Ke Aloha Aina, Volume V, Number 28, 15 Iulai 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 15, 1899.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A NAAWAHI Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU IULAI 15, 1899.

 

E KIPAKU AKU NO E HELE.

            Ua hoea mai la ka mokuahi Amerika Maru, mai na kai mai o Kina a me Iapana, kahi o ka mai luku weliweli eleele e pahola la, ka mea no hoi a ka Nippon Maru i lawe mua mai ai a hala loa aku no oia no Kapalakiko, no ke kumu no hoi ua weliweli ia oia ke komo mai iloko nei o ka aina.

            Ua olelo ia, ma ka hoike a ke Kauka Wahie, ua huli pono oia no na mea e pili ana i na ola uhane maluna o keia moku, a me ke ano o ka malama ia ana, aole no ia i ku i ka maikai, a o ka hoike i loaa iaia, oia hoi, oiai ka moku ma ke awa o Iokohama, ua make iho la he hookahi Pake lawelawe ma ka rumi o ke kupakako o luna o ka moku i ua ano mailele nei.

            Nolailia, aole he eke leta maluna mai ona, a pela hoi me na hoike no kona mau Agena maanei. Nolaila, ua malama koke ae na hoa o ka Papa Ola i halawai no lakou no ka noonoo ana no ka hiki ke hoolele ia mai kona mau ohua oneki no ka hoomalu ia ma Kahakaaulana no kekahi mau la, ke ole e puka ae keia mai iwaena o lakou, alaila e hookuu koke ia mai ana no lakou.

            He mea nui loa keia, oiai nae ka Papa Ola e ku ana ma ka auwai o ke ola o ka lehulehu, ua nana aku lakou i ke ola me he ki i paani la imua o ko lakou maka, ua lilo keia mau lono weliweli e hoea mau mai ana imua o ko lakou mau alo, me he mea la, he ole ia i ko lakou manao, mamuli o ka hele wale aku no o na Kauka e kiei a hoi mai a hoike, he mea ka mea, a pela aku.

            I ke kaana pono ana i ko kakou kulana ola e malama ia nei e ka Papa Ola, ua maopopo loa, aole i nana maikai ia na rula hooponopono no keia mau ano moku e kipa mai nei i o kakou nei, oiai no nae keia poe e ike mau ana i hoike maʻi mai na alahele mai a keia poe moku i holo mai ai, aka, oia mau mea nae a pau, he mea ole wale no ia i ka manao o keia poe e noho maua nei maluna  o na pono o ka lehulehu, ka mea hoi a makou e olelo nei, ua oi loa aku ka pono ke kipaku pu ia aku ka lakou mau ohua e lawe mai ai no ke alahele o Kapakiko, kahi nana e nana pono mai na ohua a me ko ka moku poe.

            He mea oiaio, o ka lawe ana mai o ka Papa Ola i na ohua maluna o kekahi moku i loaa i ka mai, a hoomalu ma kahi kokoke i ke kulanakauhale nei, no kekahi mau la pokole wale no, oia kekahi hana kapakahi loa a makou e kue nei, oiai, aia no iloko o kekahi o keia poe he anoano maʻi kahi i ulu ai, a o ko lakou hoopae ole ia ana mai iuka nei o ka aina, oia kekahi o na hana naauao loa a ia Papa e hana ai, me ka nana ole ma ke ano makamaka a pilikana paha, no ka mea, he mea hiki ole ke paa keia ano maʻi ina oia e hookamaaina mai ana ma na kapakai o Hawaii.

 

KA HUI A KA POE KUONOONO

            Eia na hui nui a kuonoono oloko nei o ka aina, ke liuliu mai nei no ka hoopaa ana iho ia lakou ma kekahi hana hooholomua oloko nei o ka aina, oia hoi ka uila telegarapa uwea ole, no ke kukulu a hoala koke ia aku ma keia mua aku, malalo o ka hookele ana F. J. Cross, ke alakai nana e hoohana aku ana i keia ano hana kuapaianaha ma keia mua aku.

            O na poe hui i komo iloko o keia hana ano hou no ka hoohui ana i keia mau mokupuni, me ka uwea ole e hoohihia ana i ka papaku o ka moana, aka, me kekahi mau mea paahana uila olelo iloko o kekahi mau mea paahana i hoomakaukau ia ma na puukiekie o ka aina, kahi hoi e hiki ai ke lele ka huaolelo no kanalima mile ka mamao, oia hoi na Hui o Theo. H. Davies ma, H. Hackfeld ma, Hoffschlaeger ma, J. Hopp & Co, J. I. Dowsett, Hui Mokuahi Holo Piliaina, Gear a me Lansig Co, Cattoe Neil & Co, M. W. McChesney, a me ke keiki, Henry Waterhouse ma, E. O. Hale & Son ma, Hui Mokuahi o Waila ma, C. Burua ma, Schaefer ma, Hui Alahao Oahu, Hui Alahao o Hilo, A. F. Cooke, F. B. McStocker a me ka Hui kuai rama o W. C. Peacock ma.

