Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 5, 3 Pepeluali 1900 — Page 8

KE ALOHA AINA

POAONO, FEBERUARI 8, 1900.

8

HE KAAO HAWAII

NO

HAINAKOLO

 

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai

kamahine Nana i Wawahi i na

Pani Paa o Kuahelani.

 

            I keia wa i lilo ae ia o ua ipu la i waa e panee ana i ka loa, oia ka wa a Halalaualii i kaukau iho ai i ua wahi waa hookalapua nei, e lawe i ka aina o Niukukahi, ia Niulo@waihiki.

            I ka wa i hooki iho ai oia i kana mau olelo kaukau e pili ana no ka laua huakai hele, i ka aina a kana keiki i upu ai e hoea kino ilaila, no ka imi ana i ka ikaika.

            I loa no iaia a hookuu iho i kana kaukau ana, huki ana o Keaumiki me Keau koieie, aole i u iho noho ana laua nei i Niukukahi, ka aina o Niulo owaihiki.

            I nana aku ka hana o Keaniniulaokalani i keia wahi aina maikai aohe laau, he niu hookahi wale no ke ku ana.

            Olelo aku nei o Keaniniulaokalani ia Halalaualii, he maikai keia wahi aina uuku, hookahi no laau o ka niu ku hookahi, a o ke kumu no hoi ia i kapa ia ai o keia aina o Niukukahi.

            I keia wa i pane aku ai o Keaniniulaokalani i kona makuakkane, i ka i ana aku:

            He keu no hoi keia a ka aina nani nui wale, he hookahi wale no laau o ka niu ku hookaui.

            Olelo aku nei o Halalaual iolono i kana keiki, @, ke ike la oe, o ka niu hookahi e ku mai la, o Niuloaowaihiki no ia, ko kupunakane no ia a'u i olelo aku ai ia oe.

            Olelo hou aku la no oia i kana keiki ia nei ko ikaika la k@upau, i makapono ka luhi o keia au ana i ke kai loa, a ola no hoi ka inoa o kou lua@ nei.

            O keia mau olelo a laua e ohu muhumu nei , ke lohe mai la no o Niuloaowaihiki i ka iaua nei mau olelo, a kaui iho la ke u a ua olenoakule ia, me ka hoopaka ana ae, kupua, he mau@o nalu na ke kumu o ka ikaika.

            Puana hou ae la oia, nemo wau ia oe e kuu moop@na, ke uhuki ae a kina wau iloko, ikaika oe, hemo ole wau ia oe, makehewa ha inoa o kupuna e ola nei i ke ao, wahi a Niulo@a hiki ke kamaniha o ka hoo@o@ he i ka mole o ka honua, e iho e iho @ ka mole o Niuloa i ka papako o ka honua, mamua o ka hoea ana aku o Kean@iulaokalani me kona makaukau.

            I keia wa, olelo aku la o Halalaualii i kaua keiki, ua ike ia mai la @e e ko kupunakane, a ua iho aku la ka @ iloko lo, i ka @paka o ka honua.

            O ka'u wale no e ap aku ai ia oe o ko lima akau, apo oe ma kahi kino o ke kumu o ka niu o ko lima hema ma ka hemakomohana e paa ai, e paa nae oe a paa, alaila kahea iho, e Niuloaowaihiki e pii, aole auanei e nele kona pii.

            Ae ako noi o Keaniniulaokalani i na olelo ae a kona makuakane, a o keia @o@h i ko iaua wa i pae aku ai iuka o ka aina maloo.

            Apo iho la o Halaiauahialono i kahi waa o laua, a o ka pii aku la no ia a hiki i kahi e ku ana o Niuloaowaihiki, hoomaha laua nei a liuliu, kuu ka nae, ku ae la ke kupua opio Keaniniulaokalani. A ke holu nei ua kumu niu nei i ka we au makani, ua hele o luna a luluu i ka hoa. Hoopapa iho la o Keaniniulaokalani i ke kumu niu, me ka hamohamo pu ana.

