Ke Aloha Aina, Volume V, Number 28, 15 Iulai 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Luna hooponopono.

 

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU ..... IULAI 15, 1899.

 

KE KULANA AUPUNI KAPULU

 

            Kole paha he mea nui e ae a ka makou makapeni e kamailio aku ai mawaho o na mea e ae, elike me ke kulana o kekahi aupuni Repubalika i hookumu ia malalo o ka manao @ a me ka hao wale elike me kahi Repubalika o Hawaii, i noho mana ia e kakahi poe kakaikahi wale, ka poe no lakou na kapuai wawae mai Kahiki no a kau ana iluna o ka hano haweo o ka hanohano.

 

            Ua hoomaikeike mua aku makou i kekahi hana kapulu loa a kekahi o na Luna Aupuni Kiekie o ua wahi Repubalika nei i hana ai, he hana hoi e hilahila ai ka naau o ka mea pono, i ka ike ana, aole ma ka lohe pepeiao, he hiki no ke lilo ka hewa i kauwa na ka pono, a o ka pono hoi i paepae wawae no ka mea hana hewa.

 

            O ka Luna Aupuni kiekie a makou e olelo nei, a i loaa hoi iaia keia mau ano kamehai elua, oia no ka Loio Kuhina o ke aupuni i keia wa, ka mea hiki iaia ke hehi i ke kanawai malalo o kona mau wawae, a nona hoi ka mana, i hiki ke pelu ke kileo o ka Kunakanawai Kiekie a me ka poai o kona aha hooko, kahi hoi i kaukai ia aku ai, ilaila ka weli o ke kanawai e hooko ia ai, (ina nae hoi, ua hana io lakou pela)  me ka nana ole ia o ke ano noho a na hoaloha a makamaka hoi.

 

            Aka, mai ka la nae i manao ia ai, e hana ia ana ka i ono, a haule mai na lani, wa nele iho la ia no ka mea eia no ua Loio Kuhina la ke paa mai nei no i kona mau hookohu oihana aupuni, a o kona laikini loio piha, aia no ia ke olinolino la iloko o kona poli, me ka manuheu ole hookahi o lakou, eia no kona kula na he Peresidena no ka Papa Ola me ia, aole i lilo mai a iaia aku, a oia mau no ka oia i ke alopali, wahi a ka olelo.

 

            O ke ku ana o kekahi kanaka i piha kona lima me na haawina o ke kapulu, he hoike ana mai ia, ua hala ke ano, ke kapu a me ka ihiihi o ka mana kanawai maluna o kekahi lahuikanaka i kukulu ia kona paia hale aupuni me ka mana o kona Kumukanawai a me na kanawai e apo ana i ka hooko ana i kana mau hana ke kuleana hoi e loaa ai ka palekana a me ka maluhia maluna o ka pukoa nani o Hawaii, ka aina hookahi malalo iho o na kukuna o ka la, i piha i ka hanohano a me ke kaulana.

 

            O ka loaa ana o na ano eepa a pau iloko o kekahi aupuni i noho poo ia e kekahi mau Luna Aupuni au malamalama, he hoike ana mai ia he poe keiki kamehai lakou, i loaa pono ole ko lakou makua malalo o ka noho maikai ana, a oia ano keiki oia no na poe huaelo e olelo mau ia ai, he poe keiki poo ole, a oia hoi ka makou e olelo nei, ua kuonoono ia mau mea a pau iloko o keia aupuni hou o Hawaii malamalama, ke kapulu, a me ka nohona hopepe elike me ke ano mau o ka noho ana noopilikia wale.

 

            A ma keia wahi la, ke ike mai la kakou ua hiki no ke lawelawe ia ka pono a me ka hewa iloko o ka auwai hookahi, ka mea i ike ole ia mai kinohi mai o ko Hawaii noho aupuni ana malalo o ka malumalu o na @, aka, he wa naeia o ke kani o na pukaihu o lakou nei, mea iho ke kapulu ka hoopilimeaai, a pela aku a i ke kaa pono ana iho la na lakou aohe ka eueu ae.  Okipau no.

 

            I ka la 21 o keia mahina ka mauawa i upu ia ai no ka mokuahi Pekina e hoea mai ai ianei, mai Iapana mai.

 

NA OULI O KA PO.

 

            I ka wa kahiko, i ka wa o ko kakou mau kupuna, i ka wa hiki hoi i ku kakou mau hananna ke koho, i ka wa e kau ai kekahi ao opua i ka lewa i na paha i kakahiaka nui a i ole, i ka liula paha o ke ahiahi, a o ua opua la, he mau mea ano kekahi i ike ia, na hiki no i ka mea ike a i lehia hoi ma ia hana, ina imua o ka ohana, a ka poai o kekahi alii nui, ina no ka pomaikai, a i ole no ka poino paha.

