Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 40, 6 October 1900 — Page 3

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 6, 1900

 

KA MOHO O KA LANAKILA

 

Hon. Wm. H. Cornwell,

(Bila Konuwela.)

E Maui o Kama e Hoolono!

E na Waieha e Ike ia Kakou Hoakanaka

 

E Maui o Kama e Hoolono!

E na Waieha e Ike ia Kakou Hoakanaka!!

 

Eia maluna ae ke kau kelakela ae la ka inoa o kekahi o na keiki papa o Maui. Ua kamaaina o Mr. Cornwell, aole wale i ka mokupuni o Maui, aka, ua ikeia keia kanaka aloha aina mai Hawaii o Keawe a ka Moku i Lehua, mai ka puka ana a ka la i Haehae a ka ihona la i Lehua. Ua hanau ia oia ma ke kulanakauhale o Nu Ioka i ka makahiki 1846, a i ka 7 o kona mau makahiki ua haalele kona mau makua me ka ohana a holo mai la no na Paeaina o Hawaii, a mai ia wa a keia oia i luakaha ai ma Hawaii nei a keia la. Ua kupu ae oia iwaena o keia lahui, a he hoa oia i aloha ia e ka lahui Hawaii mai kona mau la opio mai a hiki no i keia la. He 44 ona mau makahiki ma Hawaii nei, a he 35 mau makahiki i noho paa ai ma Maui, kahi o kona ohana i hoopunana ai a noho home ai hoi.

A hiki i ka makahiki 1889, ua noi ia mai oia e ko Maui poe e holo balota, a mamuli o kona ohohia nui ia ua lilo iaia ka noho alii ma ke koho ana o na mokupuni a pau o ia apana koho. Ua komo hou oia i ka 1890, a i ka 1892. I ka makahiki hope ua hookohuia oia he Kuhina Waiwai, a i ka hulihia ana o ko lakou aha kuhina ua hoi aku oia i Maui, a koho hou ia mai la hoi e kona apana he alii, a noho hou he kuhina i ka Aha Kuhina hope loa malalo o ke au moi o Hawaii nei. Ua noho kupaa oia mahope o ka Moiwahine Liliuokalani, a ua kakoo hoi i ka manao o ka lehulehu e kukala ia kekahi Aha Elele hana kumukanawai ka mea a ka lahui i li‘a ai.

Nolaila e na keiki papa o Maui, eia mai ke kupa a kamaaina o ka aina, ke keiki nana i kuekaa na kualono o na Hono-a-Piilani, nana i hookaulana na hana hoohiluhilu a me na hana hanohano a e kaulana nei ko Maui inoa i keia la. He aloha aina a aloha alii maopopo oia, a ke mau nei no kela manao iloko ona, oiai, ua loli ka noho ana o ke aupuni aole nae i loli kela manao kuluma i hookio ia i kona mau la ui e na makapalupalu a me na iwi p@oa o na opio lede o ua wai eha.

Eia no oia ke hooipo nei ma kana ipo mua, ka lahui Hawaii, a ina he mea kekahi e hiki ana iaia ke hana e hoomau ia ia ka pono a me ka holomua o ka lahui kanaka e noho nei ma Hawaii, ka poe nana oia i hanai a hoohanohano a keia la, ua makaukau oia e hana aku. Ua makaukau no hoi oia e kokua i na hana a pau e hoopau ia ia na ehaeha kumu  ole maluna o na Hawaii mamuli o ko lakou manao lokahi aloha aina o na la i hala, a i aloha ia. Mai kuhihewa i na hiona, a e maliu hoi i ka Maui, ia W. H. Cornwell i ola aina iwi a i mau ai ka puana, “O Maui no ka oi.”

 

KA HALAWAI O KA AOAO REPUBALIKA.

 

Ua malama ia ae e ka Aoao Repubalika ma ka hora 8 p.m. o ka po Poakahi nei, he halawai makaainana maloko o ka hale paikau ko. He elima mau hai olelo i hoolauna ia mai e ka lunahoomalu o ua aoao la, oia ka Elele a ia aoao no Wasinetona, Sam. Parker, Luna Ohi Haywood, T. McCant Stewart, Geo. Carter and me Jona Kumalae.