            A nona hoi ka leo a ka kakou e lohe nei i kekahi poe o kakou.

Hamohamo paha anei oe i ke kumu niu.

O ke kumu niu na e nii ai pohole ko umauma.

 

            Ke nana nei na kupua o ka lewa nuu a me ka lewa lani, me ka paa iluna a me ka paa ilalo, me ka hoo-kui na, me na kupua o ka halawai, Holaniku, Holanikukaieleele, Holanikuomaomao, ka pea kapu alii, ka pea kahu, na aupuni lewa a pau.

            Eia na kupua ikaika ke nana nei ia Keaniniulaokalani, he keiki opio pio loa i hiki ole i kona kino e ea e kulai ia Niuloaowaihiki ke kupua i helu ia ma ka papa kiekie o ka paa kiki ke kulai aku iaia.

            Ua olelo ae na kupua elemakule he ehiku wale no kupua nana i hoohina o Niuloaowaihiki, hookahi akua o Kanaloa, aka, o Kuwahailo nae ke kupua aikanaka, ai akua, o ia ke poo maluna o na akua a pau loa apuni ka lani me ka honua, aole i helula ka paa o Niuloaowaihiki.

            Owaukelenuiaiku ka helu maho po o Kuwahailo, o Kuaikauaakaina ua like laua me ka inoa mua aku la, o Halualiialono makuakane o Keaniniulakalani, mahope aku o ka inoa hope, o Moanalihaikawaokele, Kuiiaikekaua, o Kaikoookamoku ka alihikaua nui maluna o na aupuni hona.

            O keia poe wale no ehiku o lakou wale no na kupua i hemo ai o Niuloaowaihiki, o ka nui kupua iho aole lakou i helu ia ma keia moolelo o Hainakolo, no ka ikaika ole no o la poe kupua i ka hoohina ia Nuiloaowaihiki.

            Ia wa i olelo aku ai o Halalauali alono me ka hii pu ae i kaua keiki ma kona uha.

            Ola na iwi ia oe e kuu keiki.

            I ea ka hana o Halualii e kokoke iho ana o Niuloaowaihiki e make, o ia no kona wa i olelo aku ai ia Keaniniulaokalani e kii aku oe i ke kapunakane e kanu hou iho i ka makalua no au i uh@k@ mai la, aia la ke kokoke loa la e lele kea o Ole pau.

            I keia hapai ana ae o ka opio i kahi kumu niu a kanu iho ia, o ka pii hou ae la no ia o ka ikaika o ua niu nei.

            O keia Niuloaowaihiki no ka mea i hakaka pu ai me Kapilialo Kuililoa, he ekelu kupua ikaika ma kela aoao a he hookahi hoi keia, aka ua hee aku nae keia m@u kupua ekolu me ko lakou mau alihikaua, hookahi no ka niu io o ka iwi.

            Aia ma ke kau o Kamapuaa e ike a ai ka hakaka ana o Niuloaowaihiki me na kupua o ka lewa me ka honua.

            I keia ike ana o na kupua o ka lewa ua hemo o Niuloaowaihiki ia Keaniniulaokalani haalulu ae la lakou, no ka ikaika o keia keiki opiopi. o ke kumu o ko lakou makau ana, ina e hoohalike ana o Keaniniulaokalani m kona kupunakane me Kuwaihailo, e oi loa aku ana ka poino o ka lakou mau keiki kupua ke noho ma ia mua aku.

            O Keaniniulaokalani kai launa aku mahope o Waukelenuiaiku, i na nae e oo ke kino o Keaniniulaokalani e oi loa aku kona ikaika mamua o Kuwahailo, hoi aku la laua nei a kahi waa o laua nei, o ka huli aku la no ia hoi aku la i ko laua aina i Kuaihelani.

            Ninau aku nei o Kanikanihiaula i ka laua lani alii. Pehea mai nei ka olua huakai?

            Ia wa no i olelo aku ai o Haluaaliialono, ua ikeia ko kaua ola i ka kaua kama, ua ike aku nei au i kuu mea i ao aku ai iaia i pono nona me kaua a me ka ohana.

