Ke Aloha Aina, Volume V, Number 41, 14 October 1899 — Page 5
This text was transcribed by: | Carol Hill |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
POAONO OKATOBA 14 1899 5
hoopilikia ia ka pono o ka poe ulakolako, mamuli o ka hiki wale no ke kuai ia na hoa o ka Hale Ahaolelo ina e kaa na ka hapanui o ka lahui oiwi e ai kai i na hana pili lahui, o ka lilo ana na na kanaka Hawaii maoli e hookele i ua hana o ko lakou aupuni oia ke akua lapu o keia kahunapule e kue loa nei, me ka piha loa i ka makou, a no ia kumu, ua puka maoli mai kona manao keakea a hookae maopopo i ka pe nana oia i hanai i ka waia o ka poe mai ka waha aku o ke kanaka maoli. Lapuwale na ano poe o keia ano, e noho pu me na poe hipa maikai a maemae.
O keia ae la ko Biropa manao he kanaka ilike o keo i hanau iluna o ka lepo o Hawaii a i makemake ole hoi e noho haku aku ke kanaka maoli maluma o lakou, a nolaila mai ke akenui e kaupalena ia ke mana koho maluna o na kanaka maoli.
Eia hoi ko C.L. W@ita manao, ka Peresidena o ka laina mokuahi o Waila ma, ke olelo nei hoi oia, makemake no oia i ke ano aupuni o keia la, oia hoi he kamehai, (oia hoi ka Repubalika Hawaii) malalo o kona ike, he aupuni maikai ia, ke haalele na sela moku i ka naua, he hoopaahao ka laau lapaau e hiki ai iaia, a ia lakou paha a pau na paahana i noho malalo o na palapala kepa ke hoi hoa e hana.
Ke olelo nei oia, aole i hookikina ia na poe hana ma ke kakau ana i na palapala, aka, ua loaa ia lakou ke kuleana e hana elike me ko lakou manao ana he mea pono ia, a-pela aku. Ua maopopo loa ko ia nei, manao, oia nei kekahi makua a i oie he mamo na kela poe hookauwa kuapaa o na Mokuaina o ka Hema o Amerika, mamuli o kona manao ana, he kanawai maikai loa keia e ku nei i kulike ole me ko Amerika ke kuleana hana maluna o ka Paeaina holookea i keia la.
O keia maoli no ka manao o keia Ona Mokuahi, a lala hoi no loko o kekahi mau hui mahiko oloko nei o ka aina, a no kona ike e hue, mai ana ko lakou pili kia nele i na paahana @e loli ae na hooponopono nolaila paahana he mea ia e hoemi m@ ai i ka holomua o ka lakou mau hana no ka pomaikai o na hui a lakou i noho poo ai ma keia Paeaina.
Ke olelo nei hui o F Wundenburg, i aupuni kuokoa kona makemake, oia hoi ke aupuni alii, a ke nele loa alaila i aupuni teritori e hooponopono ia ana e konei poe kanaka ponoi iho oia hoi mai na kanaka maoli a na haole, e kuleana like lakou i ka wae ana i na poe no na kulana oihana o ko kakou aupuni.
Ua hoike kuokoa ae keia kanaka kalai aupuni i kona manao akea, aole hoi ma ka hoohuihui ana aku malalo o ka makemake o kekahi poe kakaikal@, aka, mamuli o kona ikemaka, pela iho la e loaa ai ka noho oluolu like ana mawaena o na kamaaina a me na malihini, e ulu ole mai ai he mau kuee pili @ , elike me leo keia wa e ike la nei, a o keia wale no kahi hui @ ka makou kilohi ana iho, o ka nui he ipu awaawa wale no. Awaawa ka ai a Kawele a.
Aole i pau.
NO KE@AI ANA I NA KII O NA KAHUA KAUA.
Aia maluna o ka moku lawekoa Sheridan i hala aku la no Manila o C.Fred Ackerman, he haole pai o na kii nee, e holo ana oia no ka pai aua i na kii o ua koa Amerika e nee ana maluna o na kahua kaua o Pilipine. O kona manao maoli oia no ka lawe ana aku i k@ mekini paikii no mua o ke kahua kaua, a pai aku i na koa Amerika, i ko@on wa e hakaka ana me na Pilipine, Ina aole he poka hana e heihoi aku iaia no l@lo o ka lua kupapau, a loa hoi aole he poka nana e hoo poino i kana mekini, o lilo ana keia mau kii o mea waiwai nui. Ma ka hoohana ana i keia mau kii maloko e na leale keaka, ua hiki i ke auaina ke noho Iluna o ko lakou mau noho a makaikai i ka @ o na koa, ko lakou hakaka ana me ka enemi, ka ha ale make ana, a pela aku.
He h@ ka pilikii loa keia a keia kanaka @ e lawelawe aku ai, aka, ua hoolako ia @ nae oia me kekahi mau mea e pale aku ai i na poka a na Pilipine.
