Ke Aloha Aina, Volume VI, Number 2, 13 January 1900 — Page 7

KE ALOHA AINA

 

KE  ALOHA  AINA,  POAONO,  IANUARI  13,  1900.          @

HE  KAAO  HAWAII

NO

HAINAKOLO

 

Ka Ui Nohea o Waipio. Ke Kai

kamahine Nana i Wawahi i na

Pani Paa o Kuahelani.

 

  E Hinaaiulunui, o ka elemakule kupunakane keia o kakou, ninau aku nei o Hinaaiulunui, owai ia kupuna o kakou? O Kuwahailo ninau hou no o Hinaaiulunui, mai hea mai oia? Mai ko makou aina mai no, a i ke a wa i ae aku ai o Hinaaiulunui.

  Olelo hou aku nei o Kuaikauakama, i hiki mai auauei ke kupunakane o kaua, mai maka'u oe.

  Ninau aku nei o Hinaaiulunui no keaha ho?

  Hoike aku nei ke hane, he ino he hoopailua, i eu mai ka ilo mai kona waha a luai mai ia oe, mai maka'u oe, o lilo wau nalowale.

  Ike iho nei o Hinaaiulunui, noho malie loa iho la oia, o lilo kana mea aloha he kane, ua noho mumuli iho la laua, hooho ana na kanaka:

  He mea nui e, he mea nul e, eia ka i ka lewa kahi i hele mai ai, He akua e, he akua e.

  Ua like me ka uwila ka anapu ana, noho ana o Kuwahailo, ke kaeaea aikanaka o ka aina pahaohao o Pelikuakaieleele, ka aina a ke akua i hanai ia ai o Kuaikauakama hanu ana ua kupueu nei mao a maanei, pau na 'lii me na hanaka i ka holo, i ka nui o keia elemakule hoomaka'uka'u me ka weli o kona mau maka.

  O ke kupunakane ponoi no keia o keia papa alii, o Manaakuakama ke alii nui o Hawaii. he moopuna no ia na Kuwahailo, a oia no kona mea i hoopoino ole ai i na lii me na makaainana.

  Ma keia hanu ana o ke kupua Kuwahailo, ka hoa hakaka o Moanalihaikawaokele me Aukelenuiaiku, ua hole aku la ka moopuna o Kuaikauakana, ka hea aku la i ka pule o ke kupunakane i maliu mai ua hele na maka o Kuwahaio a lilo i ke kua,

            E Ku e Kuwahailo

            Kumakanui

            Kumakaiki

            Kumakaloa

            Kumakapoko

            Kumakakaakaa

            Kuhoioholoikaua

            Kukoae

            Kumakua

            Kumaukele

            Kukaohialaka

            Kumokuhalii

            Kulaiuka

            Kulaikai

            E Kukapuwahailo--e,

            E hoi, hoi mai.

   I ka pau'ana o ke kahea ana o Kuaikauakama, ua huli hoi mai la o Kuwahailo, ua lohe pono mai la oia i ke kahea a ka moopuna, ua hoi aku la laua a hiki i ka hale, ua pii mai la ka maeele makau ia Hinaaiulunui.

  Ua moe aku la ua Kuwahailo nei ma na wawae o na moopuna, a kulu iho la kona waimaka no ke aloha i na moopuna, puana ae la oia i kona leo aloha, o olua e a'u moopuna o kuu la hapauea, ua pau ko'u wahi ikaika.

