Ke Aloha Aina, Volume V, Number 37, 16 Kepakemapa 1899 — Page 2
| This text was transcribed by: | Keala Parker |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii
---
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
EMMA A. NAWAHI
Puuleu o KE ALOHA AINA.
---
HONOLULU…….. SEPT. 16, 1899
---
Ua maopopo loa ae nei i keia la ka Elele e hele ai no ka hooikaika ana i aupuni teritori no kakou, oia hoi i Panalaau, ka mea no hoi a lakou i kaunui ai a hiki i keia la, a he mea la, o ka io me ka mole paha ia o ko lakou kahua hana e ku nei a hiki i keia la.
---
O ke kanaka i wae ia ae la, oia no kekahi ulu i paki kepau i komo ma na hana pili kanawai o keia aina, a he mea hoi, ua kamaaina nui ia ma na wahi a pau o keia Paeaina o kana ai no ia a me kana i'a, a me ka lako o kona noho ana.
---
Ua hoikeikeia ae ke kulana o keia kanaka ma kona aina hanau, a pela no hoi i kona hoea ana mai i Hawaii nei, ua lilo oia i hoa lunakanawai no ka Aha Kiekie, a i Loio Kuhina hoi no ke aupuni i ka wa o ko aupuni moi malalo o ka Moi Kalakau, a ua hoomaopopo ia no hoi, o keia Hatawela e hoouna ia nei i Elele, oia io no kekahi kanaka mikomiko o kona mau lehelehe ma na mea pili kanawai, a pela iho la paha i manao ai ke aupuni e ku nei o ka Elele kupono ia e hoouna ai i Wasinetona.
---
Oiai ke aupuni e hoouna ana i Elele e hele ai e hakoko no ka pono o ko lakou aoao, aia mau no na manaolana iloko o ko makou puuwai, aole io e hiki ke hoololi ia ka pono i hewa, a o ka hewa i pono, no ka mea, he mau mea ku kaawale no ia kekahi a me kekahi, a pela no makou i upu ai, e eo ana no keia kahua heihei ia kakou, mamuli o ko makou hoomaopopo ana, ua loaa ae la ke kuokoa ia Cuba, kekahi hoi o na aina i komo iloko o ke ehu poka o luna o ke kahua kaua, no ka imi ana i kona kuokoa, mailoko mai o ka lima o na Sepania, a pela no hoi o Pilipine e noke mai la i ka hakaka, no ke ake ana e loaa ke kuokoa, a e kaawale hoi mai ka noho hoomalu ana aku a na poe Amerika maluna o lakou.
---
O ka ulu ana ae la o na manao hoopono o ka poe Demokarata e noho la ma Amerika, kekahi mahele poai hoi iloko o na mokuaina hui ia o ua aina l@@ ka manu Aeto i hoopunana ai, e kue ana i keia hana uluahewa o ko lakou Peresidena e noho nei maluna o ke poo o ka mana hooko i keia la e kuhikuhi ana i ka hana a ko lakou mau kupuna i hakoko ai me Beritania, no ke ake e loaa ke kuokoa, pela no o Aguinido, ke alakai o na Pilipine, e hakoko mai la no ia mea maikai hookahi no, aole e lilo na hai e hookele i na hana o ko lakou aina hanau.
---
Aina o ka manao ia o kela poe e hoike mai la i ke akea, e kokua ole ana i ka hana a ko lakou poo, e noho nei maluna o ka noho Peresidena aole anei hoi pela no kakou e hakoko nei, e hoihoi hou ia mai ke kuokoa o ko kakou aina i kaili ia malalo o na hana apuhi a ka poe e noho mana nei maluna o ke aupuni, ka poe no hoi e kaena u nei, aohe manaolana ana no ka loaa hou ana o na pono kumu i kaili ia aku mai a kakou aku.
---
Eia ka Lunahooponopono o kahi nupepa puka kakahiaka la Sabati iloko o ke pu-hi, mamuli o kekahi manao ana i hoopuka ai ma ka la 27 o Augate, 1899, e pili ana i ka Lunakanawai Kie@@ @apaki F. Kauka, a oiai, ua nele oia me na kokua e hiki ai ke hoopakele iaia mailoko ae o kahi paa, nolaila, eia oia maloko o na paia o Kalakaua Hale kahi i hoopunana ai.
---
O ka paa ana o keia hoaloha o ka makapeni, aole ia ma na manao e ae, aka, mamuli no ia o kona hoike ike ana i ke ano hana a ka Lunakanawai Kiekie, nana hoi i hookomo aku iaia iloko o ka laibila no ka inoa maikai o ka mea hoi i kamaaina mau ia na hana o keia ano, e imihala aku ana kekahi i kekahi, i wahi e hooko ia ai na manao lili o kekahi maluna o kekahi, pela no mai kinohi mai a hiki i keia la.
