Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 15, 14 April 1900 — Page 3

Page PDF (664.53 KB)

This text was transcribed by:  Pohai Nuuhiwa
This work is dedicated to:  Kuʻu nēnē

KE ALOHA AINA

POAONO, APERILA 14, 1900

 

KA PAIO A NA HOA O KA AHA SENATE

MALUNA O KE KUMUHANA HAAWINA DALA I MANAO IA NO LILIUOKALANI.

 

Hue Pau ia na Hana Hookahuli Aupuni a Amerika ma o na Koa Bosetona ala ma Honolulu nei i ka 1893.

 

(Mai ke Kuokoa mai)

(Hoomaua)

 

            Clark o Waiomina.  Makemake au eninau aku i ke Senatoa e hoomaopopo mai oia i ka like ole mawaena, oia mea, no ka Moiwahine ponoi, a no ka leialii.

            Kyle.  He like ole mawaena o keia mau mea elua.

            Clark o Waiomina.  Aole he like ole mawaena oia mau mea elua.

            Jonses o Arkansas.  Hookahi ua pilina i ka oihana, ua kukulu ia ia e ke aupuni e ku ana malaila, a o keia iho la ka mea e malama ia ai ka hanohano o ka oihana a kela poe kanaka i kukulu ai malaila, a hoomau ia mai la ia oihana, a hiki i ka wa a ua poe kanaka la i makemake ai e hoopau aku i na oihana la, aole ia e lilo hou aku ana i waiwai e malama hou aku ana i kekahi oihana i hoopau ia.

            Clark o Waiomina.  Ene mai ana anei ke Senatoa ia'u e ninau aku i kekahi ninau?  Ua maopopo anei iaia, mamuli o ke kanawai o ka aina, ua hiki ne i ka Moi e noho ana i alu ke koho i hooilina, a i pani hakahaka pana nona ma ka nohoalii.

            Jones o Arkansas.  He mea ole no ia.  Aole i haawi aku la mea i ka noho ona maoli ana i ke kanaka ponoi iho, ma@a waiwai @@, aka, aia ia loko o ka oihana e paa ia ana e ua kanaka la.  Aole loa he kuleana ko ka Moiwahine maluna o ua mau aina leialii la, elike me hoi me ke kuleana ole ana o ka Peresidena o Amerika Huipuia maluna o ka Hale Oihana Mana Hooko, oiai ia e noho oihana ana iloko o kona manawa.

            Morgan.  A pela no hoi me na aina o ka lehulehu.

            Jones o Arkansas.  A o na aina no hoi o ka lehulehu ma Amerika Huipuia nei.  O na aina o ka lehulehu ma Amerika Huipuia nei no na kanaka ia, no ka lahui holookoa ia.  Ina no ua hookaawale ia aku ia no kekahi hana, no lakou no nae ia, no ka lahui no ia waiwai.  Aole loa e lilo ia i waiwai no ka Moi, i na e noho Moi ana kekahi mea ma Amerika Huipuia nei.  Aole no hoi o Peresidena ka ana o ia waiwai, i na he Peresidena ko kakou.

            Ma ko'u hoomaopopo, he mea pono loa i ke Senatoa ke akahele loa ina ka lawe ana ae i kekahi keehi na hana ma keia mea.  Oiai au e kue loa ana i keia hana kau kanawai e lawelawe ia nei, a me ka manaoio ana no hoi, he hana kuhihewa loa keia mai kinohi mai, a kuikahi pu no hoi ko'u manao me ko ke Senatoa mai Dakota Hema mai (oia o Pettigrew) no ka hana a ke aupuni (Moi o Hawaii) eia nae, manao au he mea pono ia kekou ke akahele mamoa ae o ko kakou hoohele ana aku i ko kakou mau wawae ma kekahi hana elike me keia.

            Clark o Waiomina.  E Mr. Peresidena, aole o'u makemake i keia wa e hoopau i ka manawa ma keia ninau, aka ua manao nae au, he hana hewa loa kai hana ia.

            Jones o Arkansas.  O ko'u manaoio no ia.

            Aole i pau.

 

HULIHIA KA WAA, HULIHIA KA MOKU, KE AUWAALALUA.  HE KINO UHANE OLE.