Ma ko makou hoolohe aku i na manao a keia mau haiolelo e keehi loa ana lakou i ka Aoao Demokarata a me ka Aoao Kuokoa Home Rula me ka puka mai o kekahi mau olelo pahenehene i keia mau aoao i ko laua wa e puka ai e hune ana ka aina, a aole hoi hana e hoohool mua ia ai keia mae paemoku.

Na Jonah Kumalae i huai ae i ke ino o R. W. Wilikoki kona kakoo ikaika ana i ka hoohuiaina me kona kolo ia ana i Hope Peresidena no ka Ahahui Hoohuiaina, a ka, i keia wa nae eia oia ke hooikaika nei no ka Aoao Kuokoa Home Rula. O keia ka hai olelo hope loa a hookuu ia na hana. Ua hoea ae ka bana a me kekahi hui himeni no ka hoonanea ana i na poe makaikai i hiki aku malaila.

 

ALOHA NO IA PUA ALII

 

Me ke kaumaha luuluu makou e hoike aku nei no ka haalele ana mai la o ia pua alii i keia ola ana, Lydia Piikoi, a niau palanehe aku la ma ke ala polikua a Kane iloko o ke 60 o kona mau makahiki o ka hanu ana i na ea inea o keia ao luhi ma kona home ma ke alanui Kinau ma ke kakahiaka Poakolu nei.

He makuahine hanauna oia no na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole, a aole hoi laua i ike i kona hanu hope, oiai, ka hanau mua aia ke hooikaika la no ka pono o ka lahui ma ka mokupuni o Hawaii a o ka muli hoi aia ke makaikai la i ka nani o Ladana. He kaikuahine hanauna oia no ka Moi Kalakaua i hala mua aku i ka make. I ka hora 3 p.m. o ka Poaha i hoolewa ia aku ai oia mai ka halepule Katolika aku.

 

E KONA KAIOPUA I KA LAI OPUA HINALO UA MALIE

 

Eia mai a hiki aku i ou ala he Wohi nau e na Kona e haha aku ana ia oukou. E wehe ae hoi oukou i ko oukou mau puuwai a apo mai me ke lokahi. Oiai, aole a kakou Elele kupono mawaho ae o ke Keikialii Kawananakoa e hoouna aku ai no Amerika, he mea kupono oia a kakou e hiki ai ke hilinai e hana ia ana ko kakou pono, a kakou e hilinai ai aole he mau pohihihi ma kona mau aoao a pau. Ua lawa oia no ka noho ana ma Wasinetona me ka lako i ke dala e hiki ole ai e kuai ia ko kakou mau pono e ka lahui ma o a o.

Nolaila, e ku e na Kona me ke kupaa, mai puni i kekahi kanaka i lawa ole i ke dala e like me kekahi hana a na alakai o ka AoAo Home Rula i hana ai ma Kailua i kela elemakule i kapaia o Kupaka, oiai hoi, ke uwe la kela elemakule no kana mau kenikeni ($100.00).

E na Kona Kaiopuka, e hoopoina loa oukoui i ka noonoo ana no na alakai o ka Aoao Home Rula, oiai, ke ike ae la no kakou e ka lahui i na hana a na alakai o ka Aoao Home Rula ma o kela elemakule la. A oi loa aku ko kakou pono e ka lehulehu ke koloheia e keia poe alakai o ka Aoao Home Rula.

Nolaila, e lokahi e Kona Kaiopua i ka lai opua Hinalo i ka malie. Koho i ka oukou pualii ke Keikialii Kawananakoa i Elele na kakou e ka lahui ma ka Aoao Demokarata, a pela pu hoi me na Senate a me na Lunamakainana o ka Aoao Demokarata. E koho me ka lokahi i loaa ka lanakila ia oe e Hawaii.

 

NA HANA A NA REPUBALIKA

 

Ua waiho aku na komisina a Makinile i hookohu mai ai e hole mai i Hawaii nei, i ka lakou hoike a he Bila Kanawai Teritori, a o kekahi mea a lakou i waiho aku ai ma ka lakou kanawai oia keia:

1- E k@@@ he @nawaiwai e kuleana ai ka h@lo @@@@@ ana, ma ka $1000 no ka Senatoa a me $600 no ka Lunamakaainana.