---
Ke hoomanao nei makou i ka hana noe u a ku i ka naauao pookela o ka Moi Kalakaua, i ka wa ana e noho ana maluna o ka nohoalii o Hawaii, aia he nui a lehulehu na manao hoinoino e pili ana i kona kulana alii, a ua hele loa aku kekaahi oia mau olelo, a hiki i ka wa a kekahi makepeni i hoopuka kaokao ai me kona wiwo ole, aole oia he keiki mai ka puhaka mai o Kapaakea, aka, na kekahi mea okoa, malalo o ka inoa B, i huna ia mai ka iae kuokoa ana aku a ka maka o ka lehulehu.
---
O ka moi naau akahele, i nele kona auwai alu me ka lili a me ka nuha, ua hoopuka ae la oia i keia mau huaolelo mae@use mailoko lilo ma o kona puuwai, mamuli o na manao hookikina a kona mau aialo e noho ana imua o kona alo, "he hana ka keia i ke kanawai e hiki ai ke hoopai no ka hoohaahaa i kona kulana alii," o kana wale no i pane mai ai. "o ka hana ia a ka nupepa, aohe mea nana e hoahewa ia lakou." O ka loaa ana o keia tilena maikai iloko o ka moi, pela no i puka laelae mai ai kana mau huaolelo momi a ka lahui e malama nei a hiki i keia la, ma o kona hookelakela ana ma na hana o kona aina, ua olelo iho no oia o Hawaii no ka oi.
---
Pehea ana la ka manao o ka Lunakanawai Kiekie no kona hoaloha i hopuia iho la no ka hoinoino ana i kona inoa, e hoomau ana no anei oia i kela mau manao e ka make loa i ka mea i hopu ia no ka pono o kona aoao, aole ane he mea oi loa aku no ka maemae, ka hookuu laelae ana iaia me na oleloao, "e hele oe, mai haa hewa hou aku, a ke loaa ia mau noonoo me kai iloko o ka Lunakanawai Kiekie, he kumu alakai auanei ia nona e paulele nui ia ai mai ke kiekie a ka haahaa ma keia hope aku, ina ia he mea hiki ke hana ia me ka holopono i mea e maikai ai ka noho ana hoa kanaka.
---
I MEA ANA IA E HOOMAHUAHUA AI?
---
Ua lilo ka olelo hooholo a kekahi loio malihini i lawe mai ai imua o ka halawai ana o ka Papa Loio o keia kulanakauhale i mea ano nui, a o ka manao, oia hoi, e hoomahuahua hou ia ae na Lunakanawai no keia apana hookolokolo, e ku kaawale ka Aha Apana mai ka Aha Hoomalu aku, a pela hoi, e mahele ia ai i elua kau kuikawa no ka Aha Kaapuni Mahele Ekahi a me ka Mahele Elua, a pela hoi me ka hooponopono ana o na Aha Apana a Hoomalu hoi.
Oiai, aole i kupono ke kahua hale aupuni iluna o ke kulana maikai a onipaa, e hiki ai ke hooponoponoia ke kulana hio e ku nei i keia la, nolaila, o ka hoala ana mai o kekahi kanaka loea a piha ike no na mea e pili ana i ko kakou mai o kekahi kanake loea a piha ike no na mea e pili ana i ko kakou mau Aha Hookolokolo oia kekahi o na hana a makou e manao nei, aole ia i hoea mai ka pahu hopu e hiki ai ke manaoia he hana kuponoia e hapai ia mai i keia la, oiai, no hoi na haua e lawelaweia ana no me ka holopono e ka Aha Apana, a pela no hoi me ka Aha Kaapuni.
O ka mahele a wae ana i kahua hana hou no ka wawahi ana i ko kakou kulana hookolokolo e ku nei, ma ka lawe ana mai a hoomahuahua hou ae i na lunakunakanawai a me ke komo hou ana i aha hookolokolo hou, oia kekahi hana hemahema loa, a i ole ia, he hana imi dala paha no ka pono o kekahi o keia mau Aha a e loaa hoi kona uku ia mai mailoko mai o na dala o ka lehulehu, ka pula kaumaka hoi, o ka manao o kekahi poe e noho nei iloko o keia mau la a makou hoi e olelo nei, he hana kupono ole ia e hiki ke laweia mai a noonoo i keia wa, oiai hoi ke aupuni e ku ana i keia wa, aia oia maluna o ka manamana o kekahi pa uwea kahi ai i ku ai kekahi wawae.
O ka loaa ole ana he mau hooponopono kanawai ana mai ka Ahaolelo Lahu mai o Amerika Huipuia, ke kahua e hiki ai ke mahelehele hou ia na hana kuloko o ka aina pela no e hiki ole ai ke manaoia he hana hololea keia i hapaiia mai e kekahi o na loio naauao e noho pu nei me kakou, i hoea mai ka mokuaina o Nu Ioka mai, a i manao hoi e lawe mai i na hooponopono ana o ko laila mau kulanakauhale i kumu alaka no ko kakou nei kulanakauhale, kahi hoi he mau tausani wale no ka heluna, mamua o kona kamaaina i kahi ana i hele mai ai nona ka huina he miliona kanaka i kupono ole hoi ke hoohemahema ia ka malama ana oia pono nui o ka lehulehu.
