Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 44, 3 November 1900 — Page 5

KE ALOHA AINA

             POAONO, NOVEMABA 3, 1900           5

 

KE  KEIKIALII  KAWANANAKOA

NO KE EHUKAI O PUAENA ME NA HOA.

 Ukali Kona Makuahine Alii a Hiki i Waimanalo Hui Hoi no ke Taona.

   Maluna o kekahi kaa kuikawa i haalele iho ai ke Keikialii Kawananakoa me kona mau hoa i ka inea no ka ehukai o Puanena no ka hoike ana aku i ko laila, oia kekahi moho elele i Wasinetona no ke kii ana aku i ko kakou hae aloha a me ko kakou pono kuokoa i kaili lima nui ia e ka pakaha e hoihoi  mai.

  A e like me ka makuahine aloha keiki, pela ko kakou Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia i ukali aku ai iaia a hiki ilalo o Waimanalo, a mai hanu pu no paha i na ea oluolu o Puaena ina aole he mau pilikia mahope nei.

  Ua hoopiha ia ua kaa nei me kekahi mau maka hanohano o ke kulanakauhale nei, mawaena o lakou o Mrs. Kuaihelani Campbell me na kaikamahine, Mr.J.A. Cummins me kana lede, Mr. J.F. Colburn me kana lede, Mr. Aberaham Fernandez me kana lede, Mr. Edmund Hart me kana lede.  A nana keiki o ka hui himeni Kawaihau i hoonanea ae i ka huakai Alii.

  E huki ia ana ke kaa Alii e ke kaaahi ohua o ka auina La Pule.  He ulumahiehie na hiohiona o ka huakai a ke Keikialii Kawa nanakoa, a i ka wa i hoea aku ai ke kaa Alii i kahi hoolulu ma Manana, aia hoi, ua ike ia aku la o Emaluka a me Babe Boe (Robert Boyd) kekahi mau moho o ka aoao Home Rula, e haiolelo ana imua o kekahi mau kawna kanaka kakaikahi o na kane me na kamalii e hoike mai ana hoi he mau haiolelo pamalo laua, oiai, ua ahuwale ko laua ano i na kanaka, malaila pu o Jesse P. Makainai a me David Kanuha.

  Mahope o ke ku iki ana o ke kaaahi ma ia wahi, ua hoomau aku la oia ma kona alahele, a ma kahi hoohui kaaahi ma Waimanalo, i mawehe ae ai ka pili ma waena o ka makua a me ke keiki, a hele hookahi aku la hoi ke Keikialii no ka hooikaika ana i ka pono o kona lahui, i ukali la e E.K. Lilikalani, J.H. Wise, R.W. Holt, Hutchins, a me Piinaia.  A iloko o na leo huro a me na leo himeni i hoomau aku ai ua Lani Alii la i kana huakai no Waialua a o kona Makuahine Alii me ke kaoo nui o na hoaloha no ke kulanakauhale nei.

  E kaapuni aku ana ke Keikealii ia Oahu nei a hoea hou i ke kulanakauhale nei ma ka Poakolu ae nei, a holo hou no Maui i ka po Poaha.  O ka makou e kalokalo ae nei e haihai ia ka huakai a ke Keikiallii me na pomaikai he nui.

 

KA HALAWAI A KA

                           AOAO DEMOKARATA

   Ua wehweia ae e ka Aoao Demokarata ma ke kahua akea o Honuakaha, he halawai makaainana nui, ma ka po Poakahi nei no ka pomaikai o na poe e noho kokoke ana malaila, aka, he nui nae na poe i hele mai mai kahi e loa mai no ka hoolohe ana i na poe haiolelo o ia po, a ua hoopihaia ua kahua akea la me kekahi mano kanaka nui hewahewa.

