Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 30, 28 Iulai 1900 — Page 5
This text was transcribed by: | Beatrice Lawelawe Santiago |
This work is dedicated to: | PuakeaN |
KE ALOHA AINA
POAONO, IULAI 28, 1900
________________________
KA HUAKAI NO MOLOKAI.
______
Ma ka hora 9 o ka po Poalima nei i haalele iho ai na lala o ka Papa Ola, na poe kakau nupepa a me na ohana o na poe ma'i, no lakou ka huina ma kahi he 150, no ke kahua ma'i lepera o Molokai, maluna o ka mokuahi Mikahala, a ma ka hora 5 o ke kakahiaka Poaono ae, i haule aku ai ka heleuma o ka moku i ke awa o Kalaupapa.
Mamua o ka lele ana aku o na poe makaikai no uka o ka aina, ua hoopiha ia mai ka uwapo me na poe ma'i, a me ka puali puhi ohe o Kalaupapa. He ku i ka walohia ka leo o ka hana e lawe ia mai ana e na oaniani makaui a na poe makaikai e hoolohe aku ana i ka wa a na waapa e panee malie aku ana no uka o ka aina, a iloko o ka manawa pokole wale no ua pu ia ae la ka lewa me na leo uwe mai na poe mai uka mai o ka aina a me na poe i pae aku la i kula. He manawa keia no ka hauoli a me ke kaumaha e lulumi ana mawaena o na poe ma'i a me ko lakou mau ohana i hiki aku e ike ia lakou, a iloko o kawa pokole aia na malihini no kahale kamaaina.
O ka nui o na ma'i lepera ma ke kahua i keia wa he 988, a maloko oia heluna he 594 kane a me 394 wahine. O ka hapanui o na ma'i he poe Hawaii, aka, he 30 Pake a me 20 ilikeokeo e noho la malaila, maloko oia heluna he 5 Amerika, 4 Beritania, 5 Geremania, 1 Norewai a me 5 Pukiki, i loohia me keia ma'i weliweli.
Mai ke kukulu ia ana o ke kahua ma'i lepera ma Molokai i ka makahiki 1866 a hiki i keia wa he 6,000 ma'i i hoomalu ia malaila, aka, ua ohi ikaika aku nae ka make a koe iho la i keia la ka huina o 988, he averika hoi o 125 make i kela a me keia makahiki.
O kahi hoi a na lala o ka Papa Ola i kipa mua aku ai me na poe makaikai oia no ka Home Pauahi, kahi o na wahine a me na kaikamahine e malama ia ana e na kumu Vireginia Katolika He 125 ka nui o na poe ma'i maloko oia home. A he ewalu a @ ole he umi hale e noho ia ana e lakou. Eia ke noonoo ia nei ka haawi makana ana aku i keia home me kekahi kukui hooleleaka, no ka hoikeike ana aku ia lakou i na kii nani o ke ao nei.
Mahope o ka pau ana o ka makaikai ana o na lala o ka Papa Ola i keia home, ua huli aku ka iho o na lio no ka Home Balauwina, ka pahu hopu. Malaila, ua hoonai @ lehulehu e ka @, a ua ikeia ka pii mau ana no o ka holomua o na keiki opio o keia puali puhi ohe i kela a me keia makahiki, a no ka piha hauoli o na poe makaikai, ua lulu iho lakou he mau kokua no keia hana, a haawi aku la ma ka lima o ka makua o keia home.
Maanei, i mahae ae ai ka pili ana a ka nihoniho, a hele aku la kela a me keia ma kahi a kona mau manao e ume ana me he haokila mageneti la.
Ma ka hoike a C. B. Reynolds, ka agena o ka Papa Ola e noho la ma ke kahua ma'i, he ewalu a oi aku paha ka nui o na ma'i i mare mamua aku nei, a o na hooipoipo a me na mare ana malaila ua like loa no me Honolulu nei. O na keiki a na poe ma'i, ua hoihoi ia mai lakou no ke kula o Kapiolani, ma ka pa hoomalu o Kalihi, e malamaia ai, a ua ikeia he kakaikahi loa o lakou i loaa i ka ma'i.
Ma Pauahi Home, ua hoohauoli ia mai ke kane a kekahi wahine ma'i e noho ana maloko oia home me na helehelena mohaha o kekahi mau mahoe i oili mailoko mai o ka puhaka o kana wahine e noho ana iloko o na haawina luuluu o ka ma'i.
O ka ninau o ke koho balota ana o na ma'i ua lawe ia mai e noonoo, a ua hooholoia, ua hiki no ia lakou ke koho malaila, a ka ma Honolulu nei nae e weheia ai ka pahu mahope hoi o ke puhi kukaepele ia ana. Ma keia hope aku e puhi kukaepele mau ia aku ana na leta mai ke kahua ma'i mai, malalo o ke kauoha a agena Flint.
I ka wa a ka oeoe kahea i kani mai ai no ka huli hoi ana aku o na mea a pau no ka moku, ua hoopiha hou ia ae la ka uwapo me na leo kuwo o na ma'i a me na ohana e haalele aku ana ia lakou.
He mea oiaio ua nui na waimaka i hoohanini ia malaila, a ua nui pu no hoi me na muki papalina, a mamuli no hoi o keia mau honi hoike akea ana i hookomo mai i na manao maikai ole iloko o na lala o ka Papa Ola, a ua olelo ae kekahi o lakou, he mea pono ma keia hop@ aku e hookaawale ia na poe ma'i mai ko lakou mau ohana aku ma o kekahi paku pa mawaena o lakou, a lilo no hoi keia i kumuhana ano nui na ka Papa Ola e noonoo ai.
