Ke Aloha Aina, Volume V, Number 25, 24 June 1899 — Page 3
This text was transcribed by: | Desiree M. Carlbom |
This work is dedicated to: | Yolanda, Edward, & Hiapo Ohana |
KE ALOHA AINA
HALAWAI NA KIPI ME NA AMERIKA
HOOUKAIA HE KAUA HAHANA MA LAS PINAS.
Poino Like no na Aoao a Elua Hoike na Kipi i ko Lakou Hopo Ole.
Manila, Iune 14. O ka poino o na Amerika ma ka la inehinei, he eiwa i make a me kanakolu i hoehaia. O ka nui o na poino ma ka aoao o na Pilipine he kokoi loa, he kanaha kino make i loaa aku iloko o ka auwaha mua. O ka nui o na kipi mawaena no ia o ka 1000 a me 1500; ua kipaku ia aku lakou no ko lakou kulana ikaika ma ka muliwai Zapote, kahi i manaoia, aia malaila he 5000 kanaka i lako me na mea kaua a me eha pukuniahi. Ua lawe ia ae o Bakoor i keia la me ka hakaka ole.
O ke kiaaina o Cebu, i hoike mai i kona manao maikai i na Amerika, ua powa ia oia.
Manila, Iune 13. Ua hooulu ia ae e Kenerala Lawton kekahi kaua hahana loa ma ka hema aku o Las Pinas, kahi hoi a ua pukuniahi a na batari Pilipine i Luna @ iloko o ka nahelehele. O na puali F a me I o ka regimana Iwakaluakumamakahi, ua kokoke loa laua e hoopuni ia e kekahi puali nui o na kipi, aka, ua oki aku nae na Amerika i ko lakou alahele no waho me ka poino nui.
I ka po, ua ki mai na kipi i kekahi pu no ekolu manawa maluna o na Amerika e kiai ana ma Las Pinas I keia kakahiaka ua hele aku o Kenerala Lawton me hookahi bataliona Umikumamaha a me elua puali o ka regimana Iwakalua kumamakahi, me ka lawe pu ia aku he elua mau pu o ka puali Pukaa Eono a me eha pukuniahi mama ma kahi he 600 i-a mai na enemi mai. He pukuniahi nui ka na kipi me na poka pahu i hoopihaia me na kui. Ua pololei na poka i ki ia mai e na kipi, a ua hoeha ia he hookahi koa.
O na puali o ka regimana Iwakalua-kumamakahi e hakaka ana ma na kahakai, ua loaa aku ia lakou he mau kipi e auhee ana. Ua uhai koke aku lakou i na enemi, aka, ua ki koke mai la nae na kipi me ka hahana nui, a emi koke aku ia na puali koa no na aekai. I ka pau ana o ka lakou mau poka, ua emi hope aku la na puali Iwakalua-kumamakahi, aka, ua holo koke aku ia o Kenerala Lawton a houluulu hou ae la ia lakou. He uuku wale no na poe i ku aku. O Kenerala Lawton, Mekia Starr a me na Lutanela Donovan a me Connily, ua lalau aku lakou i na pu a na poe i hoeha ia a ki aku la i na enemi, me ka ohi ana aku i kekahi poe kipu pololei o na kipi. I ka pau ana o ka lakou mau poka, ua hoihoi aku lakou i na poe i hoena ia no hope no kahi o na puali koa e hoolulu ana.
Ua haalele aku o Kenerala Lawton i ka malama hou ia ana he kaua, a hiki i ka hoea hou ana mai he mau koa nona. He elua bataliona o ka regimana o ka Umikumamaha a me hookahi bataliona o ka Eiwa i lawe koke ia aku no ke kahua kaua, a ma ka auina la, ua hoomau hou ia ke kaua. Ua hookokoke mai ka Monadnock i ke kapa kahakai me ke ki hoomau ana aku i na enemi, a o na mokukaua liilii hou he ehiku, ua hookokoke aku lakou no uka o ka aina a ki aku la i na enemi me na pu wili. O keia puali o na Pilipine e hakaka nei, ua manao ia o lakou kekahi puali nui a makaukau hoi i halawai me na Amerika.
