Ke Aloha Aina, Volume V, Number 49, 9 December 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA     POAONO,   DEKEMABA 9, 1899.

==============================================

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka Pommaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

========================

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

=========================

HONOLULU . . .DEC 9, 1899

=========================

 

KE HOLOKIKI NEI KAKOU I KA MAKE.

-----

     Aole paha keia he olelo hoonuinui aku imua o na makamaka heluhelu e lawe nei i ka nupepa KE ALOHA AINA, aka, he mea oiaio no, elike me ka malamalama o ka la i ke awakea, a ke lohea nei hoi na leo kumakena mai ka hikina a ka la a hiki i ka la komo, i ka nui a makolukolu o ko kakou heluna e io aku nei e komo iloko o ka luakupapau, me he waikahe la mailuna mai o ka piko o na kuahiwi.

     I ka nana ana me ka hakilo pono ana i ke kumu nui o ko kakou hiolo ana me he lau pala ala noluna o na kumulaau, ua komo mai la iloko o makou na manao like ole, oia hoi, elike paha penei:  Ma na wahi i malama ia ai ka noho maemae a maluhia o na ohana, a i lilo ole iloko o na hana e poino ai ka noho ana home, ma ia mau wahi, he kakaikahi loa ke komo ana aku a keia enemi e hoopililkia i ka no@o ana, oiai, lakou e kiai ana me ka makaala mau i ka malama ana i ko lakou mau kino, a he hooloihi ana aku hoi i ko lakou mau la maluna o keia honua @ea.

     Aka, o na poe i hookono aku i ko lakou mau kino iloko o na hana uhauha o ka lealea, e lu ana i ko lakou mau kino, me he pauku laau ala, aia hoi, i ka wa i manao ole ia, ua komo mai ia ka aihue nui o ka po, ka Anela kiai o ka  make, a kinai iho la i ka a ana o ko lakou mau kukui, oiai no lakou e oni ana i o a ia nei, aka, ua olelo ia nae, "o ka make, me he aihue la ia i ka po," a pela e ike mau ia nei iwaena o keia lahui a ka oluolu i noho ai.

     A o kekahi kumu nui loa no paha o ko kakou make, oia no ke kaohi ia ana o ko kakou mau laau lapaau ponoi, i hiki no ke hilinai ia he ma laau kupono no lakou e hiki ai ke hoola i na ma'i o ka poe i loohia i ka nawaliwa wali, aka, malalo o na rula o ka Papa Ola, a me ka oihana makai o ke aupuni o ka poe e kii ole aa i Kauka nana e lapaau i ka ma'i o ka mea ma'i, a make ua mea la, e pau ana kela poe i ka hopu ia e ke aupuni a e kau ia mai ana na hoopoa koikoi maluna o ka ohana o ka mea i make, mamuli o ke kii ole ana i ke Kauka.

     A ina hoi e lilo na ke Kauka ka lapaau ana a make, aole loa ke aupuni e hapai mai ana i ka neineile ana i ua Kauka la, i ke ano o kana lawelawe ana, a me kana mau laau i haawi ai i ka mea ma'i elike me ka nieniele ia ana o kekahi mea pili i ka ohana i kona wa e haawi ai i kekahi laa@ paaoao, ea, kunu, hikoko, a peia aku, oiai, o ko ia la mana, he hiki iaia la, ke haawi i ka ia @a laau lapaau i waiho loihi ilokoo ko ia ala keena lapaau a pumahelu a iaoino no hoi, aka, malalo o kekanawai hoopomaikai o ka oihana lapaau o keia la, na lilo na mau laau ino la paha i puka no ka oihana lapaau o keia la.

     A pela no hoi makou e manao nei, o kekahi no paha keia o na kumu nu@ o ko kakou holomoku loa ana, me ke akakuu ole iho, a oiai, he poe kanawai ole keia ma ka oihana lapaau, pela i komo mai ai iloko o makou na manao kanalua, oia iloko o ka oihana ola o keia mau la, he luaahi e pau ai ka lahui holookoa o Hawaii i ka make, a e hooneoneo ia ai hoi na home iloko o ka wa pokole, oiai, ua loaa ko lakou la alahele ia keia lahuikanaka iloko o ka wa pokole loa.

     Ke hoomanao nei makou i na haiolelo a na Kahunapule Kalawina haole, maluna o na awai o ko lakou mau luakini i ko makou mau la opio e hoike ana, "aole e hala he kanalima makahiki ma keia hope aku, a nolohia aku keia lahuikanaka a nalowale." ua pau aku kekahi poe oia auna nana ia mau olelo hoomae waewa i ka make, a eia no hoi kekahi poe ke ola mai nei, a ke @ ke io nei io ka hooko ia ana oia mau wanana, no ka mea, ua moekahi na hana pili i ke ole, ma ke alahele e hooko ia ai ko lakou makemake.