            Ma ka noho ana o ka Aha Kuka o ke aupuni ma ka Poalima nei, ua lawela ae ka noonoo ana no ka Bila Haawina o $20000, no na lilo o ka Ana Koi Poho Pauahi, a Mr. Dole i koho iho nei, a mahope o na noono ana i ua itamu la, ua kakia loa ia iho la maluna o ka papahele, (waiho ia ma ka papa) no ka manawa maopopo ole, ma ke koho ana a 12 kue ia 1 kanalua.

            Nolaila, ma ko makou maamalea wahi rula Ahaolelo, aole e hoala hou ia mai ua bila la, ke ole e loaa ka elua hapakolu o na hoa o ka Aha, na lakou e hue hou ae i ua bila la mai kona waiho a make ana mai kona lua ae, a ina ola iho la kona hopena, ke ku nei makou a ninau a ku i na poo aupuni, e hoomau ia au ana anei ke ku ana o ka mana Aha Hoi Poho Pauahi, ma kona ano, he kino olohaka uhane ole?

            Ua ulu mai keia mamuli o ka like ole a na manao o ka lehulehu me ko na alakai aupuni e paa mai nei i ka hoe o ka waa aupuni, a makou hoi e olelo ae nei, ko ka lahui leo ke hoolohe ia, aole o ka Makini@@e a me ko Dole.

            Ko makou manao iho: O na dala he $20,000 e haawi ia ana no keia poe kakaikahi, he mau dala ia a ka lehulehu e hoolei ia ana i moepuu no loko o ka lua@hi Taona Pake, a aohe he hopena pomaikai e loaa ana ma ko ka lehulehu hookaa auhau aoao, mailoko mai o keia mau hana, elike me ka makou hoomaopopo ana ma ke kuahana a Mr. Dole, a me ke kau@ale l@@@ hoi i ko ka lehulehu mau pono nee ana imua o ke kanawai, elike me kekahi o ko makou mau manao hoakaka e pili ana no na koi poho @auahi a olaila, o ko ka Aha Kuke hooholo ana e waiho loa ia keia @@tamu ma ka papa, he puupuu ikaika ia ma ko ka lehulehu aoa, i o@o@ ia aku imua o na maka o ke kiai loko.

            Hulihia ka waa, hulihia ka moku hoea i ke kino oloha@la aohe uhane.

 

E NA KIAI, HEAHA KO KA PO?  PANE KE KIAI, "E PAE, HE INO."

            Hoea mai no ka malamalama, hoea pu mai no me ka pouli.

            Oiai ka honua e kaa ana ma kona iho iho i ka po i o Hilo, loaa iho la ia'u ka bihio ana, mamuli o na upoi ana a ko'u mau lihilihi maka maluhiluhi, a oia ka wa a ko'u uhana i ike iho ai, aia au e ku ana maluna o ka piko o Maunakea, a e kilohi ana hoi i ka nani o Waimea, a lele loa mai la ka ike a ko'u uhane no ka rumi bola o ka halealii, ia'u e nana aua, ike mai la au ia Dole, Kakina a me Kupa, a mawaena o keia poe ola hookahi uhane make a'u e ike nei, oia o Kapena Kini i make, aole au i lohe mai i na olelo a ua poe ola la e ohumuhumu ana, a oiai au e hoomau ana i ka nana ana mai, me ka manao e lohe i ka lakou mau ohumuhumu ana, ike mai la au, e waiho ana imua o ke alo o ua mau uhane nei he papa konane, a me na iliili o ke keokeo a me ka eleele i kau ia iho maluna o ka papa konane, a ike mai la au i ka lalau mua ana mai o Dole i ka iliili eleele a hoonee ae la, ia wa, lohe ae la au i ka owe ana iho a keia mea maluna iho o'u, me he kuina paupau la e kuehu ia mai ana, alawa ae la au iluna, a oi ko'u wa i lohe pono aku ai i keia mau huaolelo, hewa!  hewa!!  hewa!!! Aohe he aka aohe no he mea kino ka mea nona ka leo a'u e lohe nei maluna iho o'u, a hoihoi hou ae la ko'u nana ana mai no ka poe e konane nei ma ka rumi bolu, oia ka wa i lohe maopopo aku ai ko'u uhane, i na huaolelo i hoopuka ia ae e ka uhane o Kapena Kini, Kuhina Kalaiaina i make, e ku ana i waena o na uhane ola ekolu, e hoonee ana i na iliili o ka papa konane, wahi ana, "pololei" na hewa ke poo o ke aupuni, hewa ka hoonee ana i na iliilii o ka papa konane aupuni, na lele mua i ka iliili eleele, ka iliili ia no ka make, a penei imi ke ola.

