Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 35, 1 September 1900 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

  4        KE  ALOHA  AINA  POAONO,  SEPATEMABA  1,  1900

 

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa ai ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

HOGAN E. KALUNA

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI

Luna Hoohana

EMMA A. NAWAHI.

Pauku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . SEPT.   1,   1900.

 

NO  KA  HOOPAA  INOA  ANA.

 

  E malama ia ana ka hoopaa inoa koho balota, no keia kau koho ano nui e hiki mai ana, ma Honolulu Hale, e ku nei ma Waikiki iho o ka Hale Leta, a hoomaka ana mai keia Poaono, Sept. 1, 1900, a e hoomau ia aku aua a hiki i ka wa e hoike hou ia aku ai no ka hele kaapuni ana i keia mokupuni, walai o o ke kanoha a ka Papa Nana.

  O na hora e oho ai ka papa ma ka la mua, a ka hora 6 a. m. a hiki i ka hora 12 o ke awakea. Ma ka Poakahi a me na la mahope aku a koomaka ana mai ka hora 7 a ka hora 10 a. m., a mai ka hora 6 a ka hora 9 p. m.

  Ma keia wahi e loaa ai ka mana koho i kela a me keia e waiho aku ana i kana noi, a maanei no hoi e hoonele ia ai, ina aole i kulike me na kuhikuhi ana a ke kanawai.

  O keia ka wa a na mea a pau e e kupono ai ke hele ae e hoopaa i ko lakou inoa, a mai hoapaapa hoi no kekahi wa hou aku, no ka mea, malia paha, aole e wehe hou ia ana keia papa nana maanei, mahope o kona hele kaapuni ana i keia mau maokupuni.

  O na lala o keia papa nana oia no o Lorrin Andrews, lunahoomalu, D. L. Naone a m@ M. A. Gonsalves.

 

EIA  KE  KIAI  IA  NEI.

 

  Ua hoonoho ia aku la maloko o ka haukipila ma ka Poakahi nei he makai no ke kiai ana ia Pueo, ke kanaka i lawe ai i ko ola o Naomi Kaaihue, kana wahine, mamua aku aku nei, mau@a o Kapalama. Oiai, ua ikeia ke pii mau ae nei kona oluolu, a ua hiki hoi ke noho iluna me ka paani konane ana me ka poe e n ho pu ana maloko o laila, ua manao ke aupuni ua hala ka manawa no ka hoohemahema, a e haa wi ia na kiai makaala ana iaia mai ka mahuka ana a i ole kona hoopoino ana i kona ola. No ka mea, ua makemake ia oia e hoea aku imua o ka aha hookolokolo a pale aku no kona ola iho, mai ka hewa koikoi e kau nei maluna ona.

 

KULEANA  KOHO  MA  KE  ANO

KANAKA.

 

  Ma kekahi ano nui malalo e ke kanawai, e like me ia e ku nei, oia hoi, ua waiho ia mai ma na lima o na kanaka Hawaii ka hoo ponopono aupuni ana o ke Teritori o Hawaii. Ka ae ia ana o ka pono koho ma ko ke kanaka ano, me ke keakea ole a kau ana ole ia, oia kekahi hoike'na maopopo loa o ko ka lahui Amerika hilinai piha i ka naauao a me ka hoopono o na kanaka Hawaii ma ko lakou huina nui. no ka mea aole hoi e kanalua ia ua haawi ia keia mana mai ka Ahaolelo mai o Amerika, me kona ike piha, o ka hoohana ia ana aku oia kuleana nui ua like no ia me ka hoolilo ana i ka mana kau kanawai o Hawaii Teritori i na kanaka Hawaii.