Ua hoohuli ae ka mokukaua Monadnock a me na mokukaua liilii Helena a me Zafiao i ko lakou mau pu maluna o Bakoor a na auwaha o na kipi ma kahi kokoke i Las Pinas i keia kakahiaka. Ua a ia o Bakoor e ke ahi, aka, ua hoopio ia nae ia e na kanaka.
PAKELE NA LUINA O KA MOKULELE.
I ke kakahiaka Poaono nai, i hoea mai ai o Kapena Irwing o ka moku poino Mokulele, i manao ia, ua hoi aku oia no lalo o ka papaku o ka moana, me kekahi o kona mau luina, maluna mai o ka mokuahi Waialeaie, a mai iaia hoi i loaa mai ai na hoike pololei e pili ana i ka lakou huakai au moana.
Ua olelo ae oia, mahopo iho o ko lakou haalele ana ia Hanalei, ua paio aku lakou me na aie o ka moana ia po holookoa, me ko lakou pulu pu i na hunakai, oiai lakou e hoonee ana i ko lakou wahi helelana imua. I kekahi kakahiaka ae, ua ike iho la lakou, ua kokoke loa lakou @ Kalalau. A ma keia wahi i hoomakaukau ai lakou e ai, me ka wehe ana ae i kekahi kuea g@ni a-i oeoe, aka, i keia wa no i na mai ai kekahi kikiao makani ikaika mai ka aina mai, a ia wa no@ hulipu iho ai ko lakou waapa. Ua pau aku ka lakou mau lako a@ ka lilo i ke kai, a pela pu hoi me na ukana e ae, me ko lakou haule pa ana aku iloko o ke kai. No ekolu hora ko lakou lana ana iluna o ka ilikai, me ka hoao ana e hoohuli hou ae i ka waha o ko lakou waapa iluna ua hooko ia iho la ia, a malalo hoi o ke kokua ana a kekahi poe kanaka i hoea aku ai lakou iloko o Kalalau. He mau la ko lakou noho ana malaila, ua holo aku lakou no Waimea, a malaila i kau ai lakou maluna o Ke Au Hou no Hanamaulu, a ma ia awa i kau mai ai oia a me knoa malamamoku maluna o ka Waialeale no Honolulu nei.
Nuhou Kuwaho.
Maluna o ka mokuahi Alameda i loaa mai ai ia makou na lono hope loa o na aina mamao, a no ka po maikai o ko makou mau makamaka heluhelu, ke hoopuka ia aku nei me ka hookaulua ole, penei:
KAAWALE KA INOA MOHO MAI IA FITZ-SIMMONS AKU.
Nu Ioka, Iune 9. O Fitzsimmons ka moho kukui puupuu o ke ao nei maloko o ka rina, i keia po ua hookaawale ia aku ka inoa moho mai iaia aku e Jefferies, mahope o ka malama ia ana o kekahi paio hahana no umikumamakahi puni.
Mai ka hoomaka ana o ka puni mua a hiki i ka eiwa, ua manao ia aole e loaa ana ia Jefferies ka lanakila, aka, ma ka puni umi ua hoomaka hou mai la kona ikaika me ka haawi mau ana aku i na puupuu wikani i kona hoa pa@ ma ka puni umikumamakahi ua haawi aku la oia i kekahi puupuu ikaika loa me kona lima hema ma ka auwae o Fitzsimmons, a walawala aku ia oia no lalo o ka papahele, a mamua o ka hiki ana iaia ke ku hou aku, ua lilo aku la ka lanakila ia Jefferies, iwaena o na leo huro o na tausani makaikai i akoakoa aku.
MAKE O KENERALA LUNA.
Manlia, Iune 13. O Keuerala Antonio Luna, kekahi o na enemi ino loa o na Amerika ma Pilipine, ua powa ia oia malalo o ke kauoha a Aguinaldo.