 

            Ua hiki no ia makou ke olelo ae me ke kana@na ole, o kela haawina ike i loaa i ko kakou mau kupuna, he haawina pani ia i loaa iloko o ka poai o ko kakou noho lahui ana, ka mea a makou e olelo nei, ina oia mau ia ano a hiki i keia la, ua hiki no ia kakou ke koho, e loaa ana ia kakou ka pomaikai i keia la, ua hiki ia kakou ke hele e hana no ua pomaikai la; a pela no hoi na ouli o ka pilikia, ua hiki no ke ike mua ia mamua o ka hoea ana mai o na hooko ia ana.

 

            O ka maa, ka ike a me ka pololei o na hoike ana, he mea ia e pipili paa aku ai ka naau o na mea a pau imua o kekahi mea akamai e hoikeike ana penei a penei ke ano o keia mau ouli kuhao o ka la.  I ka wa kahiko, ua hiki no i na kahuna o kekahi alii ke hoike e aku i na mea e hana ai i mea e pakele ai kona oia a me ka poe e noho pu ana me ia, ina paha he alii maikai ia, a ua aloha ia hoi e kona mau makaainana, a i ka wa e poha mai ai ka leo alakai o kona mau kahuna, na kuhikuhi Puuone, na Kakauolelo, na kilokilo ao, a me na poe ike e ae mawaho o keia poe.

 

            Oia no ka wa e haalele ia ai ka hanohano, ke kuonoono a me ka lako a kona mau makua i hookau mai ai maluna ona, a hele kuewa aku la iwaena o ka pohai o ka poe i kulike ole me kona ano e ai a e moe pu ana me ka poe lopa haalele loa, me ka hiki ole iaia ke hookae aku, ma ke ano o kona kulana ihikapu, o ike wale ia mai hoi oia, Lookahi no uku o ka poino e kau mai ana maluna ona.

 

            Aloko o keia mau la e n@e nei, ua lilo ka ho-a ahi ana a ka wahine hookalakupua o Kilauea, ka emepera wahine hoi oluna o Mokuaweoweo, i mea kamailio nui ia iwaena o ka poai o keia noho ana o keia au haauao, aka, ua hiki ole nae ia lakou ke koho ae, pehea la i hoea mai ai ia mau mea imua o ko kakou noho ana, oiai hoi kakou ua puni i ka malama o ka manao, ka pono Karistiano, a pela akau me na ohe aniani hoonui ike, i pa@olu aku ko lakou moakaka mamua o ka mea ike a la Hawaii.

 

            Aka, ua hiki anei i ka anapu malamalama o ua mau ohe la ke hoike mai, ua hoea mai ia no ka piha pono ana o kona lua, a hiki ole ke ku malie i kahi hookahi?  Aole.  Ua nele na kilo hoku akamai i ka hiki ana ke hoike mai i na loina kamehai o ko kakou mau luapele kaulana, ua nele pu no hoi lakou i ka hiki ana ke hoike mai, he mau ouli keia no ka pilikia maluna o kekahi mea kiekie ina paha no kekahi alii, a i ole no ke kulana paha o ke aupuni.

 

            Ka makou ia e olelo nei, na loaa ia makou ka haaheo, ma ka olelo ana ae, ua hiki loaa i ko kakou mau kupuna ke hoike me ka moakaka no na hana hookalakupua kuhao elike me Madame Pele e hanaio la iluna o Mokuaweoweo, me ka polole a nala ole, a oia hoi ka makou e minamina nui nei i ka loaa ole ana la kakou.

 

KA UKU HOOPAI O KA HEWA.

 

            “Ke hoopai aku nei au ia oe he hookahi haneri dala a me ke koina, wahi a Lunakanawai Apana Wilikoki imua o J. H. West, ka haole Amerika pena, nana i haehae ka hae Geremania o ka haleaina Ofuma, ka mea hoi a makou i puana ae la, oia ka uku hoopai kupono no na poe naau haakoi a piha hookano, oiai hoi na kahakahana like ole o na hae e kuuwelu ana ma ka la 4 iho nei o Iulai, ka la hoi a keia haole i hoolilo ai i ka ihiihi o ka hae o kekahi aupuni pukonakona o ka honua nei, i mea palewawae malalo o kona manao hookano a kei Amerika.