  He hana hoao keia na ka Ahaolelo o Amerika i na Hawaii, a o ka hopohopo iloko o na hoaloha oiaio o na kanaka Hawaii, oia hoi, ka ike ana mai o Amerika ua haulehia kona hilinai ana mai ia oe e Hawaii i keia pono nui, a hoololi hou ae i kana hana e hoao mai nei, mamuli o ka malama pono ole a hoohana naauao ole a na kanaka i ke kuleana koho i loaa mai ia lakou. Ano hoi na haawi ia mai ka manawa i na kanaka Hawaii e hooia aku ai i ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, ua kupono loa kona hilinai ana mai maluua o ka noonoo maikai o na kanaka Hawaii. Eia hoi ke kau nei ke ano o keia mea maluna o ke ano o keia mea maluna o ke ano o ka Ahaolelo Teritori Hawaii, e koho ia aku ana, a me ke ano kanaka makeea a koikoi o ke kanaka e koho ia aku ana i Elele e holo aku ai i ka Ahaolelo o Amerika e like me ka lakou e hoomaopopo mai ai, aole hoi e like me ko kakou manao wale iho.

  Ua maopopo, ke lokahi na kanaka Hawaii, aia ma ko lakou lima ka mana o ke koho ana e hiki mai ana, nolaila, aia ke koikoi a pau maluna o na Hawaii. O ko oukou hahai ana i na ao a me ke alakai paauao ole, a ae ana i ko oukou mau inaina a manao ewaewa e hoaui i ko oukou mau noonoo maikai, he mau hana no ia e hoopoino ai ia oukou iho no ka mea, o ko oukou lawelawe naauao anai ka pono nui i haawi ia ma ko oukou lima, he mea no ia no oukou e mahalo nui ia mai ai e ka Ahaolelo o Amerika nana mai keia hana oluolu a me na hoaloha o oukou ma Hawaii nei, a he nana no hoi a hoopahua ai i ko oukou mau enemi.

  Owau kekahi i manao he mea maikai ka "Home Rula" no ua Hawaii, aka, he kuhihewa nae ka hoopaakiki ana oia mea he "Home Rula" oia hoi, e lilo na moho a pau, a me na luna aupuni i po@ Hawaii wale u@ Ua like no hoi ka oiaio o ka "Home Rula no na Hawaii," ina aole e kau ia ke ana o ka ili kanaka ma ka wae ana o na loea kau kanawai, ina ka mana o wae aia ma ka lima o na Hawaii. Ina aia ia oukou ka mana o ka wae ana, he "Home Rula Hawaii" no ia ina he Hawaii a he mea e ka oukou i koho ai. No ia mea, aia ko'u manao hilinai i ka "Home Rula no na Hawaii," kahi e ku nei maluna o oukou, ma ka lawelawe ana i keia mana e koho aku ana oukou me ka naauao a e hana ana hoi ma ke ano a ku ai i ka hilinai nui i kau ia mai maluna o oukou e ka Ahaolelo Amerika. Eia na maka oia Aha maluna o kakou, a e hakilo ia mai ana ka kakou mau hana a piu e na hoaloha a me na enemi, maloko a mawaho pu hoi o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.

  O ka hoao mua loa e hiki ana i ke kanaka Hawaii e kono ana iaia e hoike i ke ano o kana mau hana, oia no keia kau koho balota ae, a oia ke ano o kaua wae ana i kana moho. He mea maopopo e ili ana maluna o na Hawaii ka apono a me ka ahewa ia o na hana a ka poe i koho ia, me ka nana ole ia o ke ane o ka moho, a ina ka lakou mau hana he hana naauao ole e kau ana ke koikoi oia mea maluna o kanaka ka poe nana lakou i koho; a ina hoi ua naauao ka oukou koho ana, e kau ana no hoi ka hanohano a iae ka mahalo ana a pau no na kanaka ponoi. Ua pihau hoi ke kulana mamua o kakou i na hopena koikoi, ma kekahi aoao he apono a he hiliuai kanalua ole ia, a ma kekahi aoao hoi he ahewa a he hilinai kanalua ia, e alakai ana paha ma kahi o ka hoohaiki ia ana o ka pono koho balota.

