Ke Aloha Aina, Volume V, Number 29, 22 July 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 22, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

@maikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . IULAI 22, 1899.

 

 

E POLOLEI ANA PAHA MAKOU.

 

      Ua hoike mua aku makou, no na mea e pili ana i ka la 12 o Augate ae nei, ka la hoi i piha ai ka makahiki hookahi o ko kanoho ana hoopili wale malalo o Amerika, a o ka la hoi i hooma@waewa ia ai ke kuokoa a me ka welo haaheo ana o ka Hae nani o Hawaii, maluna o na kaupoku hale o na hale aupuni ma ko Hawaii Paeaina, ka la hoi i kapa ia e ka lahui Hawaii Ponoi, "ka la o ka ehaeha."

      Ua hoomahui wale aku no makou no ka malama ae o na poe e noho mana nei maluna o na oiha-@ o ke aupuni, i ka la i hanau ai o ke keiki kamehai a lakou i @oi ai ia Amerika, e haawi mai i noho ana ano hou, aohe hoi elike me ke ano i maa ia e keia lahui, he noho ana kuokoa a la@akila, aole hoi he noho ana aka malalo o hai, e pa ai i ka leo o ka poe waiwai, a he puni ka hoka e mihi ai.

      Iloko o keia mau la e nee nei, eia ka Peresidena Dole, na hoa o ka Aha Kuhi@a, a me na hoa o ka Ahakukamalu, ke noonoo nei no ka hoolilo aku ia la i la kula ia aupuni, a i mea ka e lilo ai ia la, i mea hoomanao mau ia e na hanauna ma keia hope aku, ko kakou hoolilo ia ana i poe kuewa no kekahi aina i piha kona mau manao me ka hao wale a me ka puni waiwai hoi, ka mea i olelo ia maloko o ka Baibala, "o ka puniwaiwai ka mole o ka hewa," ka hua awahia hoi o ka lokoino, ka mea a kakou i ikemaka io ai, ua hanau mai ke kuko hewa, a kaili ae la i ka noho aupuni ahi, ke aupuni a ka lehulehu i aloha ai.

      O ka hapai ia ana ae nei o ka noonoo ana no na mea e pili ana i ka hoolilo aku i keia la, i la kulaia aupuni, oia kekahi hana awaawa loa a ko makou lunaikehala e ahewa loa nei, ma ka hoolilo ia ana o ka la o ke kaumaha, ka ehaeha a me ka luuluu, i la hauoli, i la hoomaewaewa, a i la hoi na lakou e hoino ai i ka welo ana o ka Hae Hawaii, ka hae a ko kakou mau puuwai i aloha ai, i hiipoi ai, a e noho mau nei me ka u ana, i ka wa h@ea la e hoea hou mai ai ka la o ka malamalama, a e kaawale aku ai hoi na haawe koikoi o ka pilihua maluna o kakou a pau.

      He mea oiaio, o ka ulu ana mai o na manao, e hapai ana me na noonoo hapaimemeue, no ka malama ana i ka la a kekahi aupuni lima ikaika i kaili ai, oia kekahi o na hana hoonaukiuki a kekahi aupuni i mohai aku iaia na hai oia e malama mai, mamuli o kona ike ana he nawaliwali oia, a ua nele pu hoi me ka ikaika e hiki ai iaia ke olelo iho, no'u ponoi no ko'u noho ana, a e hana au elike me ka hiki ia'u ke hana.

      Aole anei no ke kupikipikio o na manao o na Luna Aupuni o ka Repubalika Hawaii, a me kona mau paalalo ke kumu o ko lakou na'i ana ia kakou na hai e malama mai? Aole anei no ko lakou ike he nawaliwali maoli no lakou ma ka hoomalu ana, ke kumu o ke noi hoomano ana ia Amerika nana e malama mai i kona noho aupuni ana, ma ke ano he wahi Panalaau no ka pakeke o na Senatoa a me na Lunamakaainana o na hale kau kanawai o kekahi aina i keha ai, ua piha i ka malamalama o ka naauao, a me ka pono Karistiano, ka poe hoi a makou e olelo nei, he poe hoaloha iliohae lakou no na kanaka Hawaii.