            O keia poe i apo e i keia hana, a eia no kekahi poe okoa aku ke makaukau nei e hoopaa aku i ko lakou mau inoa, mamuli no o ka manao ana, he hana hooulu waiwai hou keia iloko nei o ka aina, mamua o na kumuhana mua, oia hoi ke kanu ko, kope a me ka hoopukapuka aina, na hana hoi e manao mau ia nei, o lakou na hana pookela loa iloko nei o ka aina.

            Aka, ina he oiaio he hana hooulu loaa hou keia e hapai ia mai nei, alaila, me he mea la, e hihia hou ana no na umiumi o na poe ake loaa malalo o keia hana hookalakupua  a keia haole e liuliu e mai nei i ola honua, ka mea hoi a makou e olelo ae nei, ua kokoke loa mai ka wa o ko kakou mau mokupuni e hilo ia ai iloko o ka imo ana o ka maka, malalo o keia ano hou e hoala ia aku ana ma keia mua aku, ka mea hoi a ko kakou mau kupuna a me na makua ike ole ai.

            He hana hiki keia ia kakou ke haawi aku i na mahalo ana he nui maluna o na hui nui o ko kakou aina, i ka lawe koke ana mai a pulama aku i na hana hoohoihoi mikiala iloko o ka aina nei, ka mea hoi e hoohikiwawe aku ai i ka lakou mau hana kalepa ma na mokupuni a maloko nei hoi o ke kulanakauhale, aole hoi o lakou wale kai hoopomaikai ia ma keia hana, aka, o ka lehulehu holookoa no kekahi.

           

HE MEA KU IO NO I KA WALOHIA.

            Aole loa e hiki i ka makou mau makapeni ke hoonele i ke kamailio ana no ke ano a me ke kulana ku i ka eehia a me ka mohumokuahua o ka naau, ko ka lahui malama mau ana i ke ano kahiko loa, i maa mai ko kakou mau kupuna mai, ma ka uwe ana me ka leo nui e hiki ole ai i na kulu waimaka o kekahi mea i kipa aku malaila, oia hoi ka home o kekahi ohana i hoonele ia i ka makaukane ole, makuahine a keiki paha, a i ole o kekahi o na pilikana, a i ole hoaloha paha o ua ohana la.

            Ua ike mau ia ma na wahi a pau o keia Paeaina na leo wawalo kumakena e hoopaiakuli ana i ka lewa, a i ka wa o ka malihini e maalo ae ai, ma ua wahi la o ka ehaeha e malamaia ana, aole e nele ke konoia aku o ua malihini la e hookulu pakakahi ana i kona mau waimaka, ina nae e ua malihini kaahele la a he Hawaii ponoi oia, ka mea hoi, nona ka haawina nani loa i oi loa aku mamua o ke dala, ke gula a me ke daimana e hulali ana.

            He mea oiaio loa keia mau olelo a makou e hoike nei, aole ia he manao haku e like me ka hana a na nupepa namu ka imi ana i na mea hakuepa e hoano e ia ai ka noonoo. Ua lawe mai makou a hoomaikeike aku i keia manao, no ko makou ike kumaka maoli i ka lahui Hawaii, e hiipoi ana i keia ano kumu i paa iloko o ko kakou mau puuwai. E ike ia no keia ma na la kumukena iho nei o ke Alii Opio Wahi Kaiulani a me ka Moiwahine Kapiolani.

            Ua ikeia na makaainana e uwe ana me ko lakou mau leo, e hoike ana hoi me ka hookamani ole, he hana hilahila ole ia i kupono no na lakou oiwi e hana. A oia hoi ka makou i olelo ae nei he hana kuio no ia i ka walohia a me ka ehaeha o ka naau ka ike ana i keia ano aloha iwaena o ko kakou lahui aloha, a nona hoi makou e hilinai mau nei, o Hawaii hookahi wale no ka lahui a ke Akua i hookomo mai ai i ka mea oi loa aku mamua o na lahui e ae, oia hoi ke aloha.

 

KA LA 12 O AUGATE.

            E hoopuiwa ia ana paha ko ka lehulehu manao, mamuli o ko makou lawe ana mai i keia kumu hana a kamailio akea aku imua o ka lahui aloha aina o Hawaii, ka poe hoi no lakou ka eha hapalima o na poe kue i ke ano o keia noho aupuni ana o keia mau la e nee aku nei, i awiliia hoi me na hana pahaohao, i ike ole ia mai kinohi mai.