  Huli hou mai ia oia a olelo aku la i na moopuna, ke ike nei wau, na loaa na hua mai ko olua puhaka mai e hanau mai ana oe e kuu moopuna wahine he ehiku keiki. he wahine wale no  nae i noho olua a i hanau mai oe he kaikamahine. e kahea iho i kona inoa o Ha'iwahine i ka pali o Waipio, o Hainakolo no ia, no Hainakolo kekahi mele e kaulana nei i ka poe kumu hula o keia mau la:

O oe ia e kuu ipo pehi pua hinano,

Kike hala hoomaui,

I lu ka ua i ke ala a waiho malie,

He haupu he halia i ka moe,

I moe ia e kaua a aloha,

E Haiwahine Hainakolo,

I ka pali kapu o Waipio,

He hoapili he hoa oe no Laukaieie,

He hoa hooulu lei no ka ua,

A maliu mai oe pono,

A ae mai oe e ola hoi e,

E ola i ka leo, e ola i ka loaa mai,

E ola ia makou i na haumana hula.

   Olelo hou no o Kuwahailo i na moopuna, e malama olua i ka maluhia o ka'u moopuna a nui na'u no ke kane, aole no keia aina kana kane.

  Ua hele mai la na moopuna a pau e ike i ko lakou kupunakane, he lohe wale no lakou i ko lakou mau kupuna, he kupuna no lakou o Kuwahailo. he akua nae ia lakou ma ka olelo ana a na moopuna a pau.

  Aole nae e hiki ia Kuwahailo ke huhu i keia manawa o hui nei me na moopuna ponoi no ana, ua noho ola no ekolu la, ua hele mai na 'lii mo na makaainana e ike iaia, o ke ino nae, he oi akv ka pilau ka maea, ka ilo ua hele a huluhulu, ke eu hele la mao a inaanei, a pela hoi i kohu pono ai kela inoa Kuwahailo malena ona.

  Aole nae he makau ona moopaha, aole no he pololi, aia no kona poioli a nele i ka ai i ke kanaka, ai i ke akua, i ke kolu o ka la ua hoi ike e mai la na hoailona o kona alanui hele, ua makaukau ae la o Kuwahailo no ka hoi ana; he imo ana no ka maka o na moopuna, me na mea a pau, ua nalo koke aku la o Kuwahailo, hoi ke kupua i kona aina kapu.

  Noho iho la o Kuaikauakamama Hinaaiulunui kana wahine, ua nui loa ae la ka opu o Hinaaiulunui, a hiki i ka puni ana, ua ike ia na hoailona kupanaha o ka pua hinano o ka pali o Waipio, e hoopalulu na ka lani, hoomamalu ka houna. haule ka ua liilii hoanuanu ili, pi'o ke anuenue i ka lewa lani, ku ka punohu, ka ua koko, ka poohi ku onohi ku honua i ka moana oiliili mai la ka maka o ka uwili, ke ka kaholo ae la ka hekili i na paia o na aupuni huna o ke lewa.

  Ua kuilua iho la ka, pohaku ku'i pamaloo, a o ka wa ia i oili pulelo mai ai ka mea nona ke'a moolelo, a ilo aku nei ka hooponopono ana i na kaikaina o Hinaaiulunui, oia o Ulunuiahina.

  Pau i ka hoomaemae ke alii opio ua palala koke ia oia, ua hele mai ke alii nui o ka aina Maneakuakama me Aniani, e noni palala i ke kaikamahine alii, me ka maluhia.

  Ua eehia na mea a pau i na hana a aniani ke kahuna hooulu lahui, ua lawelaweia keia oihana me ka maluhia, i mea e hooloihi aku ai i ke ola o ke Kama'liiwahinuia i ka pau ana o na hana poni palaia, ua wanana ae la ke kahuna nui o Aniani, o keia pua, nani, na ia nei e hehiku ke kapu o na 'ii nui me na 'lii akua o ke ao nei.

  Ua pii ae la ka nui o ka oiali pahee i ke aio, me ka ui e haule ai ka aoao oolea, i ka nani mae ole o Waipio, ua hanai ponoi iho la ao o Hinaaiulunui o kana @anai alii, ua hanaia he hale i hookaawale ia nona me na kahu malama i ka hikapu o ua pua la a ka honua e hoomahie ai

  Ua kauoha ae la ke alii o Manaakuakama, ke kaikunape no hoi ia o Hinaaiulunui, e kauoha ana i na 'lii a me aa kah@na, e kakolu i hale nui no ke keikamahine alii no Hainakolo he h le kapu lea, o na kiai wale no ka mea pane e malama ka mal@kia o ke alii.

