Ke Aloha Aina, Volume V, Number 27, 8 Iulai 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI

Puuku o ke aloha aina

 

Honolulu....Iulai 8, 1899

 

I KE ALO IHO LA NO KA ULU A O KA HALA IHO LA NO IA.

 

            Pololei wale hoi ka Lahui Hawaii e kukeehu mai nei na auwaa liilii, i ke kikiko'u i ka Papa Hoonaauao, i ke kii i na kumukula o  Amerika, a nana ole iho i na poe oiwi opio o Hawaii, i hoonaauao maikai ia ma Hawaii nei, a i oi aku hoi ko lakou makaukau mamua o na kumu malihini e hookomo ia mai nei mai na aina e mai, ka poe hoi na kau kai ana mai na kakou e hanai ana me na dala auhau oloko o ka waihona dala o ka lehulehu, ka mea hoi i ike ole ia i ka wa kahiko, pela iho la e hana ia mai ai kakou.

            Ua manao no hoi makou, aohe keia he hoohalahala hewa, oiai hoi ko kakou mau kula ua hiki ke hoolawa maikai ia me na kumu kupono no oloko iho nei o ka aina, aka, he ole iho la nae ia, aia ka nana ana ma na pilikaua a me ka ili o ka poe e kalele muku ana i ka ohuku ale o ka pomaikai.

            E hoomaopopoia no hoi, mai ka wa o ka hookahuli ia ana o ko kakou aupuni a hiki i keia la malalo o ka hooponopono ana a ke aupuni Kuikawa a i loli ae hoi i Repubalika Hawaii, ua hiki ia makou ke olelo ae, ua palima aku ke kii ia ana o na kumu o waho, mamua o ka poe oloko nei, a o na wahi poo maunu, oia ke haawi ia mai i na wahi kumu Hawaii, a o ka io aku no me lakoula aku no ia.

            Nolaila, ke ike ae la kakou i ke keehi ana o keia makamaka o ka poe pakaha, mahope iho o kona lena pono ana a ka ike a kona mau maka, a ka poe nana i hao ko kakou noho kuokoa ana, a i hoolilo ia kakou i poe kuewa Amerika-Hawaii i keia la, mamuli no ia o na hana pakaha a Papa Hoonaauao ma, Papa Ola ma, a pela aku, a o ua poe la, oia no na haku aina o ka Lahui Hawaii o na la i hala a i hoololi ia ae hoi i keia la mamuli o ka loaa o ka noonoo maikai iaia.

            Me keia mau manao maikai, aia makou ma ka aoao kue i na hana poholalo oia ano iloko nei o ka aina, oiai hoi ua lawa pono loa kakou me na kumukula kupono mailoko mai o na haumana e puka ana mailoko mai o kekahi mau kula kiekie oloko nei, a i ka wa nae e hele aku ai keia poe opio e noi i kekahi wahi hakahaka oia mau wahi, ua hoole ia mai la ka haawi ana ia poe opio e puka mai ana mailoko mai o ko kakou mau kula kiekie, a ia manaoia hoi, he hana pono na ka Papa Hoonaauao ka haawi ana aku i na wahi hakahaka no Iakou, aole hoi i ka naauao kupono oia poe no ia hana, i poe e hoauwana hele ia ana ma o a maanei, me he poe kuewa la.

            Ua manao makou, he hana oi loa aku o ka mahalo ia, ko ka Papa Hoonaauao lawe ana ae i na keehina mua o ka hookohu ana aku i na opio Hawaii i loaa na kalena kupono uo ka oihana kumukula kekahi, kekahi hoi o na oihana a@o nui o ko ke aupuni hanu ana i ke ola o na hooponopono aupuni ana, a ke lana nei ko makou manao, e hoea mai ana no ka wa e hooko ia ai oia mau upu ana a kakou.

 

 

            I ka po Poalua i malamaia ai na hana hoolele ahi kao maloko o ka pa Hale Mana Hooko.

 

 

HALEKUAI LOLE  "THE HUB"

 

ALANUI HOTELE KOKOKE I KE ALANUI PAPU

 

E wehe ia aku ana ma ka

POAONO, IULAI 8, 1899

 

A heluna nui o na waiwai malalo iho nei e kuai ia aku ana ma ke kumukuai haahaa loa.

 

NA LOLE AAHU KANE,  KAMALII, me na OPIO.

NA PAPALE me na PAPALE KAPU.

 

            O keia mau Waiwai a pau, ua hoo@ua pololei ia mai ia mai na Makeke o ka Hikina a e kuai ia aku ana e

 

J.S. SPITZER

 

 

 

O KE ANO IHO LA ANEI IA O KA LOIO KUHINA?