============

 

KA PUU DALA MILIONA

-----

         Ke paikano mai nei ke Kuokoa, aia ke he puu dala nui he miliona a oe e waiho nei iloko o ka waihona waiwai o ke aupuni i keia wa, ke ike ole nei ka kekahi poe kuonoono oloko nei o ka aina, no kahi e hiki ai ke hoohanaia kela puu dala nui.  O ka lakou 'la ma mai la keia, a eia mai hoi ka makou malaila.

     Nohea la hoi e kue iho ia mea maikai ina o ka wa ia lakou nei no o @ua, o lalo, o uka, o kiu?  I koe iho la paha ia pua dala nui mahuahua (ina hoi he pu@ io)  no ke kaka-ii ia mai e o.  Heaha no ka oukou e apakau hou ae ai ilaila a hana hou ia mai no auanei na poo o oukou i ka laau.

     Aohe paha e koe iho kena puu iloko oia waihoua, ina aole i papa ia mai nei ka oukou mau hana mahaoi.   A pehea ka hoi ke ko mai ke koi poho a ka Moiwahine i na aina leialii o ka oukou noke ana iho nei i ke kuai, i aha ka dala a oukou e uku ae ai i keia poho nui a oukou i hoonele ai iaia iloko o keia ma makahiki, aneane e piha ka ehiku i keia mahina ae.

     Manao oukou na Amerika ana e uku ka oukou mea o ka hana ana a hoohihia pu ana ia lakou 'la.  Aole ae o Amerika pela.  O ka noho Lunakanawai mai kana i keia kau Ahaolelo.  Iawai iho la hoi ko makou mahui ana mai, aole o makili ana ka waha o kena eke me kena mau hua pelehu; aia no a kauoha ia mai e o ia oukou i kahi a oukou e hoohana aku ai i ua puu dala miliona nei. Nolaila, waiho malie mai hoopa, mai lawelawe a hooholo mai ka Ahaolelo.

===============

E NANA IA KA PONO O KA LEHULEHU

-----

     Eia kakou ke kau aku nei na maka maluna o na lawelawe mikioi ana a ka Papa Ola, ka poe hoi iike a i maa hoi i ka malama ana i ke ole o ka lehulehu, ma ke kaohi ana i na hana pelapela e malama ia ana iloko o ka puuwai ponoi o ke kulanakauhale o Honolulu, elike me na wahoi hauai moa, bipi, kaka, lio, a pela a me na mea pelapela i kupono ole i ka hanu ke honi.

     Ua ike kekahi poe, a ua lohe hoi maloko o ko kakou mau nupepa namu i na mahina loihi i kaahope ae nei, no ka hakaka ana o kekahi mau loio haole no ka bipi waiu a kekahi o laua, no ka moino o ke ea, a ua kupono ole hoi ke malamaia maloko nei o ke kulanakauhale, a o ka hopena i loaa mai, na hookaawale ia ke bipi a kekahi o laua mai kai mau aku, a ma kekahi wahi i apono ia e ka poe nona ia kuleana.

     Aole oia wale, aka, ua komo @o maoli aku ka Papa Ola e nana pono maloko o na pa, no ka malama ia o na holoolona, e hoopilikia ai i ke ola o na poe e noho ana ma ia wahi, a ke haawi ia nei ka mahalo no ko lakou makaala no ka hookaawale koke ana aku ia mau mea ino a pau, me ka hokaulua ole.  A oia makaala, e pono e nana koke ia ma na hale hanai manu, elike me ka hana a ka Hui Honolulu Stock Ld., e ku nei ma ka aoao Waikiki o ke kihi o na alanui Hema a me Moi.

     He ei aku ke ino o na ea o keia hale hoopukapuka o na holoholona, a ke manao nei no hoi makou, ina no ka Pake keia wahi hoopukapuka, ua kuke hu koke no ke aupuni, aka, aole nae pela, no ka mea, o ke poo o keia hui, oia no kekani kahu hanai o ka hookahuli a na lakou like no hoi keia hana, aole na hai.  Nolaila, e kapae ana pana ka alaala, no ka mea hoi, he hee keia no kaluli, me ke akamai wale no e hiki ai.

     O ka makou e upu nei, oia no ko ke apuni lawe ana ae i na hooko ana o ka hana e hoopau loa ia aku ai keia mau mea ino mailoko aku nei o ke kulanakauhale nei, a e hookawale ia aku ma na wahi mawaho o ke kulanakauhale, a oiai hoi, o ka Agena o ka Papa Ola, ka mea i ike i na hooko ana i na rula o ke kaulike, aole ma ka nanamaka ana aku ma ke ano poai, a i ole ko mo pu paha he hoa iloko o keia hui.

