Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 16, 21 ʻApelila 1900 — Page 4
| This text was transcribed by: | Cyndi Defenbaugh |
| This work is dedicated to: | Kaelene Puananai Ahu-Rey |
KE ALOHA AINA
4 KE ALOHA AINA POAONO, APERLIA 21, 1900
Ke – Aloha – Aina
Hookumuia noa ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa
no ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
JOSEPH K. LIKE.
Luna Hoohana.
HOGAN E. KALUNA,
Luna Hoopuka
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
HONOLULU.......APR. 21, 1900
AOLE IA I LILO I MEA NA
MAKOU E HAUOLI AI.
O KA holo ana mai la o ka Bila Aupuni Teritori o Hawaii nei, aole ia i lilo i mea na makou e hauoli ai a Laawi ae i na kahoahoa ana no keia ano aupuni hou a Amerika i haawi mai la, aka, ua like ia me ke kui e houhou ana i ko makou mau puuwai, ua lilo hoi i mea hoehaeha maoli no i ka manao o na poe a pau e hiipoi ana i ke aloha o ka aina iloko lilo o ka mole o ko lakou puuwai, me ka puana ana ae i keia mau huaolelo moakaka; Aloha no hoi kahi a ke Akua i haawi mai ai i ko kakou mau kupuna mai ka po mai, i wahi no keia lahui kanaka Hawaii e noho ai. aloha ka aina aloha ka luhi a na ‘lii a me na kupuna i eha ai ka ili i ka ihe laumeki no ka na’i ana i ka aina i wahi no na mamao a me na pua a keia lahui kanaka e noho ai. Eia ka e lilo ana ka nanai o Hawaii i mea ole, lilo ka maluhia i mea hehi ku wale ia iho e na kolea kau-ahua o Kahiki. Eia la, ua Ikaboka, ua hala la nanai mai ka Iseraela aku.
PI-GI A ME HOOHUI AINA
HOOKAHI NO IA.
He mau wahi inoa kapakapa le no keia i hea ia aku no kahi poe hoaloha o kakou o ka ili hookahi, i huli aku a kakoo i na hana hookahuli aupuni o ka 1893, a kukulu ia ae ke Aupuni Kuikawa, (Provisional Government) o ka wa ia i hoomaka mai ai e loaa kela inoa P G mai na hua kumu mai o keia mau huaolelo haole e kau ae la. A oiai hoi, o ka makemake nui o ke aupuni ia wa, he hoohui aina, nolaila, o na poe Hawaii o kakou i lawe koke ae i ka hoohiki ia mau la a loaa na oihana aupuni, na hea ia aku la lakou he poe “P. G. hoohui aina,” a mahope mai oia wa, kukulu ia he aupuni hou, oia keia Repubalika Hawaii, oia like no he hoohui aina no ka makemake; ia @ la pae, hapa mai la ka lohe nui ia ana o ka huaolelo P. G. no ua poe hoaloha nei o kakou pau i ka lele ma o. Aka, hoomau aku nei no nae ka poe aloha aina i ke kahea ana “he poe hoohui aina” a hiki no i keia la. Aole wale o hoi ma Honolulu nei iho keia, aka, ua palahalaha loa aku ia inoa ma na wahi a pau.
Nolaila, o ka poe hoohui aina, e hana ana lakou, e hooikaika ana no ka pono o ka hoohui ia ana o Hawaii nei me Amerika. A oia poe no, e hoao ana lakou e alakai, a e kakoo i na hana apau e lawelawe ia ana i ku i ka makemake o ka poe nana kakou i haawi e hoohuiia. O ka ka poe aloha aina hoi, ka makee ka mi namina a me ke aloha i ka aina, e kue loa ana i ka hoohui ia. Nolaila, o Pi-Gi ame hoohui aina hookahi no ia, he poe haawi aina akumakaia aina ko lakou olelo aina.
NO KA IMIHALA WALE MAI
NO IA.
