Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 36, 8 Kepakemapa 1900 — HE MAU OLELO HOAKAKA. [ARTICLE]

HE MAU OLELO HOAKAKA.

(Kakau ia e J. E. Bush) He nui ko makou lohe i keia mau la i ke pahaohao a maopopo ole o ke kulana o na kahua kalaiaina o ke kulana oia mea ma Amerika iwaena o na kanaka Hawaii. He oiaio, he kumu no ko keia haohao, no ka mea, he mea ano hou ke ano o na hana kalai aupuni o na aina e. He okoa ko Enelani, ko Farani, ko Geremania, ko Rusia a pela aku, a he okoa hoi ko Amerika, ko ka aina e noho poo nei no kakou i keia la. Iwaena o kekahi poe kakaikahi ua loaa no kekahi ike

i na ano kalaiaina o ka Repubalika, mamuli o ko lakou kamaaina i ka olelo haole, aka, aole hoi i loaa ia ike i ka hapanui o ka lehulehu. Nolaila, ua manao makou, he mea maikai hoi e hoomaopopo ia keia mau ano hou o ka noho ana i ike ai ka lahui Hawaii i ka mea e pili ana i ke kulana o na ano kalaiaina o ko lakou aupuni o keia mau la. Aia a malamalama pono ke kanaka i na mea imua ona e pili ana i kona kuleana o ka noho ana malalo o ke kulana Aupuni Repubalika. O ke Aupuni Repubalika he aupuni ia mai ka lehulehu mai. O ke ano Aupuni Alii a Emeperiela he okoa loa hoi ia, ma ke ano he he poe hanau ia na Alii Aimoku a me na Kaukau Alii, ma ka Repubalika hoi he alii na mea a pau, a o ka mea e noho mana hooko ana maluna o ke Aupuni Repubalika, he kauwa oia no ka lehulehu, he mea i koho ia no ka manawa no ka noho ana ma ke poo o ke aupuni. Oiai, he poe Repubalika kakou i keia manawa, a he poe kupa hoi no ke Aupuni Repubalika pookela hookahi o ke ao. Aole ona lua ma ia kulnana [kulana?] noho ana aupuni, ma ka malamalama, ka naauao, ka waiwai a ma ka holomua, a eia oia ke kai nei imua ma na kulana a pau e lilo ai oia he aupuni waiwai a he aupuni ikaika. He nui na kumu o ka loaa ana o keia haawina i ka Repubalika Amerika, o ke kumu kiekie nae o ka loaa ana o keia kulana oia no ka loaa ana o ka lanakila, ke keakea ole ia a me kuoakoa o ka noho ana o na kanaka a pau malalo o kona mana aupuni. O Enelani wale no ko Amerika lua, a o ke kumu o keia like, mamuli no ia o ka noho kuokoa a me ka lanakila o na kanaka iloko o laua, a no ka lilo hoi o ka mana aupuni mai ka lehulehu mai, ma ke koho balota ana me ke keakea ole ia. Mai mua mai ua ku ke aupuni Amerika malalo o ke alakai a kona

mau loea, na kanaka ike a naauao hoi, a oiai aole hoi i like loa ke kalai aupuni ana a na loea kalaiaina o Amerika, ua kupu mai na mahele kalaiaina malalo o na inoa like ole, e like me keia, Demokarata, Whig, Liberala, Repubalika, a pele [pela] aku. Ua pau aku ka nui o na aoao kalaiaina a koe mai keia mahele kalaiaina nui ma ka Repubalika —oia ka Demokarata, ka Repubalika, a me ka Populist. O keia mau mahele ekolu o ka Aoao Demokarata oia ke kahiko o lakou. He hou wale mai no ka Repubalika, a he hou loa hoi ka Aoao Populist, he mau lala no nae keia mau mea hope elua e ku nei no ka Aoao Demokarata. He nui na kumu i hilinai ai ka lehulehu i ka Aoao Demokarata. He hiki no i ka mea heluhelu ke ike i ke kumu. Ke hoohalike ia ke kulana o na aoao elua, ua mama loa ke kulana o ka Aoao Repubalika i ke koikoi o ka Aoao Demokarata. Oiai he puka la keia, a he panainai kona kino, ua hiki ole ia makou ke helu pau aku i na loina kulana a me na manao o keia mau aoao, a me ka hoopololei o ka hooko ia ana o na mahele o ka papa kalalaina o kekahi aoao a me kekahi aoao. no ia kumu e hoike pokole aku no makou i na loina ano nui o na kahua o kekahi a me kekahi. Ma na kalaiaina pilikino, ua akaka loa, o ka lahui Hawaii ke hio nei lakou ma ka Aoao Demokarata a hoowahawaha hoi i ka Aoao Repubalika, malalo o keia mahele nui. HE KUE KA DEMOKARATA I KA HOOHUIAINA. I ka wa o ka poe Repubalika i hookahuli ai i ke Aupuni Moi, ua ninau ka naau o keia lahui i ka hana kumu ole i nana ia e ia aoao. Ua ninau ia ke kupono oia mau hana kakauha, a ua pane mai na loea kanawai, na kanaka naauao a me ka poe hoopono o Amerika he hewa nui kue kumukanawai kai hana ia e ka aoao Amerika, malalo o na alakai a hana a ka Aoao Repubalika. Oiai ka aina e kaniuhu a e kanikau ana i keia mau hana a ka Aoao Repubalika malalo o Peresidena Harisona, i ko ia aoao hulihia ana ua komo mai o Peresidena Kalivilana, he Demokarata a ua hoao oia e hoihoi hou i ke kuleana kuokoa o na Hawaii, a pela no i mau ai ka paa oia kulana a hiki i ke ku ana o ke kaua o Amerika me Sepania. Mamuli o keia loohia kaua o Amerika ua huli aku kekahi mau Demokarata e kokua i ka hoohui aina, no ia kumu, aole no ka po-