  Hoomakaukau iho la ma 'lii a me na kahuna nui o ka aina, a pii aku la no na mea i kauoha m  e hana, a eia hou no hoi o Hiuaaiulunui ke hapai @a nei no ia one ona na kokoke e hanau, o Luukia ka inoa oia hapuu alii hou, ua lohe uui ia ka nani o Hainakolo. i kona omaka ana ae e pili ua hoopaa ia iho ia kona hale kapu paa onaho i ka paehumu auki.

  Ua hoihoi ia, aku la o Hainakolo e na 'lii iloko o kona hale i hoomakaukau ia nona, me kona mau kahu malama i kona mniuhia, me na kahu malama i kona mniuhia, me na kahu e paa ana i ke kapu ihiihi o kekahi alii hanau o ka aina o Hinaaiulunui no kekahi e noho ana iloko, ma ke kauoha a Kuaikamakama i kana hanaukama, e noho no ia iloko o ka hale e nana  ai i ka laua naoai alii.

  Ua li'u wale na la, ua hanau mai ke kekahi pua alii hou, ua kahea ia kona inoa o Luukie, ka eu, ke kulohe, ka hiapalole nana ? pani na maka o Leimakani, ke kupueu i ke kihi o ke aupuni o Kuaihelani, ua lawe ae la ke a@ o Mauaakuakama nana ka hanai aha o Luukia me kona kahuna hooulu lahui me Aniani, a ua lawe aku ia o Anianiia ia Luukia a malama.

  Ua lilo aku la ka hanai o Luukia i ka lahui ahi kahuna, a ala no o Hinaaiulunui me Haikakoo kahi i hoonanea ai me kona maluhia, ke pii ae la ka ulu ana o Hainakolo, a ke pii pu ae ia no hoi me kona wahine ui.

  E nanea ana no na 'lii a pau, no ka makahehi i ka ui a me ku nani o Hainakolo me Luukia, na ihunani aloalo kuaoa o Hanalei, na pua mao ole i ka lihilihi o ka opua, ke pii ohaha ae la no hoi o Luukia ka hanai kapu a Aniani, ke kahuna o ka moo.

  Ua loiha na la o ka neho ana o Hinaaiulunui, na hanau mai la oia i kekahi pua alii hou, mai ka puhaka mai o Hinaaiulunui, a kahea i@iho la kona inoa o Mailelauhi, he aliiwahine no keia, a wa lile ae la no ka hanai i ka pae kahuna, ka ka poe hooulu alii a hooulu kanaka.

  O kuaikauakama, aole ana hana mai i na keiki, no ka mea, o kona mae koko na ia e malama n@ i na lani a lakou, mahope mai, na loihi no na la hanau mai la o Mailepa kaha a he poe maile wale aku no mahope.

  Ua lilo wale no i na papa alii ka hawai ana o na keiki hope, aole no nae i ka poe lapuwale, aia wale no i na 'lii ka hanai ana o na kamalei i kahi mau anahulu mahina mai oili mai la o Mailekaluhea, mahope mai ona o Mailehaiwale. a o ka mea hope loa, oia o Mailelaunui, kekahi kupueu.

  E kala mai oukou i ka mea kakau ma ka wehewehe ana aku i na mahele ekolu o keia kaao, i hoopukaia maloko o ka Noku o ka Pakipika, Kuokoa a me ka Hoku o ke Kai, oia hoi ka mahele o Keaniniulaokalani, he okoa no ia, Hainakelo he okoa no ia, a me ko Kuwahaalo, aka, hookahi n onae o lakou wahi e hai ai.

