Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 16, 21 April 1900 — Page 2
This text was transcribed by: | Puakea Nogelmeier |
This work is dedicated to: | Ben Finney |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 21, 1900
Ke Aloha Aina
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
JOSEPH K. LIKE.
Luna Hoohana.
HOGAN E. KALUNA,
Luna Hoopuka
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
-----
HONOLULU . . . . . APR. 21, 1900
-----
HEWA KA IA A UMIAMAKA
UA OKEA OLOKO.
-----
Ma ka noho ana o ka Aha Kuka ma ka Poaha nei, ua oloalu ae kekahi mau olohe, me ka olelo ana, "ina aole e hana ka Ppaa Ola i kekahi hana pono no ka lehulehu, he mea pono ke kipaku a hoopau ia lakou."
Heaha keia, ua hewa anei ka i'a a Umiamaka, ua piha anei ka Papa Ola me ke one a'e? Ina ua ike na olohe o ka Aha Kuka, oia ae la ke kumu okeia mau huaolelo i hoopuka ia ae la, alaila, oka hana pono loa no ka hoopau aku, ina ia he mea e kiai pono ia ai ka pono o ka lehulehu e kapoe e ae i hiki ke malama ia ponoo ka lehulehu.
Aole hoi e like me na mea i ikeia i na la i hala ae nei,o na dala a ka lehulehu ka i pau i ka ai ia a keke ka opu o ka iole, aole kee he iole i make.
He hoike ana mai keia i ka hilinai ole ia o na hana a keia Papa Ola e na loea o ka Aha Kuka. A ina ua hiki ole i na hoa o ka Aha Kuka, ke hilinai aku i ka pono o ka lehulehu maluna o keia Papa Ola? Aole anei e oi nui aku ko ka lehulehu kue a hilinai ole aku i ua Papa Ola la, oiai, o lakou na poe a ua Papa Ola la e kiai ai no ko lakou mau pono.
Ma ka waiu ka nana a me ka makaala nui o na agena o ua Papa Ola la, e hakilo ai ma na huina alanui, me he popoki la i ka wanaao, no na kaa waiu, a ma na hale aina a me inu kope o na Pake, aohe kiei ia ae ke ano o ka paipai ia ana a me ka hana ia ana o ke kope, ti a me na mea ai e ae, oia nae paha, oiai he poe ilihune wale no ke hele ana ia i ka hale e ai ai, aohe nana ana no ia poe, he poe haahaa lakou.
O ka makou ia e olelo ae nei, oia ka lehulehu a ua papa la me kona agena e pono ai ke makaala i na mea e ai nui ia ana e ka lehulehu, aole o ka lakou mau mea inu wale no ke makaala ia a koe ko ka lehulehu, a ina oia iho la ke ano o ka hana a keia Papa Ola, ke kokua nui nei makou, i na olelo i hoike ia e kekahi mau hoa o ka Aha Kuka Malu, he mea pono ke hana ia pela - o - ! Oia!! ua hewa ka ia a Umiamaka.
-----
AHA KUKA MALU KUE IA PERESIDENA DOLE.
-----
Ua hoolaha ia ae maloko o na nupepa namu o Honolulu nei, ma ka pule i hala, ka olelo hooholo a ka Aha Kuka o ke aupuni e hoole ana i ka mana ole o ka rula a Peretidena Dole, i hoolaha mua iho nei, e pili ana i na koi poho pauahi, a i hoole ia ae nei e ka Aha Kuka, a ma ke ano nui o ua olelo hooholo la a makou i hoomaopopo iho ai, oia keia.
1.-E hoopau loa ana i na hoa o ka Aha Koi Poho Pauahi, i kohoia iho nei.
2.-E hooponopono hou ia na rula hoohaiki a Peresidena Dole i kau iho nei, e hoakea ana i ka mana hookolokolo i ku i ke kanawai ma ke ano kaulike no ka pono o ka mea ilihune.