            O ka la 12 o Augate, 1898, oia ka la i anee pono ae ai ka hae hoku o Amerika, maluna o na pou hae o Iolani Hale a me Aliiolani Hale, e hoike mai ana hoi imua o na maka o ka lahui Hawaii,, ua nalo, ua hala a ua pau ka welo ana o ka hae nani o Hawaii, ua hoomaewaewa ia oia e moe kau a hooilo, wahi a ka olelo a ka poe nana kakou i hoopili aku nei i lala no ka lahui Amerika, me ke nani pu hoi o ka lakou aka, no ke ko ana o na manao hoolilo aina a na poe e noho mana nei maluna o ke aupuni.

            Ko aneane aku nei kakou e hiki pono i ka piha ana o na makahiki hookahi mai ka wa mai o ua la ala o ke ehaeha a hiki i keia la 12 ae o Augate o keia makahiki, ka wa hoi a makou i olelo ai, ua hoohuiia kakou me Amerika mamuli o ka makemake o ka hapa nuku, ka poe hoi no lakou ka mana e rula nei ia kakou me ko makou manaolana mau no nae, aia no he wa e hooloiia ae ai o keia mau hana limanui.

            O keia la a makou e hoaiai nei malia paha o lawe aku ke aupuni ia la, i la kulaia, a hoomanao no ko lakou lanakila ana maluna o kakou, aka, aole nae ia he mea na makou e kamailio aku ai no ko lakou hauoli ana, oiai, he la make ia iloko o ka puuwai o na Hawaii oiaio a pau.

            Ua lilo ae ia C. M. Cooke make kuai kudala kahi o Kale Kulika, ma alanui Moi ma ka Poaono nei no ke $39,000.

            Ua make ma ka Haukipila koa ma Nuuanu o Kapena C. B Satterlee o ka puali pukaa K, ma ke kakahiaka Poakahi nei, ua haalele iho oia he wahine a me hookahi keiki.

 

ENAENA KE AHI A KA WAHINE

KE HOIKE LA I KONA NANI OI KELAKELA.

He Ekolu mau Mana e Kahe la

            Aole he Maopopo o ka Hopena - Piha u ka Hotele o Kaluaopele i na Poe Makaikai.

            O keia malalo iho ka hoike a ka nupepa Ka Elele Hawaii Hilo o ka la 8 o Iulai, e pili ana no ka puoho ana ae la o ka luahine Pele, penei:

            I na hora pili o ke ao o ke kakahiaka poniponi o ka Poalua iho la, ua hoopuiwa nui ia ko ke taona o Hilo nei poe, na poe hoi e hauoli Pokiulai ana mai ke ahiahi mai a hiki wale no ia mau hora kakahiaka, i ka a mai o ke ahi a ka wahine iluna o ke kuahiwi o Mauna Loa mai ka lua ae o Mokuaweoweo, a he nani ka na hiohiona o ke ahi ia mau hora kakahiaka. He mau pule i hala ae nei he hoonaue oiai kai ike ia ma Hilo nei, eia ka he hoala hiamoe no Madame Pele.

            I ka hoike mai a na poe i ike he nani io no ke nana aku i keia mau po iho la, koe wale no ka uhi paa ia e na ao kaalelewa e hekau ana maluna o ka hualala o ke kuahiwi, koe no nae ka ike ia aku o ka ula wena o ke ahi mai loko mai o na ao e uhi paa ana. Aka, i ka wa i maalo ae ai ua mau ao nei no kekahi wa a ahuwale ae la na kualono, oia ka ka wa e ike pono ia aku ai ke ahi iloko o na waihooluu like ole a ke kupanaha nui wale i hookumu ia ai, a e ike pu ia ana no hoi me ka heue o na kuahiwi.

            I ke ao he uwahi wale no ka mea i ike ia aku i ka pohina mai kohu uhiwai e pii ae ana a halii aku la maluna o na puu a me na mauna, i awili pu ia me na ao lewa, a he hakumakuma ke nana aku.

            I keia mau po iho la oia ka hana a kekahi poe o ke ala i na hora kakahiaka e nana i ka @ o ke ahi. He ikaika ka @ ana a ke ahi a ma ma lono i loaa mai mai ka Halehookipa mai o Kaluaopele, ua ike ia aku he ekolu mana a ke ahi e kahe ana, ma Hilo nei, Kapap@la a ma ke ala e hiki ai i Kilauea. Ua hoike pu ia mai o ka mana ma Hilo nei eia ia ma ke alahele o ka Pele o ka 1881, a he ehiku a oi mile ka mamao mai Mokuaweoweo mai i ka lono hope i hoike ia mai.

            Iloko o keia mau la ua lilo keia kahe hou ana o ka Peie i keia wa i mea hoopuiwa a hoopahaohao i ko ka lehulehu manao. He mau makahiki i hala ae nei i ike hope ia ai ke ahi mai keia lua mai, a i keia la ke kahe hou nei.