  E hoi hou ae ko kakou kamailio ana no na kaikamahine alii, eia lakou ke pii mohaha ae la ko i kou mau kino, a o Hainakolo no ka oi o lakou, ka mea nana e hoonauene ka puuwai kupaa o na keikialii oia au, pela me na aupuni huna a hane i waiho aku ai no ua kupua.

  Eia na keikialii kupua ke hoomakaleho mai nei i ka kakou pua milimili, i like kona ula me he ahi la e a mai ana i kona hale kapu i hana noeau ia e kona mau makua hauai, a o kona nani ke hoohalihe ae, ua like ia me ka opuu maia noho i ka waokele.

  M@noi e waiho iho ai ka mea kakau i ka moolelo o Hainakolo i kona mau pokii ia Luukia ma, e noho lakou e hanu i na @a oluolu o nela ao, me ko lakou lealea no @ lakou iho aia i ka nalena pau o keia k@ao, e haaheo aku ai o ka n@ Luukia maluna o Haikakolo kona hapa@ mae, aohe olena ana i koe no lakou, na lakou aku hoi e hoonuu @a io o ko lakou kaikuaena haku.

  O keia olelo hoonuunuu i ka io o Hainakolo, ua pili no ia no L@imakani, ke keiki ponoi a Hainakolo me Keaniniulaokalani, ke alii o Kuaihelani.

                    Aole i pau.

 

Nuhou Kuwaho.

NA  PUKONAKONA  MA  KE  ALAHELE NO@

CAPE  TOWN.

  Gibaraleta, Dec 27. Ua hoea mai la ma ke ahiahi onehinei, ka mokuahi Dunottar Castle, a maluna ona ka Haku Roberts o Kandahar, ka Alihikaua Nui o na pualikoa Beritania ma Aferika Hema. O Kenerala Sir Kilohener i hoea mai la ia nei mai Aigapita mai no ka huipu ana aku me Kenerala Roberts ma ko ano he ukali kiekie nona, ua kau aku oia maluna o ka Dunottar Castle, a na holo aku la oia i keia kakahiaka no Cape Town.

HE  11,000  I  HOKA  AKU  LA  I  CAPE

TOWN.

  Ladana, Dec. 28. He 11,000 mau kokua i hoea aka la i Cape Town.

  He maluhia ke kulana aka, ho kana nui nae kai upu la e hoea mai ana ma keia mua iho.

KE  HAKAKA  LA  NO.

  Manila, Dec. 27. O Kopela Lockett, me kekahi puali nui hewahewa o 2,500 kanaka, me ka huipu aku, i na puali pukaa na lele kaua aku lakou maluna o kekahi auwaha ikaika o na Pilipine ma na mauna kokoke i @on@ talban, ma kahi e elima mila m@ ka akau aku o San Mateo. U@ hoauhee aku na Amerika i n@ anemi me ka uhai pu aka mahope o lakou. He mau Amerika kakaikahi kai hoehaia. He koikoi na make o na Pilipine, ma@ na pu raifela a mai na pukuniahi mai.

KUI  KE  ALOHA  I  KONA  MAU  KANAKA

  Ladana, Dec. 25. I keia la @ haawi ia ae la e ka Moiwahine Vitoria, he anaina hoohauoli @ ma wahine a me na keiki i ha@ aku la no ka hakaka ana ma Cape Town. He mau tausani o lakou i hoea ae malaila maluna o kekahi kumulaau pona ke kiekie he 25 kapuai, ua hoopiha ia @ makaha Kariemaka o kela a @ keia ano.

 

KA  HALEKUAI MEA@

--:O:--

LEWIS  &  Co.

  E lona no ka Kamano Pe@ @

m@na ma kokuai liilii a make k@

pahu. Na Palena o na ame a @

me na Lako mea ai o kela ama k@

Ane. K hele mai e hoao no kak@

ho. Telepona 24@, 

  A anui Papu, Helu 112.