 

            Ina ua manao ia, o ka Loio Kuhina ke kiai o ka makaha o ka maluhia, alaila, o ke ano iho la anei ia o na kiai makaha maluhia la o ka lehulehu, o ka nana aku a me ka lohe no o na pepeiao i na hana aihue a hao wale a kekahi poe koa Amerika e noho nei mawaho o Kapiolani Paka, ma o ko lakou kii wale ana i na mea kanu a kekahi poe i kahe ai ka hou o ko lakou mau lae mailoko mai o ko lakou mau hana ponoi ana iho, i mea e loaa mai ai ke kuonoono o keia noho ana.

            E hoomano ia, aole keia o ka wa mua loa i hana ia ai o keia hana, aka, i ka wa no ia o ka hoea mua ana mai o na koa Amerika noho paa i Hawaii nei, oia hoi, kapualikoa Nu Ioka, na keiki hoolaupai mua hoi o ka olelo hooholo a Newland, ka makuakane o ka hoohui aina, ua komo wale aku lakou a hana elike me ko lakou makemake, me ka nana ole aku i na waimaka o ka minamina e hekau ana maluna o na poe mahiai i hoopoino ia e ko lakou mau manao haakei.

            Ua hala aku la hoi ia poe mua a he poe hou hoi keia e noho nei ma ia wahi, aka, aole nae i makili aku na anoano mua a keia poe i kanu ai, eia no me lakou nei ia ano hookahi, ka poe hoi nana e @u wale mai nei no na kumu niu, na mala hala kahiki, ka ipu haole, ke ko, ka maia, ka moa, a pela aku, e hoike ana hoi i ke ano maoli oke aupuni Repubalika o Amerika, ka aina i keha ia, "ka aina oke kuonoono a me ka home o ka maluhia", he aina i piha i ka hao wale, ka powa a me ka pepehi kanaka.

            O ko kakou mau Luna Aupuni kiekie, elike me ka Loio Kuhina eia no ia ke ike aku nei me kona mau maka, a ke lohe aku nei me kona mau pepeiao i na leo uwauwa o ka haakei iloko o na mala ai a ka poe mahiai, ka poe hoi i imi i ko lakou ola ana mailoko mai o na hua ohana a lakou i kanu aku ai e loaa mai ai ka pono o ko lakou noho ana me ko lakou ohana, a i hiki ai hoi ia lakou ke uku aku i na hoolimalima o na aina a lakou e mahi ana i ka poe no lakou ka aina, ka lakou kumuwaiwai hoi e pono ai ka noho ana.

            Ua olelo ia, a ua hoike pu ia mai no hoi ia makou mai ke awa wa mai o Manoa, a mai ke ehukai mai no hoi o Waikiki, ua hoopii aku lakou imua o Kupa, ka Loio Kuhina o keia la, e nana ia mai ko lakou pono e hehi wale ia nei e keia poe haihai kanawai o ka maluhia, a e h@pu ia hoi keia  poe e hao wale nei i ka pono oia poe e hooikaika pauaho ole ana, no ka hooholomua ana i na hana hoolaupai o ka aina, ke kumu a me ka mole o ka noho ana hauoli oia lahuikanaka.

            Ua hana anei o Kupa pela, ka Loio Kuhina hoi nana e rula nei i ko kakou noho ana, ma ke kue aku i keia poe haihai kanawai, oiai oia makahi kokoke loa i kahi a keia poe e komo aihue a i hoao ia aku hoi iaia ma ke @oi ana, e kinai ia keia mau hana hoopilikia a keia poe, a e hahao ia ae hoi keia poe iloko o kahi paa, kahi nana e a'o mai ia lakou i ka pono a me ka hewa.

            Aole loa makou i ike, aole hoi i lohe mai, e hoao ana keia Loio Kuhina palaualelo e hooko i ka ihiihi o ke kanawai e hehi wale ia nei e na poe kuewa lopa haalele loa o Amerika, ka poe hoi a makou e olelo nei, ua @ele loa lakou me na manao hoopono o na aupuni Karistiano, i hoolaupa@ ia na mano hilahila iloko o ko lakou mau waihona noonoo, me ko lakou ike pu iho, hehana hewa loa ke komo ana aku a kaili wale ae i ka pono oia poe e paeli ana i ka lepo o ka honua.