            O Hekepoepoe ua ikaika loa ae la ia, oia olali no ia o Kuaihelani, ka aina kaulana i na akua a me na kupua o ka honua. O na kupua me na mea nani ma keia moolelo ua hookaawaleia lakou me ko lakou mau kula pakahi.

            E, auhea oe e kuu lani alii Keaniniulaokalani o Kuaihelani nei, ua ao ae nei au ia oe i na mea e pono ai o ka noho ana o keia ola ana, ua lawa oe i ka ikaika o ka enemi ia mai ou, ua ao au i ko loaui, aole wahi i koe o ko'u poopoo, eia wale no kahi i koe mawaho ia o kaua, o na mea mawaho o kaua, o ko kaua pau kanaka ia, ko kaua mau akua ia.

            Ae aku la ka opio i keia manao o kona makuakane, ae, e ao oe i ko hu ka hoounauna ana i ke kanaka, a ke paa ia oe keia pule ou kanaka me na makua ou, alaila, na lakou no e kii ko wahine, ua kohu ka wahine aole ou wahi hemahema i koe ma kou aoao.

            E ho@kaka aku ana ka mea kakau i keia pule e ao ia nei ia Keaniniulaokalani aka, aole nae no ka manao e hoopaa naau ia. O ka pule no hoi keia a kekahi poe e wahaheo nei penei.

 

Eia ka ai e kanikanaiula.

E k@niaikuana i ke aloha i ke kane

Aohe kane ua li o i ka wahine.

Eia ka ai na Kulauka, na Kulakai,

Na ka wahine o Laumahikihiki,

Hiki wale mai no kana olelo.

Na ka wahine o Mama ia o Mama ai

Eia ka ai e kahui e kahela,

Ka wahine e moe ana iluna ke alo,

O moe ahanuna o Milikoomea,

O ka lepo ahulu o Pahukini,

O Pahulau, o Kulanapahu,

O Pii, o Paea,

O ka Papa, ia Laka,

O Manuu ka eu,

O Kapaepaenuialeimoku e e ala,

E ala e ka ua, e ala e ka la,

E ke kaikoo, e k@pohu,

E ka malie,

Ohu kolo mai iuka,

Ohu kolo mai i kai,

E kai kane, e kai wahine,

E kai pupule, e kai hehena,

E kai nou, e kai ea,

E kai moe, e kai ulala,

E kai pili a i ku e, ua puni,

Ua puni na moku i ke kai,

O huahuakai, o ke au miki, o ke au ka, au ka lanai,

E ka ale'i, e ka ale moe,

E ka ale hakoikoi e,

I Kahiki, o ka lana a Kahiki,

A hiki a hea,

Heaha la nei make ia oe,

E Lono, e Lono i ka po.

E Lono i ke ao,

E Lono i ka hekili,

I ka uwila i ka ua loku,

I ka ua paka, i ka ua maka oiliili,

Maka kua nei la e, e Lono,

E Lono ma kahi o Lele,

A lele oe i kai Kona, i kai Koolau,

I one uli la, i one eli,

I ke one o Mahinahina,

O Pipipi, o Unauna,

O Alealea, o Hoe,

O Leho, o Kualakai,

O Kulelepao, o Halalauahi,

O Polihale,

O kahi i waiho ai,

O ka huaolelo,

A pii mai laua,

O Heke o Kamapoepoe,

O ka ka wahine i ka ipu olelo, e Kama e,

Eia ua ai,

E Lono e i ke ola nui e.

            Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA.