3.-E hookaawale ia ana he puu dala e ukuia ai na poho pauahi e koi ia mai ana i ke aupuni; o keia na mea i hooholo ia e ka Aha Kuka Malu.
Ma ko makou hoomaopopo ana iho i ka manao o ka Aha Kuka o ke aupuni, mamuli o keia kaili ana ae i ka mana o ka Pereridena Dole, a kauoha maoli aku la, e like me na mea i hoikeia ae la mamuli no ia o ke kaulike ole o ua mau rula la i kuahaua mua ia, ma ke ano i ku i na hookolokolo kanawai ana o keia au naauao, a i kue maoli hoi i na pono kaulike o ko ke kanaka ola ana, a e like no holi me ka makou hoike mua ana aku ma kela pule aku nei, e pili ana no na poho pauahi.
Nolaila, ua hoea mai la na hopena oia mau hana kaupaona like ole a na poo aupuni nei, oia ko ka Aha Kuka Malu kue ana ia Peresidena Dole, a he hoike ana mai hoi, aole he hilinai ia o na alakai ana a ua poo nei oke aupuni, a he hana ku i ka hoohaahaa lopa loa keia i ko Peresidena Dole ano a kulana noho Peresidena ana no Hawaii.
-----
E HOOMAU I KE KUPAA NO KE ALOHA I KA AINA.
(Helu 7.)
(Hoomau ia.)
(Kakauia e Mr. Edward Kekoa)
E hoomanao e kuu lahui i ka haiolelo aloha a ko kakou Moiwahine, Iaia i hoi mai nei mai Amerika mai i ka M.H. 1898, a penei kekahi mau olelo oai haiolelo alii:
"E na makaainana aloha, a makee alii, aloha oukou. Ia'u i haalele iho ai ia oukou e kuu lahui a me kuu aina, a au i ke kai no ka aina malihini, o ka mea nui wale no iloko o kuu uuwai, oia ke aloha i kuu lahui a me kuu aina, he uwila hemolele ia i sila ia iloko o kuu puuwai, ua noho au ia aina malihini, e hoomanawanui ana i ke anu a me ka wela oia aina makamaka ole, a e na'i ana hoi i loa ka pono i kuu lahui a me kuu aina aloha." (E nana i ka Nupepa KE ALOHA AINA o Aug. 6. 1898.)
Ke hoike moakaka mai nei kela haiolelo alii ia kakou e ka laui Hawaii, aia kela mea nui maikai loa iloko o ka puuwai o ko kakou Moiwahine, ua sila ia a paa loa, oia hoi, ke aloha ia kakou ka lahui a me ke aloha i ka aina, oia na Paeaina o Hawaii nei.
Ina pela ka nui o ke aloha o ko kakou Moiwahine ia kakou ka lahui a me ka nui o ke aloha i ka aina hanau Ona, a no ke aha hoi kakou e kuu lahui e kalole ae ai, a lawe i ka hoohiki aku i kupa no ke aupuni Amerika, elike me ia e kuahaua ia aku nei e ke alii o na Ahahui Kalaiaina o ka Paeaina?
Ke hoike aku nei au ia oukou e kuu lahui, aole loa ia he hana pono na kakou e hana aku ai. O ka lawe ana ae i kela hoohiki, mahope o ko kakou kupaa ana no na makahiki ehiku i hala ei, oia kekahi o na hana haahaa loa a piha naaupo hoi.
O kekahi poe o kakou i haawi aku i na kakoo ana i ke aupuni mmanawa i ka M.H. 1893 a me ke aupuni Origate i ka M. H. 1894, ma ka lawe ana i ka hoohiki, pehea lakou i keia manawa, ua oi palua a pakolu ae anei na pomaikai i loaa ia lakou, mamua ae o ka poe o kakou i lawe ole i na hoohiki no ua mau ano aupuni Koaka la?