 

            Ke haawi nei makou i ka mahalo no Lunakanawai Wilikoki, ma o kona kau ana mai i kalo paa o Waiahole, maluna o ka hokua o ka mea hana hewa, he hewa hoi i ike pinepine ole ia ma keia aina mai kinohi mai a malia paha o hoea pinepine na hana o keia ano, ma keia mua aku ua hiki no nae ke hoopalupalu ia ma o ka hookau mau ia aku o na hoopai koikoi maluna o ka poe e hoao ana e hoohaahaa i ka hanohano o ka hae o kekahi aupuni.

 

            Ua hala aku la ma kana huakai @ honua ka mokukaua Argentine Presidente Sarmiento, ma ke ahiahi Poakahi nei.

 

            Mawaho ae nei o Kewalo, ma ke ahiahi Poaono nei, Iulai 8, ua hoohui ia ae la ma ka @ laahia o ka mare o Miss Hattie Heki me Mr. V. K. Kailiuli, a ua malama ia he papaaina i luluu i me @ mea ai like ole mahope iho o ko laua hipau ia ana, no ka hauoli pu ana me ko laua mau hoaloha.  He maikai ka mare no na @ a pau.

 

KA MA’I BUBONIC.

 

WELIWELI NA HANA MA HONGKONG

 

            Aole i hoea mai ka ma’i i Iapana.

 

            Aole i loaa mai i ke keena o ko na Aina E, he mau hoike pili aupuni no ke kulana o ma’i luku weliweli bubonic, e pahola la ma Hongkong, ma ka Amerika @ mai nei, aka, ma ka paiap@@@ hoike nae a ke kauka o ka mokuahi i ke kulana ola, ua hoomaopopo ia he elua pule mamua o kona haalele ana aku ia laila, he 188 poe i make mailoko mai o ka huina o 189 i hoike ia mai.  Ua manao wale ia, he nui aku na poe i loaa i ka ma’i a na kauka P@ke i lawelawe ai, aka, aole nae lakou i hoike ae.  Ua hoomaopopo la i keia wa, aole i keehi pono iho na kapuai o keia ma’i maluna o ka lepo o Iapana.

 

            Ua olelo ae ka nupepa Ladana  La@@@t  e olelo ana i na mea e pili ana i ka ma’i ma Inia:

 

            Mawaena o Ianuari 5 a me Feberuari, he 30,360 ka nui o na make i hoopaa ia ae ma Calcutta mai keia ma’i luku weliweli mai.  Aka, he mea kanalua ole ke koho ana ae aia maluna loa aku o ke@@huina ka nui o na make, oiai, ua huna aku na kanaka i na poe i loaa i ka ma’i.

 

            Aole he ikaika loa o ka ma’i e like me Bomabe, kahi he mau hora wale no a make, aka, ua hoole na kanaka i ke kokua ana a na Europa, aole hoi he hookahi o lakou i ola mai.  O na poe i haalele iho ia Calcutta no loko o ka aina, ua nana ia ko lakou kulana oia kino, aka, ua hiki ole nae ke hoomau ia aku ke kiai makaala i na rula, a ua nui aku la na t@ona i loaa aku la i ka ma’i.

 

            Ma Bomabe ka ikaika loa o na hoopoino ana a ka ma’i.  Ma kahi o 250 ka nui o na make i ka la, a i kekahi manawa e hiki aku ana i ka 2200 o ka pule, a ua pololei hoi na kanaka i kapa aku ai ia Bomabe, he kulanakauhale make.

 

            Ma ka huli pono ia ana, ua ike ia e nalowale ana keia ma’i i na pule o ke kikina wela loa, e @ mai ana no ia i ka wa e hoomaka mai ai o ka wa anu.  Maloko o ka aina he nui hewahewa no poino i ike ia.

 

            O na @ @ mare o keia kau @ o ka A@a K@@puni e noho mai ai oia o Sara Swinton kue ia Kapena H. S. Swinton, M@@ Creighton kue ia Charles Creighton, Anne L@@@ @ kue ia William O. L@cklahd a me Jane @ kue ia John @.

 

E HELE AE I “KA HUB”

E LOAA NO KA WAIWAIIO O KAU KALA.

 

            Oia ka mea e loaa ia oe i na manawa a pau, a i kekahi wa e oi @ aku ana.

 

            O ko makou pule wehe mua keia, a e loaa no ia oe ua wawai i oi ae mamua o ka “WAIWAIIO O KAU DALA” o na LOLE AAHU NO KA WA WELA O NA KANE, me na OPIO.  NA PAPALE me na PAPALE KAPU.

J. S. SPITZER

ALANUI HOTELE KO@@KE I KE ALANUI PAPU.