2- E hoomau ia ke kanawai kepa kanaka me ka hoopai hoo@@@@@@@ ke @@@ ka paahana.

3- E haule ke kuleana koho balota o ke kanaka ina aole e kaa na auhau kino.

4- E hanaia na hana o ka Ahaolelo me ka olelo Beritania wale no.

Na hana aloha (?) keia a ka Aoao Repubalika, ma o na Komisina Collum, Morgan, Hitt, Dole a me Frear. A nawai i hoomaemae keia mau ino nui, na ka Aoao Demokarata. Aole na kekahi aoao e ae. Pela iho la no ma keia mua aku.

 

O ka nui o na make o ke kulanakauhala nei no ka mahina o Sepatemaba i hala aku la, he 88 maloko oia huina, Hawaii 30, Pake 9, Pukiki 12, Iapana 26, Beritania 1, Amerika 5, na lahui e 5.

 

NA NIOI O PAKAALANA.

 

Mai poina, e koho i ke Keikialii Kawananakoa, he pua’lii mai ka po mai.

O kekahi kumu hoowahawaha ia o ka Aoao Kuokoa no ka lilo he wahine ke alakai oia aoao.

Ekolu mokupuni mahope o ke alii Kawananakoa, Hawaii, Maui, Kauai a o Oahu wale no koe a pau loa ae.

He nani a ulumahiehie na ribine Demokarata e kau ia mai nei e kekahi poe o ke kulanakauhale nei.

O ko kakou lokahi a koho i na moho Aloha Aina a ke Demokarata, malaila e loaa ai ia kakou ka lanakila.

No ka hui Monopole o Samuela Paka o ka Hui Kuai Bipi nana e hoopiipii nei ke kumukuai a 21 keneta o ka paona bibi.

Ua lohe ia mai eia ka Aoao Kuokoa Home Rula ke manao nei no ke koho ana i kekahi mau moho o ka Aoao Demokarata.

O na Demokarata a pau e makemake ana i na lipine Demokarata e loaa no ma ka rumi o ke komite ma alanui Kaahumanu.

Kupanaha! Ke olelo nei na alakai o ka Aoao Kuokoa, o B@@iana no ka lakou makamaka, a o ka Aoao Demokarata ka hoa e mali leo aki ai i wahi pono.

O ke Kuokoa Home Rula, ua kupono wale no ia no ka rula ana ma ka home nei, aole hoi mawaho aku, no ka mea, he aoao ia e loaa ole he ma hoa maloko o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia.

O Kalani Kawananakoa ka elele e hanohano ai ka lahui ma Wasinetona. I kona lilo ana he elele e ala hou mai ana na ‘lii i hala mua i ka aina Polikua-a-Kane. Make aku nei o Kaiulani aohe hope e ae o Liliuokalani ma ka noho ana o ke aupuni.

 

Papa Inoa o na Moho ma ka Aoao Demokarata.

 

Senatoa:

Hon. D. P. R. Isenberg Jr., (Paulo Isenberg Opio.)

Col. John D. Holt Jr., (Keoni Holo Opio)

Abraham Fernandez Esq., (Aberahama Fernandez.)

Hon. Edward K. Lilikalani,

Hon. Joseph O. Carter, (Keo Keaka.)

Francisco J. Testa (Hoke.)

 

Lunamakaainana, Apana Eha:

Charles W. Booth Esq., ( Kale @@pu.)

Major J. M. Ca@ara.

S. William Spencer.

Hon. E. @. Macfarlane, (Makapolena)

John H. Wise Esq., (Keoni Waika)

Hon. John E. Bush, (Ailuene Buki)

 

Lunamakaainana, Apana Elima:

Hon. Samuel M. Damon, (Kamu Kaimana.)

H. J. Mossman Esq., (Mokimana)

Hon. Frank Brown, (Palanike Baraun@.)

Frank Harvey Esq., (Palanike Have.)

Hon. Samuel K@@@@

Je@@@ P. Makainai, (Jeke Makainai.)