Ua kue aku o Luna i na manao o kona poo, aole wale no oia i hoolohe ole aku i na kauoha, aka, ua hoopaa aku oia i na Komisina Maluhia a Aguinaldo ma ke alahele no ka hui ana aku me na Amerika. O kahi o Luna i powaia ai, ma Kabanatuan, ma ka la 8 o Iune, kahi hoi ana i hele aku ai no ka launa kamailio ana me Aguinaldo. O kona hoopii ia ana ae nei no ia na ke kulana Mekia Kenerala e ke alakai o na Pilipine. Ma o kekahi hoolala malu ia ana, ua hoonohoia oia me ke kali ana ma ka puka a @ koaa ulu@ ana. A mahope o kona koi ana no ka ae ana mai iaia e komo aku iloko, ua @ ae la oia i kana pu panapana, a mamua ae nae o ka hiki ana iaia ke hoohana aku, ua lele mai la ua kiai o Aguinaldo maluna ona, a na kekahi o lakou nona ka inoa o @, i hou iaia me ka pahi no na manawa he lehulehu.
Ua holo koke aku o Konela Ramon, kona ukali no ka hoopakele ana ae iaia, aka, ua hopu kokeia mai nae oia me ka lawe pu ia aku o kana lako kaua a oki ia iho la laua me ka'pahi. Ua make o Luna a me Ramon he mau minute mahone o ko laua hou ia ana i ka pahi.
Ua oleloia ae ua hooikaika o Cuna ma kana mau koi ana ia Aguinaldo no ka nana a me ka hooko ana aku, a nolaila, ua hooholo ke alakai o na Pilipine, o ka make wale no o Luna ke kumu e loaa ia ai ka palekana a me ka alahele o na Pilipine. O ke kulana Mekia Kene ra@a i hookau ia aku maluna ona, he pakali walo no ia e hoolei ae ana ia Luna mai kona kiai makaala ana, a e hiki ai hoi oia ka powaia me ka maalahi loa.
KA MOKU LAWEKOA SHERIDAN.
Kapalakiko, Iune 14. O na hoomaemae ana i ka ipuhao o ke Sheridan ua kokoke ia e pau loa, e haalele iho ana oia no Manila ma ka la 22 o Iune. O Kapena Pierce i kohoia i kapena no ke Grant, aka, ua hoole ia mai nae e na mana hookoma Wasinetona, e holo aku ana oia maluna o ke Sheridan, ma ke ano he alihikaua nui.
HULI HOI NA KOA KUIKAWA NO KA HOME.
Wasinetona, Iune 12. O Kenerala A. W. Greely, ke alii kiekie o ka puali haawi hoailena, i keia i la loaa mai nei iaia ne telegarapa mai Manila mai, e hoike mai ana, e haalele aku ka puali haawi hoailona Kaleponi i keia pule, a e huli hoi pololei mai ana lakou no Kapalakiko. Ua haalele ka Oregona no Portland i keia la, a me he mea la, iloko o 34 la e hoea aku ai lakou ilaila.
Ua haalele aku la ka regimana Oregona he kanaono kamamalua o kona mau koa i make i ke kaua, a i ole i ka ma'i.
HOOMAU IA KE KAUA MA MANILA
Manila, Iune 11. O ka paa ana o na Pilipine i ka apana o Cavite ua pau @, a o ka hopena oia nee ana a na Amerika, ua li'o ae la ka hoomalu ana i na taona ma na kanakai o Paranaque a me Las Pinas, a o ka laina loihi o na auwaha kipi ua hooneoneo ia aku ia.
O ka nui o na poino o na Amerika ua make he hookahi kanaka o ka regimana Umikumamakolu a me eono i hoena ia, regimana Eiwa hookahi i make a me elima i hoeha ia. Umikumamaha ekolu i hoehala a me Colorado Ekahi umikumamakahi a hoeha ia.
