Ke Aloha Aina, Volume V, Number 40, 7 October 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

POAONO,  OKATOBA  7,  1899.

____________________________

 

 

KE  -  ALOHA  -  AINA

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu-

pepa na ka Lahui Hawaii.

 

_______________

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

______________

 

HONOLULU . . . . OCT. 7, 1899.

______________

 

          Eia ke aupuni Hawaii ko pokepoke ia mai nei kona mana a lilo i mea ole, a o na pono a pau ana i ai a i inu ai i na la i hala aku, e nee aku ana ia me he ohu la no ke kuahiwi mai ia ia aku.

________

 

          O ka loaa ana mai nei o ke kauoha pili aupuni i ka Peresidena a me ka Aha Kuhina Hawaii, aole e a'e aku maluna o ke poo o ka Mana Hooko ma Wasinetona, he hoike ana mai ia, ua puhili a haule wale na manaolana o ua poe nei, ua lakou no e ai, e haawi, a e uhauha elike me ka hiki ia lakou ke hana maluna o keia lahui nawaliwali.

__________

 

          Ke kau mai nei na halialia manaolana iloko o makou, eia ka mana o ke Akua Kahikolu ke hoohuli mai nei kona lima aloha maluna o ko kakou hoomanawanai ana, ka poe hoi i mo@ai aku i ka lakou mau leo pule, no ka hoopakele ana ae i ko lakoa aina mai ka lima mai o ko lakou mau enemi.

________

 

          O ka lawe ana ae o ke aupuni Amerika a papa mai la i ua Luna Aupuni Hawaii e noho kaulei wale nei no ko lakou mole, no na mokuahi a moku kalepa e lawe @ i ka hoohiki malalo o ka Hae Hawaii, na papa loa ia mai la, aole e hoao hou aku e hana a e hookomo hou i keiai mau ano moku malalo a o ka Hae Nani o Hawaii, ka puuhonua hoi a kekahi poe oua moku e ake mai nei e pee iho malalo o ka malu o ka hae i hoonalo ia kona kuleana maluna o keia Paemoku.

__________

 

          Ua maopopo no paha ke kumu o keia kauoha ia ana mai la, oia no ka ike moakaka loa ia ana, he hana hoopakele keia mau hoohiki hae, i na atona kopaa ke hoea aku ma Amerika, mai na dute ia ana mai e ko laila mau Luna Dute Awa, a malalo oie me, ua nana ole ae lakou nei i ka mana o ka olelo hooholo hoohui aina, ke kahua hoi a lakou nei i olelo wale ae ai, o lakou no na hookele waa o ke aupuni hou, elike me ia a kakou e ike nei i keia la.

________

 

          O ka hana hoouna Elele, oia kekahi hana a keia aupuni e hoonou aku nei e hoouna i Wasinetona, no ke ku ana e uwao no ka pono o ka lakou hana e koi nei, i aupuni teritori ko kakou, a o ke kumukanawai popopo no o ka Repubalika, oia no ko kakou panana e hooponopono ia ai malalo o ka mana hoomalu o keia poe no e noho mai nei, me ka onioni ole ae o ko lakou manao, e lanakila ana kekahi poe e ae mawaho o lakou.

________

 

Ua maopopo o ke kanaka e hele nei a hakoko no ka pono o ka poai aupuni, oia no kekahi kanaka a ka aoao e alakai nei i ko kakou noho ana aupuni, he kilo no na hana aupuni kuwaho, ka mea hoi a keia poe i upu ai, o ka hoouna ia ana o kekahi kanaka makaukau loa, he hoohuli ana mai ia i na noonoo o ua poe loea kau kanawai o ka aina noha kela moto kaulana loa, "ka aina o ka lanakila, a me ka home o ka wiwo ole".

________

 

          O ua kanaka la, oia no o Hakawela, he Kenerala i hoowehiwehi ia aku e ike aupuni alii o Hawaii, i ka wa o ko Kalakaua noho aupuni ana, i Lunakanawai no ka Aha Kiekie, a i Loio Kuhina hoi, a eia no kona moolelo ke makamaka nei no kana mau hana i kona wa e noho Loio Kuhina ana, me he aniani kilohi la, a na ia moolelo kamahao, e maopopo ai, he kanakaoia i hoolimalima ia no ka pono o ke dala a kona mau hoaloha, ka poe nana oia e hoouna nei e hele a hoakaka aku i ka pono o kona mau haku nana oia i hoolimalima.

