Ke Aloha Aina, Volume V, Number 34, 26 August 1899 — Page 2
| This text was transcribed by: | Hartwig Hermann |
| This work is dedicated to: | to Sebasti |
KE ALOHA AINA
2 KE ALOHA AINA, POAONO, AUGATE 26, 1899.
---
KE - ALOHA - AINA
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
---
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
---
HONOLULU ..... AUG. 26, 1899.
---
HE MAIKAI NO KE OLA O KALANI AIMOKU.
---
Maluna o ka mokuahi Hongkong Maru i hoea mai la ma ka auina la Poakolu nei, i loaa mai ai ia makou he leta e hoike mai ana, he maikai a mohaha ke ola o Kalani Aimoku e noho mai la ma Wasinetona, a ke manao la. Oia no ka hele hoomaha ana aku no kekahi wahi okoa aku a hiki i ka hoomaka hou ana mai o ke kau hooilo.
Ua loaa pu mai hoi ia makou he kope o ka nupepa Wasinetona Pou me Kana mau kukai kamailio momona me kekahi mea kakau oia nupepa, aka, ua hookaulua iho la nae makou i ka hoopuka ana a keia pule aku.
---
KE KULANA O KE KANAKA HAWAII.
---
Ua hakilo nui makou i ke kulana o ka noho aua o keia lahui, i apo ia malalo o ka inoa, ka lahuikanaka o Hawaii, he poe oluolu loa lakou ma ka hana, ma ka manao a me ke ano o ka noho ana, a he kakaikahi wale iho no iwaena o keia lahui, he poe i ike ia he pi a me ka ana i mea e pono ai kona noho ana, a me kona ohana, a me ka lehulehu paha e noho ana malalo o kona malu.
Ua ike nui ia mai ka wa kahiko loa mai, ka wa hoi i opuu ae ai keia mau Paemoku, me kona lahuikanaka oluolu a waipahe, aia na manao o ke aloha hoa kanaka iloko o kela a me keia mea e kipa aku ana ma kona home, me ka panai pu ia mai o na malama hoopunahele ana ia oe, a ia oukou paha a pau, me he mea la, he io poino mailoko mai o ka puhaka hookahi, hookahi na kuka ana, na hoinainau ana, a pela aku ma na mea e ku ai ka hoihoi o ka manao.
Aka, aole nae oia ka makou mea i makemake ai e kamailio ma keia mea, i mea e akaka maoli ai ko kakou ano, oia hoi, i ko makou nana pono ana iwaena o na kanaka Hawaii i hoopomaikai la me na uku kiekie mai ko lakou mau haku hana mai, ua ike ia lakou e ohi mai ana ma na mea ai o kela a me keia ano, a i ka nana aku hihi@ ke kaapio ke hoi aku @ @ @ ka manao o na poe noho hale ke hoi aku no ka hale, a pela pu no hoi me ka mea nana i imi a e luhi.
O kahi mea uuku hoi o kahi uku, ua hiki iaia ke hoolawa no na mea e pono ai kona ohana, ma ka pakiko ana i kana mau mea e kuai ai, e pau ai ka pule holookoa, me ke koe ole he koena iloko o ka waihona no kekahi wa hou aku, a oia ano pakiko a hoolilo ana pela, mamuli no ia o ka uuku o kona wahi uku hana, a pela e emi mai ai na hoolilo ana, aole ma ke ano e uhauha wale, aka, e hookupono i loaa ai he manawa e hiki ai ke kukai hou aku me ka manawa.
O keia mau ano elua ka makou e ike nei i ke kulana o kekahi poe Hawaii maoli i keia la, a malaila no hoi makou i hoomaopopo nei, elike me ka nui o ka loa oia kanaka pela no ka nui o kona uhauha, a me ka pananaiki mai o kona loaa, pela no ka pananaiki mai o na hoolilo ana mai ko lakou mau pakeke aku. Aole makou e hoahewa wale aku ana i kela a me keia, aka, e hoikeike ana makou i ko kakou ano io maoli i keia mau la, oiai ka wa o ka wai dala e haale ana i ka poli o ka mea paahana.
---
HE KIEKIE KA NUI O NA HANA INO.
---
He keu mai nei hoi keia o ka wa maumaua o na aihue hilahila ole, o ka ka haole aihue hoi, aole ia ma na mea ano ole, elike me ka pahi pelu, ke ciga puhi, ka waiala, ka hapaumi a me kenikeni, aka, nanao no lakou la a kahi i olelo ia.