            Owau @ ka mea nona ka inoa malalo iho nei ke kauoha nei ia Henry Kaumai e kii koke mai i kana mau lako kamana e waiho nei maloko o kuu lima iloko o ua la he 15 mai keia ia e puka nei o ka hooiana, me ka uku mai no ko'u @ o ka malama a me ka lilo o ka hoomaemaeia ana, nona na poho a pau @7.00. E hoihoi pu mai hoi oia i na dala he $10.00 ana i lawe ai. Nolaila, ina aole oia e kii mai ana i ua lako kamana nei, oia hoi, he @ Pahiolo, 1 Rula Kuea, i koi Kahi, 1 Iliwai, 1 Wili Puaa me elua kui, me ka uku ole mai i ko'u mau poho a pau nona ka waiwailo o $17.00 iloko o keia mau la i hoike ia ae la maluna, e lilo no ua mau waiwai ia o Henry Kaumai i hoakaka ia ae nei ia'u.

            W. H. KAILIMAI.

            Kakaako, Honolulu, Ian. 30, 1900.

 

UA MAKEMAKE IA.

            Na kanaka Hawaii, no ka hana luina holomoku e ka Hui Mokuahi o Waila. E ninau ma ke keena, kiki o alanui Moiwahine me Pupu.  1m

 

UA LOAA MAI, HE HELUNA

....O NA....

Pena a me na Aila Pena,

Na hulu Pena,

Na Kapuahi Aila,

Na Kapuahi Fisher,

(ua hoemiia ke kumukuai)

Na Palau na ano apau,

Na Lako Mahiai,

Ho, Oo, Kopala, Kipikua,

Na Bakeke o na like ole

Na Ipuhao, Ipu Ti,

Na Lako Aniani,

 

            E loaa mai ana he mau waiwai hou maluna o ka mokuahi Auseteralia. Nolaila, e kipa mai, a e wae no oukou iho, he emi loa ka makou mau kumukuai.

 

Hawaiian Hardware Co., Ld.

(HUI LAKO HAO HAWAII, I KAUPALENAIA)

Alanui Papu, ma o ka Banako o Spreckels.                tf

 

KALANA AINA "KAIULANI"

            Ke waiho nei ma ka aoao hikina o ke awawa o Kalihi, e kokoke ana i ke kula Kamehameha. Ua lilo mai ia makou kela aina i kapaia o

MOKAUEA

ma Kalihi, a I ike ia no ka Moi Kalakana mamua. E mahelehele ia aku ana i mau.

HOME LIILII

            He wa maikai keia e loaa ai i na Hawaii Ponoi he mau Home Nani me ka emi loa. E kuai ia aku ana na Apana Aina ma ua kalana Kaiulani nei ma ka $200 a hiki i ka $250 no ka apana, he 50 kapuai ka i@ula a he 100 kapuai ka loa he mau alanui akea he 30 kapuai e pili ana i kela a me keia apana; e ae ia no e uku i $10 no ka apana i ki nohi a i $5 a $10 e uku ia i kela a me keia malama elike me ka makemake o ka mea kuai.

            E hookomo aku ana makou i ka wai i ka wa e makaukau ai na poe kuai mai e kukulu i na hale.

            E hook@ wale ia ana hoi e n@ kou kekahi apana nui kupono, mea hoomanao i ke Alii Opio

KAIULANI

-a e kapa ia aku anu o-

Kaiulani Paka

            O ka no onion mai keia aina e huli ana i ke awa o Puuloa, oia ka helu ekahi ma ke kuianakauhale o Honolulu nei.

            No na mea i koe e ninau ia

W. C. ACHI & Co

Na Boroka o na Waiwaipaa.

            Honolulu, Oct 9, 1899.

 

UA HOEA MAI LA!

            Maluna o ka moku-hi Auseteralia @ a @ ia makou he 25 pahu i piha me ua Lole A@hu, Iako Ka kau a me na Kii Paani, a e kuai ia ana me ka oiui loa.

            O na Paniole mai na Kauka, P@liki a me Lole Wawae a loaa no mai ka $4.00 a pii aku ma ke alo ol@ol@.

ROSENBERT & SCHAUMER.

104 Alanui Kalepa Wea o ka

 

Allen me Robinson

He mau mea kuai

Papa, Na Lako Kukulu Hale, Pena ame Aiha a pela pu no hoi me ka Nanahu.

            Keena Hana ma Alanu Moiwahine.