  O ka haiolelo mua oia po i hoolauna ia mai oia no o Sam K. Kaloa, a i kona hoomaha ana ilo ko o na leo huro ohohia o na kanaka na hoolaua ia mai la o Keo Kaaka.  He ikaika na olelo a keia keonimana i lu mai ai i ke anaina nui i akoakoa aku, e hoike ana hoi, o ka Aoao Demokarata oia ka aoao e ola ai ka lahui a o ka mea i oi loa ai aia ma e poo o ka paa balota o ka Aoao Demokarata ke Keikialii Kawananakoa, a o kona haule ana he lawe ana mai no ia i na hoohilahila ana maluna o keia lahui, ka poe hoi i lohe ia aku a puni ka honua nei he poe aloha alii a aloha aina.  O ka lipine o ka Aoao Demokarata he hoailona kapu alii kona, a ua kuleana hoi lakou e lawe mai i ke kapu alii, no ka mea, ua haawi mai ka Moiwahine i kana keiki.  Aka, o ka lipine o ka Aoao Repubalika, he lipine ia no ka ma’i ahulau me na hua palapala “Ua Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”  O ka pololei ma ia wahi “Ua Mau ka Ea o ke Aina i ka Epa,” ua nalowale ka pono i ka Repubalika.

  Mahope iho ona ua ku mai o DL Kalawaia, he moho lunamakaainana Demokarata no Kauai.  Ua haawi mai oia he kakoo ikaika e koho i ke Keikialii Kawananakoa i elele i Wasinetona a ona la e loaa ai he pomaikai i na Hawaii.

  Ua hoolauna ia mai o John H Wise mahope iho ona, ua ku mai oia a holoholo mai la i ke anaina e wae lakou me ke akahele a koho iho i na balota o keia mau aoao ekolu i komo ole iloko o na hana kolohe.

  Na S.K. Kaili o Kauai, kekahi lunamakaainana oia mokupuni, ua huliamahi o Kauai o ke Keikialii Kawananakoa O J.E. Bush, S.W. Spencer a me E.C. Makapolena na haiolelo mahope iho o Kaili.

  A o McClanahan oia ka haiolelo hope oia po, ua hoike mai oia i ka waiwai ole o ka aoao Kuokoa Home Rula e manao nei e hoouna ia R.W. Wilikoki i Wasinetona, no ka mea, aole he aoao Kuokoa Home Rula nana oia e kakoo mai ana malaila, aka, ina he aloha nui ko na Hawaii ia Wilikoki, e kali malie iho a loaa ke kulana Mokuaina i ke Demokarata, alaila, onou aku ka lahui iaia i kiaaina, a e hooko ia no, no ka mea, he heluna oi aku kona Hawaii i ko na haole.  Ua hoike hou mai oia he hana hoohaahaa loa na McCants Stewart ka paele loio kakoo Repubalika, e hoohalikelike nei i na Hawaii me na negero, no ka mea, ua hoea mai lakou mailoko mai o ke kulana haahaa loa he kauwa kuapaa, i like ole me na Hawaii e noho ana no lakou iho mai kinohi mai.

  Aole wale oia, aka, he lahui naauao maoli no ka lahui Hawaii he ike heluhelu a me ke kakau a he 2 pa keneta wale no paha o kona heluna lahui i nele me keia mau ike, a no na negero hoi he lahui hupo maoli no he 95 pa keneta i hoonele ia me keia mau ike.  Nolaila, aole he hiki na Hawaii ke hoohalike ia me ka nika.

 

NA HOIKE MAI WAIALUA.