      I na paha i hooulu mai nei ka Mana Hooko o ke aupuni e ku nei, e lilo ia la, i la e malama ia ai ka lahui Hawaii a me na poe Amerika, i la hoalohaloha aku i ke Akua, no ka nalohia ana o ka Hae Hawaii mailuna aku o kona wahi i hookaawale ia ai, ina ua haawi aku makou i na mahalo ana a nui no ko ka Aha Hooko noonoo a@a me ke kaulike; aka, aole nae lakou i hana pela, ua haliu kue mai la ko lakou mau kua ia kakou, a hoonaikola mai la, me ka olelo pu mai, owai oukou a makou i ike ole ai, a heaha ko makou kuleana e noonoo ai no ka pono o kekahi poe ilihune a nele, oiai, o makou ke kuleana maluna o na hana e pono ai ka lehulehu a pono ole paha.

      Ua halialia mua no iloko o ko KE ALOHA AINA mau kakele manao ana, e hooulu ia mai ana ka hapai ia ana ae o ka malama ia ana o keia la, i la nui e lealea ai, e kani ai na aka a ka poe nana kakou e homaewaewa nei, ma na lealea heihei, heihei waapa, kinipopo, a pela aku, he mau hana hoi e hoonaukiuki ana i ko kakou noho ana kuleleiaiwi maluna o ka aina a kakou e hiipoi ne i na wa a pau e pili ana ka hanu ola maluna o ko kakou mau kino. Hala ole no ka pahuna ihe a ka Maluakele. Pololei no ka puana a ka moe.

 

KE NOHO LA LAKOU ME KE KAUMAHA.

 

      He mea nui a walohia na ko makou noonoo, ka ike a@a iho maloko o na leta a ko makou mau makamaka mai ka mokupuni mai o Hawaii, e hoike mai ana i ka ehaeha o ko lakou noonoo, no na hana a ka Pele e hoouluku la i ka mokupuni holo-okoa o Hawaii, a o ka oi loa aku paha, oia no mai Hilo Hanakahi mai, ka aina hoi i haaheo ia me na ululaau loloa a me na lau nahele uhuli lipolipo, i hookilipohe ia e ka Ua Kanilehua.

      O ka hoike ana mai o na wena ahi pele iluna o ka piko o ke kuahiwi o Mauna Loa i na la kinohi loa, aole ia i lilo i mea e hoohikilele nui ia ai ka noonoo o na mea apau. Aka, i ka hoomaopopo pono ia ana mahope iho o ka ike ia ana o ka haale ana mai o ka wai pele ma ka aoao o ke kuahiwi o Mauna Loa, e hamu ana i ke kula pilipiliula o Kalaieha, a e mahele ana hoi i na ma na ekolu e kahe ai, ma Hilo, Pu@a a me Kau paha, ua ike ia aku na hiohiona o ke kaumaha e pahola ana maluna o na mea a pau.

      I keia mau la, aia lakou ke noho la iloko o ka ehaeha a me ke kaumaha i ka hoomanao ana ae, ua kokoke mai ka hopena o ko lakou noho ana maluna o kahi a ko lakou mau kupuna i luhi ai, a e hoolilo ia aku ana hoi lakou i mau kuewa e auwana no kahi maopopo ole e hoomoe iho ai o ko lakou mau poo ma keia mua aku.

      O ke ahi pele aole ia i like me ke ahi maoli ka namu ae i na kauhale a lilo i puu lehu, me ka hiki i ke kanaka ke kukulu hou aku i kona hale maluna oia wahi, o ke ahi pele e hamu ana oia i na mea a pau e loaa aku ana ma kona @lahele, aka, o ka mea pilikia loa nae, oia kona hoolua ana iho i na pohaku pele i hiki ole i ka mana o kanaka ke hookaawale aku, me ka hiki hou ole aku hoi iaia ke noho maluna o kona aina.

      Eia kakou ka poe e noho mamao nei mai ka waha mai o ka luapele o Kilauea a me Mokua-weoweo, e hauoli ana no keia mea hou a kela poe e noho la iloko o ke kaumaha a me ka pilihua, no ko lakou mau ola a me ko lakou mau waiwai ponoi, me ke akenui ana o ka manao e holo aku e ikemaka i ka mea a kela poe e noho la me ka ehaeha, a makou hoi e manao nei, he hana kupono na kakou, a i ole na na hoomana like ole paha iloko o keia kulanakauhale, ke kahea ana i mau anaina haipule hookeai no ka pono o keia poe e noho la iloko o ka ehaeha. O ka makou keia e upu aku nei e hana koke ia.

 

KUPANAHA KA LA E ALOHI NEI.