Ma ka Avalataisa o ka Poaha, Aperila 12, i ike iho ai makou i kekahi o kona mau manao pepa, e olelo ana: “Ua hoolaha ae nei kekahi o na nupepa Hawaii, ina e loaa ana ka mana koho i na kanaka Hawaii, a kaa aku ka mana Ahaolelo ma ko lakou lima, oia ka wa e anai loa ia aku ai na haole.”
No makou iho, aole loa he lalani a huaolelo i hoopuka ia ae ma KE ALOHA AINA e pili ana ia ano manao imihala a hoino nupepa Hawaii, a ua hoaloha nupepa nei o makou, a ke ninau nei makou i na Avalastaisa nei, owai ka nupepa Hawaii i hoike ae i kona mau manao oia ano, oiai, he elua wale iho no KE ALOHA AINA me “Ka Loea Kalaiaina,” e ku nei i kiai no na Hawaii.
He minamina nae ko makou i ka hoike a me ka paipai ana mai nei a ua hoaloha nupepa nei i keia ano manao imihala a na kanaka Hawaii i moeuhane mua ole ai, e hoike maoli mai ana no, i ka piha manao ino maoli o na makamaka haole i na kanaka Hawaii.
Ua manao paha i lohe ia aku keia mea e na Hoa o ka Ahaolelo o Amerika, aia na kanaka Hawaii ke kuko ‘la e anai loa i na haole, ina e loaa ka mana koho ia lakou a kaa aku ka mana Ahaolelo ma ko lakou lima, i wahi na na poe o ka Hale Ahaolelo e kapae hou ae ai i ka haawi ana mai i na Hawaii i ka pono koho laula i manao ia.
A i ole i mea paha e komo pu ole mai ai kekahi mau hoaloha haole o na Hawaii ma ka auamo pu ana ae i na hooholomua ana aku i ko lakou koukua kalaiaina nolaila i lawe mai nei ia kahu @ haahaa loa i wahi kumu hoomahae mai mahae mai ka noho hoaloha a makamaka ana o na hoaloha haole o na Hawaii, manao ma ka epa hoopunipuni e nahaha ai ke kupaa o na Hawaii me ko lakou mau hoaloha.
Aole he oiaio keia mau olelo a ka Avalataisa.
HAUHULI KA AI A KAWELE-A.
Wahi a kekahi o na Senetoa i pane ae ai imua o ka Aha Kuka o ke aupuni i kekahi la o kela pule aku nei, oiai ua aha la e noho Peresidena ia ana e Mr. Dole, a oia hoi ka wa e noonoo ia ana ko Mr. Dole kuleana mau ae, e kukaia ae i kanawai i hoomanaia no ke kukulu ana i Aha Koi Poho Pauahi, oiai, aole he mau hoakaka kumukanawai, a mau kanawai paha, e kakoo ana ia mana mau ae o ka Peresidena o Hawaii nei, e hana i kekahi hana i kauoha ole ia ai oia e hana ma na kanawai o Hawaii nei, a nele loa hoi i ko Amerika.
A oiai hoi, na lawe ae o Mr. Dole i kana hoohiki pau Pele a pau Mano, e kakoo ana i ke kumukanawai o Hawaii, eia nae, aia no ka lehua mua o ka haihai hoohiki kumukanawai, nolaila, ma keia hana ana a ke poo o ke aupuni, he hana ia e hoomoalii mai ana i ka lahui, he hiki wale no ke haihai ia ke kumukanawai a me na kanawai, oiai nae ka lahui iloko o na hiipoi ana i ka maluhia a ke kumukanawai i kauoha mai ai, e noho maluhia kela ame keia kanaka, a i ka manawa a ke kanaka e kue aku ai ia kauoha, oia auanei ka wa a ke kanawai e hahau mai ai maluna ona.