Ma ka hora 4 o ia auina la Poaono i haalele aku ai ka moku ahi Mikahala, a hoea hou mai la i anei i ka hora 10:30 oia pono. He malia maikai ke alahele moaua a hiki i ka hoea hou ana mai i ke kulanakauhale alii nei.
He eha iwaena o na poe i kau malu aku me ka ae ole ia e ka Papa Ola i hoopaaia maluna o ka moku a hiki i ka hora 12.
====================================================================================================
E Wehe Ana ka Halekuai
---: o ka :---
HUI AMERIKA KUAI LOLE
---: ma ka :---
HEIAU O NA PAIKINI
Poaono, Iune 16, 1900
He heluna nui o na waiwiai hou, ke waiho ia au ana no ke kuai, oia hoi, lipine o na ano apau, na lilina, na keokeo, kalakoa, a pela aku. O keia mau waiwai a pau, e hoolilo ia aku ana no na kumukuai emi iho malalo o na kumulilo.
Na Keokeo uhi pakaukau lilina.
He helana nui o na Aikala no ka 5 keneta pakahi.
Na Koloka o na Keiki, Lole ame Paleili.
Na Paiki o na poe kaahele ma ke kumulilo.
E kuai aku aku ana makou i na Waiwai Kahiko malalo iho o ke kumulilo.
=====================================================================================================
ELUA MAHIKO I HOOPAU IA.
________
Mamuli o ka lilo ana ae la o keia mau paemoku i Panalaau no Amerika Huipuia, ua ili iho la na poino koikoi loa maluna o na mahiko ma o ka hoopau ia ana mai la o na kanawai limahana kepa, a ua hiki hoi ia lakou ke haalele i ka hana me ka hiki ole i na mahiko ke hoopaa hou ia lakou maloko o na halepaahao e like me na la hala aku la. He nui na limahana i haalele aku i na mahiko a hoi mai la no ke kulanakauhale nei, a o kekahi poe o lakou ua huli hoi aku no ko lakou mau home ma Iapana. A mamuli oia kumu ua hiki ole i na mahiko o Nahiku, Maui a me ka American Sugar Co., ma Molokai, ke hoomau aku i ka hoonee ana i na hana imua, a ua hooholo ia iho la he hookahi wale no hana pono oia ka hoomaha ana ia laua no keia wa hune o ka aina i na limahana ole.
______________
HE ULIA POINO WELIWELI.
________
Makai o ka uwapo o ka makeke kahiko, na halawai iho la o Enoka me kekahi ulia poino i ka wa e kokua ana i ka hoolele ana mai i kekahi mekini mailuna mai o ka mokupea Robert Lewers, ma ke awakea Poakolu nei, ma o ka moku ana o kekahi kaula e hoopaa ia ana i ua mekini nei mamuli o ia kumu ua hookui aku la ka mekini ma ka aoao o ka moku a opa pu aku la ia Enoka ma koua opu i ka moku. Ua hoonee ia aku ka moku iwaho i wahi e hemo ai ka mea poino. Aole oia i make i ka wa i hemo mai ai, aka, i ka wa nae i laweia aku ai no ka haukipila ua lele ae kona aho.
______________
Ua hopuia o Bob Samoa no ka hoao ana e aihue i kekahi mau omole hia mailuna aku o ke kaa makai i ka wa e lawe ia mai ana no ka halewai mai kekahi wahi mai o Kakaako, a ua lawe ia mai ke kolohe uo ka halewai.
______________
NUHOU KULOKO.
________
E alawa ae i ka hoolaha aupuni e puka aku nei.
E alawa ae i ka hoolaha a B. F. Ehlers & Co. e puka aku nei.
He Pukiki nona ka inoa o Souza kai hopuia ae no ke apuka ma ka Poaono nei.
Aole i kau aku na elele a ka lahui maluna o ke Kinau no ka mokupuni o Hawaii, aka, ua haule iho la lakou no kekahi kuia i ike mua ole ia.
Eia na kao i piha me ka nanahu ke kali nei no ka mokukaua Geremania Geier he manawa ku wale mai no nona mai Kapalakiko mai ma kona alahele no Kina.
He $2000 i lulu ia e na hoaloha o Emil Uhibrec@t ka haole i piholo ai mawaho o Makapuu he mau la i hala ae nei, a e makana la aku ana ia i ka wahine kanemake.
Eia ke lohe ia mai nei e komo hou ana ka hui heihei waapa Leilani ma na lealea heihei waapa e malama ia ana ma Polea Ewa, ke hiki aku i ka la 8 o Sepatemaba ae nei.
_____________
MA KE KAUOHA
__________
HOOLAHA KOHO.
__________
E waihoia no na koho ana ma ke kuoua o ke Komisina Mahiai a me Ululaau, ma ke kahua malalo o ka Hale Mana Hooke, a hiki i ke awakea, Poaha, Iulai 26, 1900, no ke kukulu aua i pa pine a puni ka pa Kana Laau o ke Aupuni, Alanui Moi. No na mea i koe e loaa @ ma ke keana o ka inoa malalo iho nei.
WRAY TAYLOR
Komisina Mahiai a me Ululaau.
Honolulu, Iulai 21, 1900
______________
OLELO HOOLAHA.
________
O na poe he keleawe a me ke kepau ka lakou e makemake ana a kuai a lawe mai wa kuu wahi noho, a e haawi no au i 16 keneta no ka @paono keleawe a 12 keneta no ka @pauna kapau. E loaa na au ma Kohalaloa, e pili pu ana me kahi pepehi hipi.
AH NUI.
Honolulu, Iulai 23, 1900.
______________
H. F. WICHMAN.
Wikimana
E loaa no na MAKAANIANI no na maka ma ke kumukuai haahaa @ ana ko makou Hale Hana Gula ma Alanui Papu.
______________