  O na hoike i loaa mai ia makou mai Waialua mai, ua nui ke ohohia ia o ka halawai a ke Keikialii David Kawananakoa a me kona mau hoa o ka aoao Demokalaka i wehe ae ai maloko o ka hale o ka Moiwahine Liliuokalani ma ia wahi.  Mahope hoi o na hoao ana a na makai o ka aoao Repubalika e kipaku i na kanaka mai ka akoakoa ana aku o na kanaka i keia halawai, a o na alakai hoi o ka aoaoa Home Rula ua hoao mai lakou e paa i ka hale.  Aka, iloko no nae o keia mau hana hoopauha a na enemi, aole ia he mea e kuemi hope ai o na Demokalaka malalo o ke alakai ana a ko lakou alihikaua wiwo ole ke Keikialii Kawananakoa.  Ua hoikeia mai no ka aoao Demokalaka ka hapanui o na balota malalo olaila.  He mea oiaio o ka aoao io no keia o kakou ka lahui e ole ai.  Nolaila, e ala kakou a kakoo lokahi i ka aoao Demokalaka.

 

  Aole he manao aloha alii iloko o  .W. Wilikoki, aka, he manao puni @ a pela oia i keehi ino mai ai i ka hooalina alii o Hawaii, ina aia no ke aupuni i ke ao moi, oia hoi ka Keikialii David Kawananakoa, a kipehi pu mai la i na maka o ke Keikialii me na olelo h@ino  o ke kuhuna haahaa loa.

 

KA  HUAKAI  A  KE  KEIKIALII  I  KAUAI.

  He nui ke ohohia ia o ke Keikialii Kawananakoa ma Kana huakai aku nei i Kauai o Mano, a ua ala like mai ka lahui Hawaii mai o a o, o ka aina e kakoo Oia ka lakou Elele i Wasinetona, ma ka mahiko o Kealia, ua haawi ka unanui i elua hora i kona mau limahana e hoolohe ai i ka leo o ke Keikialii a me na moho o ka Aoao Demokarata, a ua nui ko lakou hauoli no ka lohe ana i keia mau leo o ke ola, he mea maopopo loa hoi no ka Aoao Demokarata ka hapanui o na balota malaila.  E Kauai o Manokalanipo oia ka kakou elele e ola hou ai ka hae a me ke kuakoa ou e Hawaii i kaili ia aku e na mana anunu aina o ka aoao Repubalika.

 

HE KUKAI OLELO ANO NUI.

   Ma kekahi kukai olelo i malama ia ae ma ka hale o Mr. J.A.G@mmina   ma ka La Pule nei mawaena  o ka Moiwahine Liliuokalani a me John F. Colburn, ma na mea pili kalaiaina ua hoike maopopo mai ia ole o ka Demokarata oia kana aoao i kakoo nei ma ka hoopuka ana i keia mau huaolelo.

  Elua e puka ana o Sam. Paka e loaa ana ia kakou he maha iki, aka, ina o ke Keikialii David ke puka ana he manao io ko’u e oi loa ae ana ko kakou palekana. E pakele no kakou mai na poino mai ina aole puka o Wilikoki.”

  O na kahoaka no keia a ka Moiwahine e ike nei no keia mau moho ekolu, nolaila, e ka lahui ma kahi a ko kakou Moiwahine e huli ai aole anei o kakou pu kekahi malaila e kakoo ai.  Nolaila, e koho lokahi i ka Elele a ka Aoao Demokarata a me na moho Senatoa a me Lunamakaainana.

 

  Mahope o ka wae pono ana o ko kakou Moiwahine i aloha nui ia i kanaka kupono e hele aku ai e imi i pono no ka lahui ma Wakinekona, ua koho iho la oia i kana keiki, oia hoi ke Kekikalii Kawananakoa. Nolaila, ma o kona makemake ua ae aku la ke Keikialii e hookauwa iaia iho na ka lahui.

  I keia wa ua kaakaa na maka o na kanaka Kuokoa Home Rula o Oahu nei, a na ike io aole na R.W. Wilikoki keia pono koho balota i hooikaika, aka, na Konela Liilii, a ma ia wa nae e noho ana o Wilikoki malaila no ka onou ana aku i ke koi a kana wahine i na alua lelaili, a pela oia i wahahee mai ai nana i hooikaika,