"Aia i Honolulu kuu pohaku,
O Kealohilani kuu haku ia,"
ke paa ke kino i ka halepaahao, aohe nana ia oia mea, oiai, aia ka pomaikai nui mamua kahi i kau mai, a ke pau no na hoopaahao, puka mai la no waho nei, a lawelawe he wahi hana e loaa ai ke dala, a mahope aku, ua nui a palahalaha, a lilo i kanaka kuonoono, a o ke komo aku la no ia iloko o na hui nui oloko nei o ke kulanakauhale, a o ka pau ae la no ia o ka inoa ino a lilo i mea maemae, a hookahi wai o ka like, me ka poe hemolele, a he lehulehu wale oia poe e okuu iho la ma ko kakou mau ipuka hale, a o kekahi poe no hoi, ua hiu na peaheke, o Maleka i ke hoa la lilo. Oia ka ua kolea o Kahiki hana ana.
O kekahi poe Hawaii hoi o kakou, eia lakou ke aihue nei ma na mea ano ole, oia hoi i kela mau la koke aku la no i hala, ua aihue la o Kahalehili he kaa bage me na pono a pau o ke kaa o kekahi haole, a huna aku la mauka o Manoa, i mea holoholo no keia kanaka me kekahi poe wahine i ka po, a ua paa oia i ka hopu ia, a o ka hua i loaa mai iaia, oia kona hoopai hoopaahao o elua makahiki, a ke pau ia manawa i ka hanaia a puka mai oia iwaho nei, ohi no oia i ka pulelehua, no ka mea, aole no e loaa ua kaa la iaia aia no a aihue hou.
I ka po Poalua nei hoi, na paa iho la o Mikaela Paulo, he aihue kaa baikikala hoi kona, no kekahi haole, nona ka inoa o George Hancock, ua aihue mua oia i ko kekahi Kepani kaa baikikala i lawe ia mai ka Hale Keaka Ofiuma ae, a waiho i kahi o keia haole, a lilo mai la hoi ko keia haole i ke kanaka hilahila ole, a o ka hope, e loaa i keia poe, oia no na hoopai koikoi o ka hoopaahao ia me ka loaa ole he hookahi wahi keneta maloko o ko lakou lima.
Nolaila, ina hoopai ia ka haole me ke kanaka, no ia ano hewa like hookahi, a ke pau ko lakou manawa hoopai, puka mai ka haole me na leo mele o ka hauoli, me ka naau mama, aole e hele hou e hana ia mea, no ka mea, ua ko kona makemake, e loaa ke kuonoono, a pela io no. Aka, puka mai keia mau aihue lio a kaa, aole ka pilina me ka nihoniho me laua, ua mamao ke Akule aia i ka hohonu, a ke hoohaili hou aku no oe, ai wahi samano no o Kawa, nolaila, he aihue hupo ka kakou ma na mea lapuwale, aole ma na mea e loaa mai ai ke kuonoono mahope aku.
---
KA PONO KUPA AMERIKA.
---
Eia ke puka hou mai nei na manao hoakaka o kekahi mau nupepa no keia mea he noho ana kupa no Amerika, a maloko oia manao alakai o ko makou mau makamaka o ka makapeni, ua kulike ole no ia me na alakai ana a ko makou mau lunaikehala i haawi ia mai e ko ke Akua aloha wale mai i mea hoomaopopo a kue aku ma kahi o ka like ole, a hoapono a kuikahi like pu hoi ma kahi o ka moekahi ana o na manao.
O ka pono kupa i ke kanaka, he mea hiki ole ia ke hoolilo wale ia aku me ke ano ole, oiai kona ano, he mea nui iloko o ka houpo o ke kanaka Hawaii, ka haole, ka Pake, ka Iapana, a me na ano lahui like ole e noho ana ma kela wahi keia wahi o ka honua, i loaa ia lakou ke ano io oia mea he kupe, kekahi hoi o na manao ano nui e hapai ia mai nei i keia mau la, a makou hoi e hoike aku nei i kona ano maoli ma ka olelo Hawaii.
O ke kupa, oia no ka mea i hanau ia e ke kane a me ka wahine penei oia lahuikanaka, elike paha me Amerika, Beritania Nui, Geremania, a pela hoi me kakou na Hawaii, a oia mea iloko o ka puuwai oia kanaka, he mea haaheo, a he mea hoi e hooni ai i na aakoko i ka wa e komo ai kona aina iloko o ka hakaka a pakaha wale ia mai, e ulu mai ana he mau hakaka ikaika ana, a o ka hope, oia no ke kahe ana o ke koko iluna o ka lepo o ka honua, elike me Manila e kue mai la ia Amerika, no kona makee i ka pono o ko lakou noho kupa ana.
O na kanaka i hanau ia mai e ka makuakane a me ka makuahine hookahi, no luna ponoi oia aina, aole hoi he kolea kau ahua mai no Kahiki, oia ke kupa oiaio a ua kupono hoi ia ma ka kakou olelo ana, he kupa no ia aina, elike me kakou na iliulaula ponoi o Hawaii, aole he kapilipili, aole he hookohukohu ana, aole he olelo ana ae, he pili kakalalo au no kekahi mea; aka, he holookoa mailuna a lalo a mai ke poo hoi a ka hiu.