Ua hoohaua mua ia ae na mekini la ma ka wa o na koa o ka regimana 32 a me 33 a paikau ana mawaho ino o ka pa alii. He 800 pao@ kona kaumaha, a nona ka lilo o kona hana ia ana he $5,000. E mai ana i na kii mawaena o kauakolu a me kanaha iloko o ke sekona hookahi maluoa o kekahi lipine nona ka ioa he 275 kapuai. Maluna o ka waiwai loa o keia, mau manao i hoolala ia, i ae mai ai ke Kuhina Kaua ia Ackerman, e @ukali pu me na koa no mua o ke kahua kaua ma na paemoku Pilipine.
Ua hoea w@ la ka moku lawekoa Glen g@ 730 kanaka a me 30 alii, mai Kapalakiko mai, ma ke alahele no Manila.
Imua o Lunakanawai Wil koki i ae aku ai o William Ikua i kona hewa hoohaa ia Miss Julia Kaluakin@, u@ hoopai ia mai oia he ekolu @ hoopaahao o mea ka hoopau wale ia o kona hewa powa.
KA MOKU LAWEKOA NELSON.
Ua ku mai ma ka auina la Poalua nei ka moku lawekoa ukulii loa o ke aupuni o Amerika Huipuia, nona ka inoa o Charles Nelson, me ke koena o na koa o ka regimana 32. He 500 tona wale no kona kaumaha, a ua like loa hoi kona mau hiohiona me ka mokuahi Mauna Loa. Ua haalele like aku oia me ke Gle@gle ma ka la 1 o Okatoba ia Kapalakiko, a he eiwa ona mau la i holo mai la i ke ehuehu a hiki mai la ianei. He 210 kanaka maluna ona malalo o ka hoomalu ana a Mekia Charles E. Cabel o ka regimana 32.
UA HAALELE MAI LA I KEIA OLA ANA.
Maluna o na mokuahi Kinau a me Mauna Loa i hoea mai la i Honolulu nei, ma ka Poalua nei, ua lawe like mai laua he Iono ehaeha i ke kulanakauhale, oia hoi, o ka wahine aloha a ka makamaka Sam Nowlein, Mrs. Lucy Keakealani Nowlein, ua niau aku la kona uhane ma kela aoao o ka muliwai eleele ma Lahaina, a haalele iho la hoi i kona kino puanuanu i mea na kona ohana e kumakena aku ai.
He ma’i puuwai ka ma’i nana i kaili koke aku i kona aho, ma ka po La Pule iho nei, Oct. 8 a ma ka Poakahi ae i hoonee ia aku ai oia maloko o ka iliua o Treadway, mahope o ka malama ia ana he anaiua haipule e Rev. Ault@. He 49 ka nui o kona mau makahiki, a o Honolulu nei kona one hanau. Ua haalele iho oia ke kane iloko o ke kulana na waliwali, he kaikamahine a me ka lehulehu e paiauma aku ana nona. Ke komo pu aku nei KE ALOHA AINA ma ka paiauma pu ana aku me ka ohana o ka mea i hala aku la.
KA HOPENA O KA ONA.
Ma ke ahiahi Poalua nei, ua holo ae kekahi wahine i haukae me ke koko ma ke kihi o na alanui Moiwahine a me Puowaina, me ka ewe l@o nui ana, mailoko mai o kekahi hele e ku kokoke ana malaila. Ua hoea ae he lehulehu o na kanaka malaila, me ka hiki pu ana aku o na makai, ma ka huli pono ia ana aku o ke kumu i hoehala ai oia ua ike ia iho la. ua hoomalule like ia ua wahine ia a me kana kane e ka wailona e ke @uipa, a ma kekahi hoopaapaa i ulu ae mawaena o laua ua kui aku la kana kane iaia ma ke poo. A oiai, mawaena wale no ia o laua iho, aole hoi he mau poino nui i ikeia, ua kauohala aku laua e noho malie aole he mea i hapu ia.
Eia ke hoikeike nei o Pai@a m i @ a Koloka Nani i kupono no ka hele holoholo ana ma na halekeaka
HE PAUAHI I KE KAKAHIAKA NUI WALE.
Ma ka hora 5:30 o ke kakahiaka Poalua nei ua oili ae la he ahi maloko o kekahi wahi halekuai e ku ana ma ke kini o na alanui Keaumoku a me Beritania, no kekahi pake.
Ua hoea koke ae ke kaawai helu 4 e noho nei mawaho @. Makiki no ka haawi ana i ia kohua, aka, ua hala loa nae ka wa kupono no ka hoopakele ana iaia, mea ka hoopoi no pu ia hoi o na waiwai a pau o loko o ka hale. O na mea hoopahupahu e waiho ana maloko ua kakani ae lakou, a na ia mea i hoohikilele ae i ka hiamoe o na poe e noho kokoke ana ma ia wahi.
MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI O KA MOKUPUNI OAHU.
Halawai ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu, D L Naone ma ka noho luna hoomalu. Wehei a na hana me ka himeni a me ka pule.