no oia hana. Pela mau ke kulana o ka Aoao Demokarata a hiki wale i keia wa, he kue i ka hao aina a hoohui aina. Malalo o ke poo hoole i ka hoohui aina a me ha hana Emeperiela a ka Aupuni Amerika e hoohana nei malalo o Peresidena Makinile, eike pono hoi kakou ma ke kahua kalaiaina o ka Aoao Demokarata, he kue loa keia aoao ia mau hana. Ke i nei ka Aoao Demokarata malalo o kona moho, Colonela Bryan, he mau hana keia e kue ana i ka manao kelakela a na makua Amerika nana i kukulu i ke kuokoa o na Mokuaina Amerika Huipuia, e malama ia ke kuokoa o na lahui e ae a pau, aole e komo pakaha wale ia e Amerika, oia hoi ka lakou i kukala ai ma kela olelo kaulana kuahaua kuokoa o ka makahiki 1776, a i kakia ia a@ [aku?] hoi e ka (Monroe Doctrine) Bila Monroe. Eia no ka aoao ke ahewa nei i ka Aoao Repubalika no keia hana, a ma la hoike ke apono nei hoi i ke kulana @ na kanaka aloha aina i kue ai i ka hoohui aina. Ke i nei ka Aoao Demokarata e hoihoi ia ke kuokoa o ka lahui Pilipine, ko Poto Rico, a me ko Cuba, oiai e kaua ana no keia lahui i ko lakou kuokoa a komo wale aku ai o Amerika e kokua ia lakou, a hoomau a pakaha maoli aku nei. He mau mau [pn] hana kakauha keia i papa loa ia e ka olelo kuahaua a Wasinetona a me kona mau hoa i kukala akea ai, i maha@ [mahalo?] piha ia e ko ke ao. Na keia mau hana kalaiaina a Kalivilana i ume aku i ka naau o na Hawaii a pau e @oho aloha aina, a owai ke hoole mai ana. Eia hou, i ka wa i hoohui ia ai ka aina nei me ka Repubalika Amerika, e lilo nei kakou he poe Amerika i umiamak@ ia, ua hoao ka Aoao Repubalika e hooholo i kekahi mau manao e kue ana i ka pono, pomaikai a me ke kuokoa o ka lahui Hawaii. He nui na pauku o ke kanawai Teritori i hoololi ia e na @a [hoa?] o ka Aoao Demokarata, me kekahi mau hoa kakaikahi o ka aoao Repubalika he 6 Demokarata i ka hookahi Repubalika. O kekaho o na pono kelakea i loaa i na Hawaii i keia la na ka Aoao Demokarata ia i hana mai, oia ke koho balota keakea a kau palena ole ia o na Hawaii elike me na haole, me ka hoole ia o ka hookaa auhau ana he kumu @ i ka mea koho balota. O keia kuleana nui i loaa i na Hawaii aole mai ka Aoao Repubalika mai, aka, mai na hoa mai ia o ka Aoao Demokarata. Ua hoao @a [ia?] no hoi e hoonele ia kakou i ke kuleana mokuaina, a e hoohui ia kakou ma ke ano Panalaau, a i ole e like me ke ano o

ka apana mahele aina o Columbia, @ku la o Wasinetona, he kulana leo ole, mana ole a hoopili wale i mea e loaa ole ai ka pono kuokoa i na Hawaii i keia la. Na na Repubalika keia. Na na Demokarata i kue. Na na Demokarata no hoi i hoohoa ka noho paahao ana o na limahana k@a ma ka hoopau ia ana o ka palapala kepa kanaka. Na na Demokarata i hooololi kahi e papa @ ai o na Hawaii aole e koho ina aole i kaa ka auhau kino. O keia mau momi o ka noho lanakila a kuleana kuokoa i loaa i na Hawaii mai ka hoohulihia ia ana o ko kakou kuokoa, na na Demokarata wale no ia, a o na kaihi pooo, pakaha aina a hana hoole akua a pau na ka Aoao Repubalika wale no ia mau hana, mai nei aku, a i hooikaika ia ma Wasinetona e hooko ia. OHOHIA NUI IA O BRYAN. Ke pii mau nei ke ohohia ia o keia kanaka kaulana o keia mau la, ka mea i kapa ia, ka loea kalaiaina olelo Seieva o Nevada. Mamuli o ka waipahe a me ka pololei maoli no o ka wehewehe ana a Bryan i ka pono o ka Aoao Demokarata e hooikaika nei no ka lehulehu Amerika, ua lilo keia moho kalaiaina he punahele na na makaainana. Mamuli o kona wiwo ole i ka hoomaikeike ana i na hana kokua hewa a ka Aoao Repubalika e hana nei no ka poe waiwai, monopole a me na hui (trust) a ua ano pipika ka Aoao Repubalika a ke pii nui nei ke ohohia ia o Bryan. Me he la oia ana maoli no ka Peresidena o Amerika o keia mua aku. Nolaila i loaa ai ka pono a me ka lanakila piha o ka noho ana mokuaina, aole he aoao e ae i kupono i ka aoao Hawaii e hilinai ai, o ka Aoao Demokarata wale no.