________

 

          Oia iho la ka makana a keia kanaka i haawi mai la ia kakou, ka poe nana oia i hoopailani aku i kona mau la malihini o ka hoea e na mai, me kona hoole ole aku i ke kono a kona poe kakaikahi, ka poe hoi i komo pu aku me ia iloko o ke kumakaia moi, a me ka hookahuli aupuni poina ole a makou e ike la, aohe sanana he mauu hilo.

________

 

          Pili wale ka i'a o Piliwale, i ke aupuni o Hawaii, eia iho ka make o lakou nei i ke alo, aohe mana, aohe kuleana, a ko lakou nei kuai a hoolilo ana i na aina aupuni, o ka pilikia nui oia ka poe i kukulu i ka hale maluna o ua aina i kuai ia aku ia lakou, a o ka makou ia e puana ae nei ma-make e Kauluiki ma, aohe wahi o ke ola e pakele ai.

________

 

          O ka makou no la i ao aku ai i kinohi, e akahele, a e nihi ka hele ana, aka, aole nae i maliu ia mai ko makou leo, he hoopunipuni wale iho la no, a he alakai hewa wale i ka lahui, aka, i ke ku ana iho la nae i ke ka-o, uoki oe e loha ana, me he hee la ka mana.

______________

 

HEAHA  KE  KUMU  O  KA  MI@I  ANA?

________

          O ka pilikiai oia ka mea i hoea mai ma kahi o ka noho ana ulakoiako, noi na hoaloha, a haa @ hoi ka akau a me ka hema me ka nane ole aku i na e hooka manawa e hoea mai ana mamua.  Pela makou e ike nei i na luna aupuni Hawaii ke mihi nei lakoa no ka pilikia mamuli o ka papa ia ana mai la o na aina aupuni.

          Nolaila, ma ka mokuahi mua loa e holo aku ai o Amerika, e kau aku ai o Hakawela me ka hookaul@ a ole no ke kamoe ana i kona alahele no Wasinetona, no ke kuka pa aua me Peresidena Makinile, no ka @u nei aua aku e hoololi ae i keia papa ana mai la.

          O ko waiwai m@  o ke ake ana i ka hoohui @, i hahau nui ia mai la na p@ o a pa pono i ka pauku laau.  Ua hiki no, na lakou, no  @ nei i make i a ke, @ ua hai.

______________

 

"HAUA  HOU  IA  NO  KO 

KAKOU  MAU  POO."

________

 

          I ka ka paakiki no hoi paha, e ao aku ke ao ia oukou he pono wale la no ka oukou e hoike mai ai, a hiki iho la nae i ka wa o ka uhau ia o pa lae i ka pauku laau uoki oe e nui ana ka waha i ka alala, me ka puana ana ae i keia mau huaolelo, "E I-o e, e I-o e, ua hewa au i ka pao ana, i ka huewai a ke kanaka."

          Nani kela mau oleloao a ka manu, e hoike mai ana i kona hewa no kona pao ana me kona uuku i ka huewai a ke kanaka, a na kaa hoi ka mihi i ka manu i ka mea uhane ole, pehea hoi keia poe uhane ike, no lakou na noonoo papalua i oi aku mamua o ka holoholona, pehea hoi?  Aole e hiki ia kakou ke olelo ae, ua oi ae lakou mamua o keia, no ka mea, i ke hone mai nei kona leo ahewa ia lakou nei, me ka i pu mai, no ka paakiki a me ka hookuli o na pepeiao i hoea mai la keia kaniu hou ia ana o na puniu o na "Kiai loko aupuni o Hawaii", e hoike mai ana i ka oiaio o ka makou mea i olelo ai, he ai maneo ka Ape, e mue ai ua lehelehe o ua poe kolohe nei (oia hoi o hoohui aupuni).

          Aka, elike me ka hoike a ka makamaka Kuokoa, o ko lakou nei hookolo ole aku i ka Peresidena o Amerika a me kona Aha Kuhina, ke kumu e komo mau nei kakou iloko o ka pilikia, elike me ko kakou komo ana e keakea i ke koho balota a haule pu wale, na hana hoi i hoao ai keia poe e pulapu ia kakou, aka, ua ike ka mana oi ae mamua o lakou nei a hoolilo mai la i ko lakou ikaika i mea palupalu, a oia ka uhau laau mua ia ana o ka lakou nei mau hana hooponopono aupuni, e hoike mai a ana i ka mea oiaie, aole o lakou na hoewaa e holo ai o ka moana kai hohonu.

