo no hoi oia mau hana puhi ahi a ua Papa Ola nei e waiho oneanea mai nei ke kahua o Kinotaona ma o kekahi ahi i hoa ia me ka la 20 o Ianuari, ka la poina ole i na mea a pau o keia kulanakaukahale.
Ma ka la i o Maraki i poha hope ae ai ka ma'i bubonika a nalo loa aku la, a ma ka la i o Mei i hookuu ia se ai ka hoomaiu ia ana o keia kulanakauhale. O na poe he 70 i loaa i keia ma'i he umi o lakou i pakele mai, a o ke koena iho na pau aku i ka make.
AOKE E PAU KOKE ANA KE KAUA.
-------------
Tacoma, Dec. 4. Ma kahi o umikumamalima a i ole iwakalua makahiki e hakaka ai mamua o ke loaa ana he keehina maluhia ia Amerika Huipuia maluna e na paemoku Pilipine.
O keia ae la na olelo a Kapena Polk o ka puali I, o ka regimana 43, hoea mai la ianei maluna o ka moku lawe holoholona Amerika Kinuek. Ua hoihoi ia mai nei oia mamuli o na pulapu i loaa iaia malana e ke kahua kaua. Wahi hou ana.
Ua makmake au e hoomaopopo na kanaka o Amerika Huipuia i ke kulana e ku nei ma Pilipine, he umikumamalima a i ole he iwakalua makahiki ma keia hope aku e hakaka ai alaila loaa ka maluhia.
He 75,000 ka uui o na koa Amerika e hiki ai ke loaa he maluhia ma ia mau paemoku, a o ka loaa ole ana o keia heluna i hoomau mai i ka hakeka ana o na Pilipine. Aia na regimana koa kuikawa ke makemake la e huli hoi mai, a i ka wa e loaa ai ia lakou o keia pono, aole lakou e komo hou ana i ke koa. Eia o Senatoa Hale ke makemake nei e hooloihi aku i ka manawa o na koa kuikawa no ekolu makahiki; a na hiki ia'u ke hoike aku me ka oialo, aole loa he hookahi @koa e hoomala ana ia lakou. E pau ana lakou a pau loa i @ lele.
Nuhou Kuloke
E alawa ae i ka mokou @auhoolahe e poku aku nei.
E'a na puka aniani ke luluuhou mai nei i keia mau la i na @ @ani a na opio.
E lawe uni @ KE ALOHA AINA Puka La i ike mau i na @hou o keia a me keia la.
E alawa ae e na makamaka i ka hoopiaha a T. Mureta a me ka White House e puka aku nei.
He nui na kii paini i loaa mai nei i ka halakuai o L. B. Kemp no ke Le Karisimaka ae nei.
Ua heea mai la ka moku la @ oa Meade me na koa kukaikalui no Manila, ma ka Poaono nei.
He mau huila kaa i nalowale ma ke alanui Ala Moana, e napa ae i ka hoolaha e puka aku nei.
Eia ka halekuai o Painapa ana ke hoikeike nei i na lole @hu hehe kupono no ke Karisimaka.
Ua hoea mai ia ka moku lawe holoholona As@e me ka piha @o a me hoki hou no Manila, mai @lakiko mai.
E kukulu ia aku ana he pua@koa ma Wailuku, Maui, me keia mau la aku, pela na lono i loaa @ la mai ie mokupuai mai.
Ua make o Niau ma ka @ la Poalua nei, ke kanaka i imu @hihewa ai i ka leau make he @kohola, ma ka haukipila, a makou i hoike mua aku ai.
Ua hala aku la na lio kei@i o C. H. Judd no Hilo, a ma @eia pule aku e hoouna ia aku ea na lio heihei a pau e malama @hei mawaho o Kapiolani Paka.
Ua haawi ae ka hana a@ni he mau leo mele mauaa @ kamoku iawekoa Meade ma ke Poalua nei, no ka hanohano @ na koa a me ua ohua mauna ona.
Ma ke Poakahi ae nei i @o ia ai e hoea mai ana ke Sei@ o ka laina mo@uahi Okenika mai Kapalakiko mai O keia kekahi o na moku hou i kapili ia mai nei oia laina mokuahi.
E haewila ana maloko o ka @ale Mele Hou ma ma keia no Poaone he ahamele nui, a o na pomaikai e loaa mai ana no ke kuai ana aku no ia i mau makana Karisimaka no na poe ma'i lepera e noho mai la ma Molokai.
Mamua ae o kou hale ana aku a kuai i kau mea i makemake ai a alawe ae i na hoolaha maleko o ka puka la KU ALOHA AINA malaila e loaa ai ia oukou na halekuai e malama nei i na kuai hoemi nui.