  He kokua nui au i ke koho ana i ke kanaka Hawaii i lunamakaainana ma kahi i ike ia ka lawa o ka ike a me ka hoopololei, aka hoi, ke ao e aku nei ani mamua i na Hawaii e kaupaona mua hoi lakou i kela a me keia moho ma ke ana o ke kanaka ioio a me ka hoopono mamua o ko oukou koho ana ia kanaka i wahaolelo no oukou. Mai wae oukou i kekahi kanaka i kau kanawai no oukou mamulii wale iho o ka iini oia mea no ia kulana, a mamuli hoi o kona hapai iaia he kanaka maikai a he naauao oia  Ina manawa a pau au e ike ai i ke kanaka e hapai ana i kona maikai. a e helu ana i kana mau hana hoopono, oia na kumu oa e koho aku ai iaia e nana oe la kanaka me ka hoohuoi no ka mea, ma na ano e like ae la me ia, he kupono oe e imi kaokoa mua i ke ano oia mea. O ka mea hoopono a kupono hoi, e imi mai ana i ko oukou kokua iaia no na hana pili i na hana kalaiaina, ina he oialo, aole hoi e manao ia he kupono nana ponoi no oia e hapai mai.

  O ka mea e noi mai ana i ko oukou mau balota, a e i ana he hoaloha oia, aole nae oia he mea i kupono, he enemi oia no oukou, no ka mea, o na ahewa ana e pili ana i kana mau hana aole ia e ili ana maluna ona, aka, e kau mai ana hoi maluna o oukou. E hiki ana paha ia oukou ke hoopai iaia no kona lapuwale, aka, aole nae ia he mea o hoouku ia mai ai oukou no kana mau hana maikai ole e@li ana malana o oukou ma ka oukou lawelawe naauao ole ana i ke kulena koho balota i haawi ia ia oukou ma ke koho ana i kekahi inea kupono ole hoi i ko oukou kokoa ana.

  Ioa he oiaio, aole ma ka wae ana i ke ili o ke kanaka, aka, ma ka mana o ka wae ana e ike ia ai ke ano o ka "Home Rula ao na Hawaii," alaiia, he mea maopopo loa ke mau la no ka paa o ke kumu manao o ka "Home Rula no na Hawaii," ina hoi aohe he Hawaii wale no ka poe i koho ia he poe kaakanawai aka nae he mau haole kekahi i kohola, a i kohoia hoi e na kanaka Hawaii.

  Nolaila, aole no he mea pilikia ka hahai hoopololei loa a@a i ke aoa kiekie o ka hoopono a me ka ike ma ka wae ana i ka oukou mau moho, no ka mea, ina iloko o kela a me keia o kakahi mau apana ua paakihi paha ka loaa ana o kekahi moho Hawaii i lawa na haawina kapono, he mea kanalua ole ka loaa ana ia o@i ou o kekahi haole i kamaaina ia oukou a nona hoi ka noho ana iwaena o kanaka i ao mai @ oukou he haole kupono oia a na hilinai a ua mahalo oukou iaia. Mai ae oukou i kekahi mea e hoopoali ia ai ko oukou ike ana i ka mea oiaio, oia hoi e loaa ko oukou mau moho naauao a maikai, i ole ai o hana oukou i na hana e hoopilikia ai no ia oukou iho.

  Ka kamailio aku nei au ma ke ano he hoaloha no oukou me ka manao nui e ike aku ia oukou e hoohana ana i ko oukou mana i mea a paa mai ai a a hookoikoi ia ai ko oukou hilinai ia o ka Ahaolelo Am rika elike me ia i kau ia mai maluua o oukou. Aole hoi o'u mau makemake e nonoi aku ai ia oukou, a aole no hoi au he moho no kekahi kulana oihana i loaa i ko oukou ma@a e haawi mai ia'u. Ka kamailio manao pilikine ele loa aku noi au, @ o mau@uolaua wale aka no e loaa ko oukou manao maikei a u@uao hi@uai mamuli o pa lauua pili kokoke me oukou i @ ia e hiki mai ana E oluolu oukou a loaa ia'u ke kuleana e kono aku i ko oukou hoomanao a e hana aku no ao i na mea a pua i hiki ia'u i mea e loaa ai ko ouko@ mahalo o keia waio no ha'@ wahi noi.

                 E. B. McCLANAHAN.

Honolulu, Augate 28, 1990.