Nolaila, ma keia kulana manao o ke Poo Aupuni, i ulu ae ai na kahoaka iloko o kela Senatoa a hoopuka ae la i na olelo pololei maoli. “Ua hauhili kaou.” Owai kakou ma ka akioma ana ae i keia nanehai a kela Senatoa, aia no Mr. Dole, Poo Aupuni a me na luna o ka Mana Hooko i akoakoa ae ma ua halawai la, o lakou no ka lakou e olelo la, ua hauhili kakou, alaila, he mokuahana ana keia o ke aupuni iaia iho, a oia ka ka Haku i hoao kanaka e mai ai. “O ke aupuni i mokuahana iaia iho aole oia e mau.” e pau ana, a e pau aku ana no, no ka mea, ua hauhili ka ai a Kawelea.
Ke mama loa ae nei na kanawai hoomalu i ke kulanakauhale nei, mamuli o ka puka hou ole ana ae nei o ka ma’i bubonika.
Malalo o ke kanoha a ka Papa Ola; na hoopau loa ia ka hoopuka ia ana o na palapala ae no ka hele ana e k@ i na pua a ma na hua ai e ulu ana ma ke awawa o Nuuanu.
KELA AU ME KEIA AU.
O ke au o ka moana, e ko ana oia mamuli o ka hoopumehana ana a na kukuna mehana o ka la, i haule iho maluna o ka ilikai; a e ko ana hoi ke au o ka lewa, mamuli o ka ikaika hoonee o ke ea; a o ke au o ka aina a aupuni paha, e ko ia ana ia, e na hooponopono ana a ka poe na lakou e hoomalu ana ia aina a aupuni paha, nolaila, i ko kakou haliu ana aku i ke au o ko kakou noho aupuni ana o ka wa i hala, a hookuku ae me ke au o keia wa noho aupuni ana, e ikeia ana he au maikai a he au ino.
I ke au o ka noho Aupuni Moi ana o ka wa i hala, ua ike ia no he ko ana no ke au no na hana haihai kanawai, he pepehi kanaka no ko ia au, a he pephi kanaka no ko keia au, aka, i ko kakou lawe ana ae i ke ano o na mea i hanaia, i hoea mai ai ia mau hana haihai kanawai o ka wa i hala me ko keia wa, e loaa ana ka haina pili pono loa. O ke au o keia ano noho aupuni ana, ke au oi loa aku o ke ino i ko ke au o ka wa i hala.
I olelo ae la makou i keia, mamuli o ka nui o na ino e ikeia aku nei e hoea mau mai ana i kela a me keia pule iloko o ke au o keia noho aupuni ana, o keia au a kakou e noho aupuni nei, ke au a na lehelehe o na mikanele i kualehelehe ae ai maloko o na hale halawai a ma na huina alanui, e ao ana i na Hawaii e hoohui aina me Amerika i loaa ke aupuni maemae, hemolele loa, nani loa, helu ekahi, i loaa ole i ua poe nei mai ka hookumuia ana o ka hookumu honua ana o ke Akua; a i ka lanakila ana o ua poe nei, a hooko ia ko lakou makemake aupuni hemolele, ia wa i komo nui mai ai na makamaka hou pahi a me na hoaloha aihue, a moe uwapo o lakou, a lilo ke kunawai mamala hoe a Kamehameha i kau ai, “E hele ka elemakule a moe i ke ala, e hele ka luahine a moe i ke ala” i mea ole. a ma kahi o ke aupuni hemolele a lakou i waha nui mai ai, ke aupuni hou pahi, malama pu panapana a me na mea pepehi kanaka e ae, oiai nae ke au o ka noho Aupuni Moi ana, aole he mea o keia ano i ikeia, ka lawe ia ae o na hana hou pahi a na maka o ka Ilamuku e nana mai ana no.
Nolaila, owai o keia mau au o ka noho aupuni ana ka oi o ka maikai? a owai hoi ka oi o ka ino?
Ka makou e pane nei, o ke au noho Aupuni Moi ka oi o ka maluhia a me ka maikai, a o ka au o ka noho Aupuni Amerika ana e noho ia nei la oi o ka haunaele a me ke ino.