O ka nui o na poino o na kipi i hoomaopopo ia he kanalima i make @ i hoeha ia a me iwakalua i lawe pio ia.
HE MAKANI INO.
Minneopolis, Iune 12. He ma@ puahiehie kai @ ae i kekahi hapa o Wisconsin a me Minesota i keia ahiahi mawaena o ka hora 5 a me 6. He mau haneri o na hale i hoohiolo ia, a ua hopohopo ia he nui na oia i make. O New Richmon he wahi taona u@, ua p@ pau ia aku ia, a hoike ia ae na make mai ka 100 a hiki i ka 500.
Ua kipa pu ae ka ino ma kekahi mau wahi o Neberasika a ua nui na ola i poino.
Nuhou Kuloko.
O ke Doric ko keia Paoono iho mai Kapalakiko mai.
He hookahi wale no pule i koe e malama ia ai ke kuai hoemi nui ma ka halekuai o Goo Kim.
He pake pupule kai lawe ia i ka halewai ma ka po Poaono nei, i loaa aku e hoohina ana i ke alanui.
E nana ae i ka hoolaha a ka Pacific Import Co., e puka aku nei, a pela pu hoi me ka L. B. Kerr.
Ua haawi ae na haumana o ke Kula Kahehuna he ahamele maloko o ka Progress Hall, a @ nui no ka poe i hoea malaila, i ka po Poaha nei.
Ua hala aku la maluna o ka mokuahi Kina o Mrs. Hana Cooke me kana kaikamahine no Iapana, no ka imi ola ana
E hoomalu ia ana ka mokuahi Columebia me na ohua o ka Nippon Maru mawaho o ka nuku o Mamala, a hiki i ka Poalua ae nei.
Eia ke hanaia nei e Walter Pollard he mau ahi kao, a ma ka po o ka @ 4 @ Iulai e hoikeikeia mai ai lakou imua o ka lehulehu.
Mai poina i ke kipa ae ma kahi o Egan e kuai i mau aahu @ou, no ka mea, i keia wa wale no e loaa ai i ke kumukuai haahaa loa.
Eia ka moiwahine Kapiolani ke waiho mai nei maluna o kona wahi moe me ke onawaliwali, a ua manaoia no nae e loaa ana iaia ka maha.
He 900 tono nanahu i loaa o ka moku poino Edward O'Brien, a aia no hoi ke hoomau ia ia ka ohi ia ana o ka @ a ke kai e lawe mai ana no kahi papau.
Ma ka Poalua, Iune 27, 1@99 e hoopukaia aku ai ka helu 12 o ka LEI MOMI, ma ke keena mahope iho o ka Bulletin, ma Aikupika Honolulu.
Ua halawai ae me kekahi ulia poino o Joe Keneia, ma kahi o ke kaa p@ ma ka po Poaono nei ua h@ kekahi wawae, a ua hoihoi ia aku oia no loko o ka haukapila.
Ua hoopiha ia ae owaho o Punahou a e na poe makaikai i na hana @ a na hoomana oia kula a malaila pu ae hoi ka @ kahi i hoonanea ai @ ka @ la Poai ono nei.
O na poe a pau o Waianae e makemake ana e lawe hou i KE ALOHA AINA puka pule no keia hapa makahiki aku, e waiho koke mai i a lakou hoike @a mamua o ka pau ana o ka mahine o Iune. @AKOHA KAWEHI.
Mamuli o ka nui loa o ua iole makai o ka pa hoomalu mai o Kaha@ pela @ ale ia ai na ohua o ka Nippon Maru e hoomalu ia malaila @ he @ loa ka @ ana o na io'e i keia ano ma'i @ i hoea mai nei, a @ lakou hoi e hoopala@ loa aku.
OLELO HOOLAHA.
Ke hoike ia aku nei ka @ i na kanaka a pau loa, mai keia la aku Iune 19, 1899, a mau loa aku, aole @ au e uk@ i kekahi @ o @ @ ma ko'u inoa.
@ no @ ke @
J. K. KAIKOO.