     O ka makou e hoike nei i ke akea, aole ma ka ano niania, a aole hoi ma ka lohe pepeiao mai aka, aia no imua o ke alo a no ia kumu hoi i hoea mai ai keia hoike ana aku, e makaala mai ka Papa Ola i ka nana ana i keia wahi mamua o ka hana kapakahi ana, ina he makemake no ka nana ana i ke oia o ka lahulehu, e hana like, a e hookaawale like i na mea ino o keia ano, ina nae he makee io, a he hana io hoi i ka kaulike.

     Aka, ina he hoomaemae ipuka hale, alaila, aole no i waa ka noho ana ia Puna, oia nae hoi paha he hui keia na ka haole, a pela e ikaika ole ai ka mana hoomalu o na rula o na Papa Ola ala, aka, ina he hui Pake, Iapana, Hawaii a me kekahi ano lahui e ae, alaila, konekonea ae ia a lilo i mea ikaika, aoia ikaika, he ikaika hoopilikia ia ma ka kakou olelo ana.

===============

HEAHA KE ANO O KEIA HANA?

     Ua komo mai iloko o ko makou houpo, na manao pihoihoi o ka hoohuoi no na hana a ka Papa Hoonaauao, no na mea e pili ana i ka hoololi ia ana o na hora kula iloko o na kula aupuni a puni ka Paeaina, mai ka hora eiwa o ke kakahiaka, a e hookomo ana malaila i ka hora ewalu, a hiki i ka hora elua o ka auina la i ka  hora ekahi ponoi o ka auina la, ka wa hoi i manao ia e ua Papa la, he wa kupono loa ia no ka hoonaauao ana i na keiki.

     Aole i hoike akea ae ka Papa Hoonaauo i ke kumu o keia hoololi ana ma ko lakou aoao, a aole  no hoi i m anao kekahi poe, he mea ano nui keia hoololi ia ana, aka, no makou iho nae, aia no na manao o ke kanalua e nape malia ana iloko o ko makou puuwai me ka ninau ana, aia anei he mea huna iloko o keia hana, aole paha?

     Aka, elike me ke ano o ka uahi, ke kokolo malie o kona mau ea hohono, pela no i kokolo malie mai ai keia wahi hana ano ole i manao ia e kekahi poe he mea waiwai ole, aka., no makou iho ma o ka nupepa KE ALOHA AINA la, ke hoike aku nei, ua loaa ka puana a ka moe, a eia mai ke hele kapalullu aku la, i mea e hoonaauao ai na makua mea keiki, e noho ana ma na wahi like ole o keia Paeaina.

     I leka pule aku nei, na hoike aku la ke kumu poo o Kahehuna i kana mau haumana, no ke kakau ana mai o na makua mea kei@ malalo o na palapala hoololi, e hoouna ia aku ana e ka Papa Hoonaauao ma o ke Kahukula nui ala paha, a i ole, ma o ke Kakauolelo ala paha a na Papa la, mamuli o ka noonoo ana o na hoa o na Papa la, pela paha e holopono ai keia mau hoolala hoololi manawa, i loaa ole he kahua kupono, e hiki ai ia kakou ke ae a apono aku i keia hana.

     I na he oiaio na lono i lawe ia mai lo makou nei e kekahi makua mea keiki, i na olelo a keia kumukula poo o keia kula, alaila, ke hoike aku nei makou me ka hookamani ole, aia he mea awaawa iloko o keia wahi hanai a ke papa pu aku nei hoi i na makua mea keiki, mai ae, a mai hoao e kakau maluna o apana pepa a keia poe illohae e hoao mau nei e omo ia kako iloko o na hana e hoonhihia ia ai ko kakou noho ana, a e lilo ai hoi na mea ano ole a kakou i manao ole ai, i mea e kani ai ka lakou nei aka.

     He oiaio, ina he  mana io ko keia Papa Hoonaauao e lawe ae i kona kuleana hana ma ka hoololi manao kula ana, a hooko aku iloko o na kula ma ka nana ole i ko na makua kuleana, heaha hoi @ kumu o keia onou ana aku aku iloko o na kumukula e ao aku i na haumana e nonoi aku i ka oluolu o na makua mea keiki, e hooko mai malalo o ke kauoha a ka Papa Hoonaauao, a oia heluna inoa a oukou i hoouna mai ai, he hoike akaka ia no ko oukou a me kakou a pau hilinai ana he pono keia mau hana a lakou nei, a he hike maopopo ana aku hoi ua hilinai nui no kakou i na hana a pau a keia aupuni e ku nei.

     Ma keia, ke ao aku nei makou @ makua mea keiki a pau mai ae o kakauinoa malalo o na palapala e noea aku ana imua o oukou, no ka noololi ana i ka

--------------------------------------------------------------------------

(E nana ma ka @ E@a)