Nolaila, ke nana nei makou ma ke kulana maa mau e lawelaweia nei e ka lunakanawai o ka Aha Apana i keia la, aole he mea hoopilikia ai i ka lawelaweia ana o ka hana e kupono ai keia hoololi hana e manaoia nei, oiai, i kekahi wa he mau hora wale no e malamaia ai ka manawa hookolokolo, a o ka pau ae la no ia, a ina pela ke kulana hana e ike ia nei, alaila, heaha ka waiwai o ka noho ana mai o ka Lunakanawai Hoomalu, e ai uhauha ai i ke dala o ka lehulehu, a oia ko ia la nana ma na hihia kanalima wale no, ko ia la kuleana i hoomania aku ai e noho hana malalo o keia noho hooponopono hou ana.
O ka mea i hoomaopopoia malalo o keia kumuhana, aia he mau manao ano kupua o ke ake oihana kai puka ae ma ke ano o keia olelo hooholo, a ina aole peia, alaila, aole i kupono keia hoonioni ana maanei, oiai, ko kakou kulana aupuni pauanaiki, e hiki ole ai ke hookipalale wale ia aku na hooponopono lauahi ana mawaho aku o ka mea kupono, a makou hoi e manao nei he hana hoonui lilo wale keia.
A o kekahi no hoi he hana hiki ole keia ia kakou ke hoao e hana aku, e like me na kuhikuhi a ka makamaka naua ka olelo hooholo i lawe mai ai, oiai, eia no ko kakou hooponopono ia ana malalo o ko Amerika maua hoomalu i keia wa me ka loaa ole he noonohonoho kuokoa ana mawaho ae o ka mea e manao ia nei, nolaila, he hoala ana mai keia i na manao hoopauha i ko kakou noho ana hoopilikia ole ia.
HAAWI NA DEMOKARATA I NA HURO NO AGUINALDO.
---
Nu Ioka, Sept 4. O ka halawai a ka "Chicago Platform Democrat" ma Cooper Union i keia po, ua hoohuli ia ae no ka hana i kuikahi me Aguinaldo mamua o kona hoea ana mai i ka panina. O na haiolelo a pau ua kamailio ae lakou no na mea pili i ke kaua ma Pilipine ma ke auo "he pepehi kanaka maluna o kekahi lahui hupo i hana hewa ole." O ka lakou olelo hooholo, e ahewa ana ia Peresidena Makinile a me na Amerika e hele nei i ke kaua ma ke ano " he hana lapuwale ia e hoeha ana i ka manao o na poe e hilinai nei i ko kakou kulana aupuni, a he hana lokoino ka hoao ana e opa aku i keia lahui i nawaliwali e ake nei e loaa he apuni no lakou ponoi iho."
Ua hoopiha ia ae o Cooper Union me keia a me keia ano lahui me na kuka ana o kela a @ne keia ano, aka aole nae he wa i ikeia mamua ke noi mai o ka puulu kanaka i akoakoa ae malaila, e haawi ia na leo huro no ke alakai o na kanaka o kela aina e kaua nei. Ua hoopuka ia ae na olelo hooholo e kokua ana ia Bryan, a o keia na olelo i hooholo ia.
E hooholoia. O ke kaua e lawelawe ia nei e Peresidena Mak@nile ma na paemoku Pilipine, he hana hewa loa a e hoeha ana i ke kulana aupuni o na Amerika, a he lokoino me ke aloha ole ka hoao ana e opa i kekahi lahui nawaliwali, e paio nei me ka wiwo ole no ko lakou pono kuokoa.
E hooholoia. Ke hoahewa nei makou i ka hana a Peresidena Makinile ma na mea e pili ana ia Pilipine ma ka hoohana ana i kekah kaua hohewale a pono ole maloko o ka moolelo o ka Repubalika maluna o kekahi lahui e manao ana a e hakaka ana i ahi e loaa ai na pomaikai e like me ke kuokoa a na Amerika hoohaunaele i hakaka ai ma ka 1776- a he hana hoi e hookahuli ana i ka mana i haawi ia aku iaia, a maanei ke kahea nei makou i na poe aloha i ke kuokoa a pau, e malama me ka ikaika i ka uhane o ke kuokoa a ko oukou mau kupuna i kukulu ai, a e hooweliweli ia nei e na Amerika e makemake nei e loaa ka lanakila ma kahi mamao, a me ka hoopoino ia ana o ka mana kivila o ka home ma ka pahola ana o ka oihana kaua. Ke kue nei makou i na kuikahi me na aupuni Moi a me Emepaea.
---
Ua halawai me ka ulia poino ke kaikamahine uuku a Theo, Richard, mamuli o ke piholo ana iloko o kekahi pau wai ma ka Poakahi nei, ua hoao ia ma hapaau ana iaia, aka ua hala aku la uae oia ma ke ala hoi ole mai, he elua ka nui o kona mau makahiki.