            Ua ulu pu mai no hoi iloko o makou na manao kahaha, me ka puana ana ae, o ke kanawai no na kanaka Hawaii ia a me na lahui e ae mawaho o Amerika, a no na koa, he poe maalahi loa ia, a aole e hiki ke hopu a hoopii ia lakou, ina he poe koa Amerika maoli lakou.  I ka hoomaopopo io aku no, pela io no ke ano o na lawelawe ia ana o keia mau la, a ke hauoli nei ko makou lunaikehala, ina e hoopau loa ia aku ana ka laikini loio o ka Loio Kuhina, a hoo@ele ia ola i ka pono o ke ku pale ana ma na Aha Hookolokolo a pau o keia aupuni, mamuli o kona lilo ana he kumuhinu oia no ka paewaewa.

 

            HE WAHI MOKU KAAHELE HONUA

 

            Ua hoea mai nei ma ke kakahiaka Poaono nei, he wahi mokukuna uuku nona ka inoa o Coke, he 21 la holo mai Kapalakiko mai. O ka nui o keia wahi moku he 30 kapuai loihi, laula 6 kapuai, hohona malalo aku o ka iliwai 2 kapuai.  E hookele ia ana keia wahi moku e Kapena Freitoh, a oia hookahi wale no hoi ke ola uhane maluna o ua wahi moku la.  E hele ana oia ma kekahi huakai kaapuni honua, a he manaolana ko kona kapena e hoea aku ana oia ma ka hoikeike nui o Parisa i keia makahiki ae, 1900, no ka hoikeike ana i kona wahi hale lana ukulii.  Eia oia ke ku nei ma kahi kokoke i ka hale waapa o ka Mei.

 

 

HE HANA MAIKAI IA NO LAKOU

 

                        Ua kukulu ae nei ka hapanui loa o na loio oloko o keia kulanak@uhale, he hui hookuonoono paha no ko lakou hoomaopopo ana iho he hana pono ia ma ko lakou aoao, no ke kokua ana iho i ko lakou mau pilikia ponoi, ka mea hoi i hana oleia ma keia Paeaina mai kinohi mai a hiki i keia la, ka wa hoi akahi no a kaakaa ae na maka o ua poe loea kanawai la, na kahuna lapaau hoi e ola ai ka ma'i o ka poe i hoopilikia ia ma na palapu o ke kanawai.

            O ka Poakolu aku nei o kela pule ke kukulu ia ana, oia hoi ka la 28 o Iune, 1899, a ua unu pau ia na loio haole a me ko kakou mau loio kanaka iloko olaila.  Ua koho ia ko lakou mau Luna Nui, oia hoi o Paul Numana Peresidena, S.M. Ballon ka Hope Peresidena, A.A. Wilder ke Kakauolelo, a o S.K. Ka-ne ka Puuku.

            O ka makou mea i mahalo loa ai i keia poe, oia no ko lakou lawe ole ana mai e hoohuikau pu me na mea pili kalaiaina, kekahi kumu nui hoi nana e hookuia i ka noonoo o kekahi poe i kulike ole ko lakou mau manao me ko kekahi mau hou e ae oloko o na ahahui la, a i ka wa e ulu mai ai na hoopaapaa pili kanawai a mau hana e ae paha iloko o kekahi mau hoa o ka ahahui no na mea pili kalaiaina, e hele aku ana ia i ka nui, me he ahi la e holapu ana, a o ka hopena, e pau holookoa ana ka  hui i kukulu ia ai no ka hoopulapula ana i ko lakou mau pono iloko o ke aluka o ka hoopaapaa, a o ka hopena mahope aku oia w@, oia ka helelei ana a lilo i mea ole ka hana maikai a lakou i kukulu ai, i kahua hoopomaikai no ko lakou noho ana.

            E keia ka hoonee mua ana o na iliili o keia papa konane, a ma keia hope aku, e hoopalahalaha ia aku ai iwaena o na loio ma na mokupuni, i ko lakou wa e ike mai ai he hana maikai ka ko lakou mau kaikua@ua ma ke kanawa e hoomahui nei, a he mea ao hoi e hookaulana ai i ko l@@ mau inoa, ke hoopili ia nae ka pono ma kahi o ka hana maikai, ka mea a makou e olelo ae nei, oia wale no ke kahua @ mau ai na mea a pau.

 

            Eia ua poe i hookuu ia mai e ke aupuni mai ka noho hou ana maloko o Kawa i ka la 4 o Iulai.  C.A. Hering no ka lawe ola ma ke degere elua, James Lynch, no ka hoopae opiu@a a me Matsuda, no ka pepehi kauaka ma ke degere ekahi.