          Aka, iloko no oia hemahema, a me i a makaukau ole, ua hoonahoa hou aku la no lakou nei e alo i ka lua o na aie halehale e popoi mai ana, a piha hou no ka waa o ua poe nei ike kai, a helu papalua hou ka makou makapeai, oia hoi na mea e pili ana i ka lawe ana o na mokuahi a me na moku kalepa , i ka hoohiki ana malalo o ka Hae Hawaii, ka hae ponoi no a lakou i uumi ai a make, i ka la 12 o Augate o kela makahiki aku nei, oia no nae ka lakou nei i hana iho nei, mahope mai oia manawa a hiki i ka wa i kaulai ia ae la na iwi i ka la.

          Kai no hoi o ka pau ae la @ ko lakou nei paa ia ana mai o ua @uma p@ i kahi hookahi, hoea hou ana no ke kauoha, u@ki na hoolilo aina ana, no ka mea, ua laa ia na makou e hana, aole na oukou; o ka pakolu ana o na puliki ia ana o ka mana lawelawe o ka Mana Hooko o ke aupuni Hawaii o keia la, he hoike moakaka loa ana mai ia, aole e kala ka hanu ola i lilo kahiki ai, a he ola punawelewele wale iho no keia e kamau nei.

          Hookahi mea nui i ulu mai iloko o ko makou mau houpo, mamuli o ka hawawa o na hookele waa, ua komo maoli ko kakou waa aupuni iloko o ke kulana kupilikii, i ka poe a lakou i kuai aku ai i na aina, a i hoolimalima pu hoi no na makahiki loihi, me ka hooko ole aku i ke poo o na hana, nona ka mana oi ae imua o ko kakou aku, aohe nae o lakou nei nana ia mea, no ka noonoo hui i ka pono o ko lakou mau pakeke iho mamua o ka lilo ana aku ia hai e hooponoono.

          Nolaila, he hoike akaka loa keia, e olelo okoa mai ana no ia Peresidena Dole a me kona Aha Kuhina, he poe holehole iwi lakou i ka lahui Hawaii, ma o ke kaa ana na kakou e uku aku ana keia mau hoihoi hoolilo ana, o na poe i kukulu i na hale maluna o na aina a lakou i kuai ai i home no lakou, a mahou hoi e olelo ae nei, e ku ae a maloeloe, a haalele nui iho i na noho a la kou i hoopilikia ai i ka lahui oiwi o Hawaii, ka poe hoi no lakou na leo keakea mai kinohi mai a hiki i keia la, a pela no e keakea mao nei a hiki i ka wa e noho mai ai ka Ahaolelo lahui o Amerika, ka pahu hopu hoi o ka manaolana a makou e koi nei.

______________

 

OWAI  KA  LAHUI?

________

 

          He ninau nui keia a ma ou i manao ai e hapai mai a noonoo i keia manawa, oiai, ua hoea mai ka wa kupono loa no ka noonoo aua no ia mea, mamuli o ko kakou ike ana, eia ke aia mai nei na kulu okala o ka puapua o ka Aeto a @opoi maluna o ke kulana hoe ponopono aupuni o Hawaii, a i ole, ke aupuni paha o ka @ uuku o ia lahui, ka poe nana i haawi, i hoolilo, a i kaai i ua pono o ka hapanui o kekahi lahui i waiho aku i ka lakou mau koi kue ana imua o ka maka o kekahi mana aupuni ikaika e paa nei no a liki i keia la.

          O ka hoomaopopo ana i ke kahua i ku ai o keia ninau, he mea nui ia, oiai, aole e hoea mai kekahi ninau nui a koikoi, ka ole he paaina ma kona meheu, nolaila, he mea pono ke hoakea ia ae ke kuleana i ku ai o kona kahua e hiki ai ke nee aku imua iloko o na wa a pau i makemake.

 

===============================================================================================

          [AD; bottom of columns 1 and 2]

 

HALE  HOOLAKO  "KA  HUB."

______________

 

KUAI  HOOPAU  O  NA  WAIWAI

______________

 

Ua  Hoemi  Ia  Na  Waiwai  A  Pau  Loa.

______________

 

          O ke keia ka wa a oukou i makemake ai e ike.  Ua holopono ka ma@ e lawelawe nei, a nolaila, aole loa makou e hopohopo i ka @ aku i na Waiwai a pau ma ke kumukuai e hoohikilele ia ai @.  A@ hiki ia makou ke hoakaka aku i ko lakou nani a me ka waiwai @ , mau no e hoomaopopo u@u iho.

______________

 

E hele mai e ike no oukou iho.

 

J.  W.  SPITZER.

 

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAPU.

 

 

 

____________________