Na oukou ia e kuu lahui aloha e k@ana iho no ia mea, a hooholo iho me ka manao kaulike. A o ka manao ana ae o kekahi poe e lawe i ka hoohiki e lilo ai i Amerika, he mea kumakaia maopopo oia i kona aina hanau, a he mea hoi i nele i ke aloha i ka aina a me ka lahui oiwi, a he hoa no na poe pepehi a hoomaewaewa Moiwahine.
E hoomanao mai e kuu lahui i nei mau wahi olelo o ka oiaio maoli i hoopuka ia S. C. Limaikaika penei:
"O ko Hawaii nawaliwali a me kona uuku, kona kumu i ikaika ai. Eia na aumoku Amerika a me ko Europa ma hope o oukou, e malama ana ia oukou i ole e lilo, no ia mea, aohe he hopohoppo ana no waho mai, eia iho no iwaena o oukou ka pilikia."
Nolaila, he mea pono e noho oukou me ka hoomanao, he aina ko oukou. O ka mea nui hookahi ia i ke kanaka o kona one hanau. He ole na mea a pau i keia mea he aloha aina. He kuewa ke kanaka ma ke ao nei, ina aole ona aina.
(E nana i ka Nupepa Oiaio, Iulai 3, 1891.)
He mau olelo oiaio maoli kela maluna ae, i hoopuka ia mai e kekahi o na Welo Mikanela. Ina oia ka oiaio, a no ke aha hoi e ae wale aku ai mamuli o na akena a me na haanui mai a kekahi poe pokole o ka noonoo ma keia mea?
E moomanao mau i kela mau huaolelo i piha me ke ala o ke aloha, oia hoi: E kupaa no ke aloha i ka aina.
A iwaena hoi o kakahi o na aupuni a ikaika o ke ao nei, eia ke mele aloh aaina i puana ia e na koa a me ka lahui:-
"Aina makua, mai makau,
E paa kou Rine a mau."
A no Hawaii uuku hoi, aia no kona mele aloha aina ke kani mai la.
"Paa kuu manaoi aloha,
Paa mau, paa mau,
Paa kuu manao aloha,
I ka aina hanau o'u,
Aole au e kipi,
Aole e kumakaia,
E aloha oia mau."
Aloha i kuu aina,
Aloha mau, aloha mau,
Mai Kaula a Hawaii,
Na aina hanau o'u,
Na mauna kilakila,
Na kualono uli,
Na awawa omaomao,
Na kula pua nani,
E paa na mauna me na kula,
Aloha mau oe,
o ka manaʻo aloha aina oiaio iloko o ka puuwai o ko kakou Moiwahine, he mea hiki ole ia e kinai ia e na hana hookamani a ke aupuni Amerika, aole hoi e kana mau makana anapanapa.
O ka poe aole he aloha iloko o ko lakou mau puuwai, aole hoi he aloha i na pono kumu o ka aina hanau, oia poe no kai lele mua i ke ehu kakahiaka wale,a bapetizo ia iho la lakou iloko o na wahi oihana me na pomaikai, aole i kuonoono iho. A o ka poe na lakou i kauo aku ia lakou, ua huli mai la no a kulai iho la i kahi poe, me ka nele i ke aloha hoa kanaka. Ma ia mea e hooi ia a ku ai ka ehaeha o ka poe i ae wale aku. A o ke kanaka a mau kanaka hoi no lakou na puuwai i kipa ia mai e ka uhane aloha aina oiaio, aloha lahui oiaio, aloha alii oiaio, a aloha oiaio hoi i na pono a me na pomaikai o ke aupuni kumu me kona hae nani, no lakou wau e haawi aku nei iko'u mau hoomaikai oiaio, i piha no hoi i ke aloha ia kakou e ka lahui Hawaii.
Aole i pau
-----
Ua lohe wale ia mai,
Ua kaikoo o Kaona,
Ua pii ke kai iluna,
I ke oho o ka hinahina.
-Pela mai ana hoi o Nalimaapa.
-----
E kaka ana no ka Orpheum i keia po.