            Eia iho kanaka liilii o Iapana a me na keiki o ka aina Pua, a hoeu mai i ka menehune, aohe ahailono, aohe puuhonua, aohe oioina e hoeu mai ana ka la e ana ia mai ai kakou e ka poe no lakou ua iwi kanu o ka aina.  Ke ike nei au he ala mai nei na kupuna kahiko, na @lii kahiko no lakou ka aina, na makua  a me na keiki.  He kana nui ko ka po a hoea iho, ua huli ka po a nana i ke koena o ka lahui i manaoia e @nai mai ka lepo aku o Hawaii.

            Aohe o'u ke kali nei au no ka olelo hoohole hope loa a ka Lunakanawai Kiekie loa, no na hana a'u i hana ai i na Hawaii, ehia mea aloha, o ka poe i lima lepo pu me a'u.  E ike maka aku ana lakou i na ehaeha o ko ka honua o la ana, a penei no haalele ka waa au umauma maoli aku a pae i ka aina; "eia la he ino a hoea iho."

            I keia manawa no i ike aku a@ au, he popo ao uliuli e kau iho ana maluna o ka Hale Alii kahi o na uhane e konane nei, a he olapa ana me he uwila la, ike aku la ko'u uhane i ka helelei ana iho o na huna ahi maluna o ka Halealii, a puko ae la kona uahi a puni ae la ka halealii i ke ahi e lalapa ana a ike aku la au i ko Dole uhane i ka oili ana mai ma ka puka aniani a ma kona lima e paa ana he hae Amerika, e kahea ana i mau kokua, oia ka wa i ikaika loa ai ke ahi, a holo puni ae la i ka hale, a lilo iho ia na mea a pau he puulehu e waiho ana.

            A oiai au e nana ana i ka a ia o ka halealii e ke ahi, ke ike nei au i na lahui like ole ekolu e pii mai ana ma na aoao a pau o ke kuahiwi o Maunakea ma kahi a'u e ku nei, na Hawaii, na Iapana, a me na Puke, na kane, wahine a me a keiki, ua ike pu iho la au ua puni ke kuahiwi ma na aoao a pau me na halelaau a me na hale pohaku, a he kulanakauhale nui me ka nani, a no ka anoninoni loa o ko'u uhane no ke ahi a'u e ike nei i ka a ia o ka halealii ua paoho ae la au eia ka he moehane palaualelo, wahi a ka olelo a kekahi poe, wai a Davida, "Ke ao mai nei kela po keia i ka ike."

            Nolaila, e na kilo lani, eheia mai ke ki o ka hoopunipuni a me ka wahahee.  Mai manaoio i na moeuhane palaualelo, aka e hilinai no nae i na moeuhane oiaio.

            J. KEAHIALAKA.

            Honolulu, Apr. 7, 1900.

 

            Ua waiho aku la o F M. Haki a me Kauka Day i ko laua noho ana he lala no ka Papa Ola.

            Ua lawe mai la ka mokuahi Nippon Maru no keia awa he 43 ohua kapena, 214 Iapana a me 267 Pake.

            He elua mau kauaka Hawaii e paa nei no ka aihue, a he $500 bola i hookau ia aku maluna o laua.

            Ua ili a hemo hou ka mokuahi Charles Nelson i kona wa e hookomo aua iloko o ke awa o Ha@amaulu.

            E hoopuka ia ae ana he nupepa namu puka kakahiaka hou i kapala "Ka Repubalika Honolulu," me keia mua koke iho.

            He mau la hoikeike nui keia o na papale Paikiui hou loa o na le@e ma kahi o Misa Kil@eau, ma Alanui HOtele, nolaila, mai poina i ke kipa ae malaila.