O ka hookupa, he mea malihini ia i ka maka o ke kanaka Hawaii, a i kupono ole hoi ke kau ia maluna o na kanaka po noi o ka aina, a ua pili hoi ia i na poe i hoea mai, mai na aina mamao, a i akenui hoi elike kona ano me ka poe e noho ana ma ia aina, ka poe hoi no lakou na pono a pau o ka noho kupa ana.
O ka mea nui hoi ma keia kamailio ana oia ka pono kupa Amerika ka mea hoi a na makamaka o ka makakila e olelo mai nei, oia hoi o na kane, na wahine a me na keiki i hoolilo aku ia lakou i poe kupa no ka Repubalika o Hawaii mamua iho o ka la 12 o Augate, 1898, ka la i welo ai ka hae Amerika a ka poe naau kumakaia i ka Hae Hawaii, na lilo aku la lakou i poe kupa Amerika, a i keia la, o lakou aku la ka na kupa Amerika oiaio, a o kakou na poe i ae a apono ole i ko kakou hoohiki ana malalo o ke aupuni i kukulu ia mamuli o ka hao wale, ua nele iho la ka kakou i ka pono kupa Amerika.
@o makou iho, a no ka pono o ka lahui holookoa o Hawaii, i kumakaia ole i ko lakou noho kupa ana no ke lakou aina ponoi a eia no hoi me kakou ia pono a hiki i keia la, o kakou na kupa ponoi o Amerika i keia la, he poe i paumaele ole na lima malalo o kekahi aupuni kuewa o ka ulu ana ae, a i makau honua hoi, o ala mau mai ua okaikai kaua o ke hookahe koke, iloko o ko lakou wa e noho hoomalu ana, a o ka hana pono wale no, e onou aku i keia puolo me ke kumukuai ole, hookahi wale no kumukuai, i hookahi wai o ka like, a no kakou nae, ke hopohopo ole nei makou i ka olelo ae, he kupa oiaio kakou ka poe i hoohiki ole malalo o ka Repubalika Hawaii, a aohe no o kakou kuleana e lawe ai i keia wa ano, a i ole ia, i kekahi manawa paha ma keia mua, e lawe ai i ka hoohiki kupa Amerika, oiai, ua loaa iho la no ia kakou ka pono o ke kanaka noho kupa ana me Amerika, aole hoi he poe malihini mai kahi e mai, e ku ai ka hana ana pela, mawaho ae o ka lahui Hawaii, i lilo i Amerika, elike me ka Iapana, ka Pake a me na ano lahui e a pau.
Koe wale no paha, o ko kakou kuleana e kaukai aku nei, aia ia iloko o ka Hale Ahaolelo Lahui o Amerika, ka puu oioina hoi a ka makou makapeni e hakoko nei no ko kakou hopena, oiai, ua hoole makou a nana ole aku i na olelo mawaho ae, a i hookahi no a kakou alahele e alualu ai, ina no ia he manawa loihi a pokole paha. A oia hoi ka makou i puana ae la, he pono manuahi wale mai no ka pono kupa Amerika no na Hawaii i hoohiki ole malalo o ka lau laele o ka ohakulai Repubalika Hawaii i apuhi ia kona poo, kona waena a me ka pauku hiu. Ola no kakou.
---
HE KII PENA KUPAIANAHA
---
(Mai ka New York Journal.)
Ua lawe ia mai nei e ke telegarapa kekahi moolelo, no ka hoopihoihoi ia ana o na kanaka o Neweselika he wahi kauhale maloko o Galicia, no kekahi mea kupaianaha ike ia malaila. Ua hoomaopopoia e ka mea nana kekahi kii pena o ka Emeperesa Elizabeta o Auseturia e malama ana, ua loaa iaia he mau kulu koko e oili mai ana mailoko mai o ka lole o kahi o ke kii i pena ia aku ai o ka moiwahine, maluna iki ae hoi o kona puuwai.
Ua hoikeia aku keia mea kupanaha i ke poo o ka hoomana, lawe koke ia aku la ua kii pena la e ka Bihopa Shucienwicz, a ua ike pu iho la oia i na kulu koko maluna o ke kii.
Ua hoomaemae kokeia iho la ke kii me ke kau pu ia aku ma ka paia o ka luakini Helene, ma kahi hoi e hiki ole ai ke hoopa ia aku. He mea oiaio, ua hoohaukae hou ia ae la no ke kii me na kulu koko i puka mai mai ka puuwai mai o ka Emeperesa wahine. Ua hoopuka kok@e i a Bihopa maikai la he hana mana keia, a ua nui hoi na huakai manaoio i hele mai mai na aina mamao mai no ka hoonani ana mamua o ke kii o ka Emeperesa.
---
E haawi ana ka halekuai o Iwakami, he kuai hoemi nui no ekolu pule wale no o na Waiwai like ole a pau o kona halekuai. E pahaohao ai ua poe a pau e kipa aku ana malaila e kuai ai. E hoomaka ana ma keia Poaono iho, Augate 26.