Hoomaopopoia na hoa o ka Aha i hiki mai.
N. Kahukula Sabati DL Naone, EP Aikue no na Koolau, Na Kahu E @a Sabati Apana a me na Hope. HW Kail mai, HK Meemano, S Mapu, S Kaamai a me james Davis.
NaElele: SK Nawaa, A Kaulia S WH Kaweloheki, N Mali, D Kiuwa, J Halemano, JA Aw@i, J K Paele a me JN Ka@ilu.
Na hea mau: Rev J Kekihana, Rev S Kaia, Rev Lono Rev. O H Gulick, Rev SK Oili a me Prof Taeo Richards.
Hapaiia ke koko ana i Lunahoomalu me ke Kakauolelo no ka aha. Na JK Paele i waiho mai i ka inoa o DL Naone i lunahoomalu, SK Nawaa i kakauolelo hooholona
Koho ka lunahoomalu ia Rev James Davis, N Mahi a me A Kaulia komite @ni kumohana.
Na kumuhana a na komite: 1 Hapaha hora haipule. 2 Hoike a na olelo. 3 Hoike papa helu. 4 Hoike a na kahu kula s bat nui . 5 Na palapala hoopuu. 6 Ka buke ka Ho@hana. 7 Waihona nui o ka Paeaina. 8 Komite h@eueu. 9 Koho ana i na komite a ka eha i ka ahahui Paeaina. Noi ia mai e apoaoia ka hoike komite, hooholo ia.
Hoike a na elele: Na SK Nawaa , A Kaulia, S Kawelohehii, N Mahi, D Kauwa, J Halemano, J A Awai, JK. P@ele a me J.N Kaailua i heluhelu o ai i ka lakou mau hoike a apono ia.
Na hoike papa helu: Na DL. Naona, A.W. Kailimai a me H.K. Meemaua i heluhelu mai i ka lakou mau hoike, a aponoia me na hooponopono. Na S.M. pa a me Sam K@mai i heluhelu mai i ka laua mau hoike a aponoia. Na ke ka ka olelo @ ko Waia@
Ho ke a na kahi i kula sabati nu: N.D.L. Naone a me E.P. A@kue i heluhelu mai i ka laua mau hoike a aponoia.
Hapai ia ka noonoo ana no ka hoahana : Na O.H. Gulick i hoike mai ua pa@i ia he mau huawina a ua hoo@na ia aku ma na apana. O na hooponopono ana o na haawina aia na ia i ka makua CM. Hyde, a e hoi mai ana ia a e makaukau ana no ka hoopuka ia aku ma ka hoahana.
H@ ka aha e hoo nau ia na hawina dala i mahelehele ia ai oo ka buke hoahana.
Hapai ia ka noonoo ana no ka waihuna nui o ka ahahui Paeaina.
Na ka aha i kauoha i na apana ma o na elele @a e hoomana @ keia hana a e uku ae i na dala i hookaawale ia no keia waihona.
Hapai ia ke kiho ana i na k@n@ta
Na ka @hoomalu i waiho mai i ka inoa o S.K. Nawaa i komite po na hana o keia aha hooholo ia.
Na @rof Tueo Richards i waiho mai i kumuhana. E unuhi i @ma ka olelo Hawaii na himeni hou e puka mai nei ma na buke Beritania a e hoopu@a ua ma ka buke ka hoahana a i ole e pai buke i@. Noi wai o H K Meemano o lilo ia i ku u@ Hooholo ia na Rev. J Kekahuna i nui aia e apono loa ia keia ku @ hoea hooholona.
Na E.P. Aikue i waiho mai he olelo @. Olelo hooholo @ ae haawi aku nei kia@ kula sabati o ka Mokaupuni o Oahu na hoomaikai ana i na hoahana o ka e@ i Kau uakap iino lala o keia ahonui ma ka hoomakaukau ana i na mea e @ ai ke ula kino aponoia.
Na H.K. Meemano i nui mai a hoopuka ia ka moolelo ma na @ nei hooh@.
A @ no i nui mai e hoopanee a eia aha a noho hou ma ka Poaha mua o Aperila 1900, ma ka hora 10 p.m. a ma kahi e noho ai ka aha @.
Hookuu ia na hana me ka himeni a @ e ka pule a Rev O.H. Gulick.
R.K. Nawaa
Kakauolelo
E nana ae e na makamaka i ka makou mau hoola@a e puka aka
OLELO HOOLAHA
Ke papa la ia aku nei na ano @ a pau aole e k@ a hele na wa @ o ke kai i wala o Ke’lii Liliuokalani, oia ke k@ O Kahala, A ana o @ Oahu. O ka mea e kono a hele wale maluna o ke kai ke ole e loaa mai kekahi palapala keia e ko K@ Agena a kue i kela a@ he ma@ a ma ku’u hope ka @ ma ke kanawai @
W.C. AKANA
Luna malama Aina o @
Honolulu, Oct 10 1899