 

      Oiai keia mau la o ke au holomua o ka naauao e nee ana imua, ma na hana ike akamai, a pela aku, ua hoea ae la he mea nana e hoouluku i ka noonoo o kekahi Luna Aupuni Hawaii o ka mokupuui nui o Keawe, oia hoi ka Makai Nui oia mokupuni, ma ke kauoha ana mai i kona mau poo maluna ae, e hooili awiwi aku i mau owili giana pauda, i mea hoopahu aku i ka pele, i ole ai oia e iho mai ma kahi e noho ia ana e na kanaka, a i nihi ae kaua hele ana ma kekahi alahele o@oa aole hoi ma ke alo mai o ka piko o na mahiko a me na mala kope o ka uka waokele o Olaa a me Hilo.

      O ka noonoo hookalakupua keia o ka Luna Makai o Hawaii, ka akeakamai hoi o keia Kenetu-ria e hele nei, ka mea hoi a ma kou e olelo nei: Kupauaha ka la e alohi nei. Ae, naui ke ku panaha o na manao o keia kanaka ili keokeo, i ke kauoha ana mai i kona mau poo maanei, e hooili aku i mau owili poka nana e hele ai e hakaka me ka wahine hookalakupua o Kilauea, a ina i hooko aku nei ka Peresidena a me ka Aha Kuhina, ina la i keia hoi ana mai o na mokuahi Kinau, Kalaudine a me Malulani e lohe ia mai ai keia hoouka kaua ana mawaena o keia mau mea elua.

      He mea hou keia o ka ulu ana ae o ka manao o kekahi kanaka naa@ao i hilinai ia a i uluku ae hoi kona noonoo olalau, mamuli o kona ike ana, na kokoke o Pele e iho mai e ohi i kana oo ko mua ma na mala ko o Olaa a me Waiakea Hilo, kahi a kona mau mikiao lima i hookomo aku ai no ka pomaikai o kona mau pakeke p@noi, aole hoi no ka lehulehu, a oia nae kana i kauoha mai ai e hooko ia aku kona makemake.

      He hana akaaka ia no hoi keia e hiki ai ke olaloia e ka poe hupo, ua opulepule ia ka Lune Makai o Hawaii, mamuli o ke komo ana mai o keia manao uluahewa iloko o keia kanaka i hilinai ia he naauao kai iloko ona. E pono no paha e hoomaopopo ia, aia ma Vesuvius, kela luapele kaulana loa o ke ao nei, na nui a lehulehu na manawa ana i puka mai ai a hoopoino ae la i ke ola o na kanaka a me na holoholona e hoolilo ana hoi i na waiwai o ka poe e noho ana malaila i mea ole, aka, aole nae he hookahi ma ia aina o ka piha naauao i noho ai, a ku ae a olelo iho, e pii kakou me na owili g@ana pa@da a hoopahu i kahi o ka pele i puka mai ai.

      Oiai, @a ike no lakou he hana hupo ia, a he mea hoi e hoohenehene ia ai e ko ke ao holookoa. O ka makamua iho la keia o ka mea nana i hoao e kinai aku i ka @ ana o kekahi mea kupanaha loa a ke Akua i hana ai, i ikemaka ia kana mau hana weliweli mai kinohi mai, a e kupono ai hoi oia ke kapaia, he anoano oia no ka lalani a Waawaaikinaaupo.

      I na o keia ka@oha ana mai la a na kekahi Luua Aupuni iliulaula @ kukaui la ka waha o ka poe kamailio, i ka naaupo, a me ka lalau o ka noonoo, aka, i ke kupono ana iho la nae i ka piko, @oki oe e hamau a@a, aole kamailio, aka, i ke aheahe mahe wale no ma kuono, a hiki i ka nalo loa ana aku. Nolaila, ua pololei ka makou e olelo nei, ua kupanaha ka la i kona alohi aua, a @a kulike ole hoi ko@a malamalama me ka mea i makemake ia. Awaawa no keia lo@a o ka au malamalama.

 

E HELE AE I "KA HUB"

      E LOAA NO KA WAIWAIIO O KAU DALA.

      Oia ka mea e loaa ia oe i na manawa a pau, a i kekahi wa e oi loa aku ana.

 

      O ko makou pule wehe mua keia, a e loaa no ia oe na wawai i @i ae mamua o ka "WAWIIO O KAU DALA" o na

LOLE AAHU NO KA WA WELA

ONA KANE, me na OPIO.

NA PAPALE me na PA.

PALE KAPU.

 

J. S. SPITZER.

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAP@.