Ke Aloha Aina, Volume V, Number 23, 10 June 1899 — Page 2
| This text was transcribed by: | Keala Parker |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA
Hookumuia no ka
Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa no ka Lahui Hawaii
---
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA.
---
HONOLULU…… IUNE 10, 1899
---
O KO MAKOU MAU HAKU IA.
Ua lilo ka lahui ilihune Hawaii, ka poe hoi nona ko makou hookumu ia ana mai i wahaolelo, i loaa ai hoi ia makou keia kulana o ke komo pu ana me na poai nupepa i pipili ko lakou mau lemu me ke dala, i poe na makou e haaheo ai, oia ko makou mau haku, nona keia ola, a me keia ikaika a makou e ku nei a paio no ka pono o ko kakou aina aloha.
Ua lilo nui ka hapanui o ko makou manawa, ma ka imi ana, a me ke ao pu ana aku ia oukou eia ko kakou alahele e loaa ai ka lanakila, a e hauoli mau ai no hoi ko kakou noho ana, a oia mau ao ana, a me ia mau kuhikuhi ana, eia ia ke paa nei iloko o ko oukou mau puuwai i kia hoomanao na oukou a pau e olelo ai ua pololei na hua palapala i hekau ia maluna o kona lae, "hookumuia no ka pomaikai o ka lehulehu, a he nupepa na ka lahui Hawaii."
Aole paha e hoohewahewa ana ka lahui i ke kumu nui o ko makou lilo ana he mea uwao, a he mea alakai hoi no ke komo ana aku o ko makou lahui iloko o ka pilikia, me ka hoao ole e kue aku i na hoino ia mai, a o ka haawi pio wale aku no ia me ka loaa ole o ke kumu kupono oia hana ana pela. Ua like ia me kekahi puaiikoa nui i lako me na mea kaua, aka o ka makau a me ka hopohopo, aia i loko kahi i ona ai, a mamua o ke kani ana mai o ka pu a ka enemi, aia hoi, aole he hookahi koa i koe iho o keia pualikoa nui, au pau lakou a ka naholo a nalowale, a o kekahi poe hoi o lakou, ua huli ae no a ki aku a ki mai ia lakou ponoi iho no, aole i ko lakou mau enemi, i hele aku ai e hookohukohu iluna o ke kahua kana, me ka manao hookano, he mea loaa wale mai no ka lanakila, ke nele kela mea paahana uila iloko o ka puuwai, o ka hoomanawanui a hiki i ka hopena, e loaa no ke ola mau loa.
Ua ao aku makou ia oukou, mai hapala lima, no ka mea, o ko kakou make ia, oiai, oia hana ana pela, au like ia me ke kau@@@ hihi wale iho no, aohe on a mole e hiki ai ke lilo i mea paa, a he aha ka hope oia hooko ana mai a oukou ko makou mau haku nona keia noho ana e hoomanawanui i na hoino ia mai? Ua lanakila kakou, a ua pau wale keia kanawai hookaumaha a ko Dole lima ponoi i hana ai, me kona manao, oia ka oi o Maui Hikina. Ua hoolilo mai oia i na nupepa nana i ao mai i ka lahui, e houluulu i ke dala nona ka huina nui o $50, au ka hooko ana i ka iini lapuwale o ka poe i manao, pela e huliamahi aku ai ka lahui i ke kakou ana i ke kukulu aupuni pakaha maluna o Hawaii.
Aka, pehea ka poe nana i ao aku pela, i ko lakou ike ana, au hooko ia ko kakou makemake ko ka poe ilihune? Ua nihi ae lakou me ka olelo ana, "he aloha makou i ka lahui, a nona ko makou hooikaika ana." Aohe o makou olelo ana aku no ia poe, oiai, eia ko lakou mau kii hooleleaka, ua paanaau imua o na maka o ka lahui, a i ka wa e hoani aku ai lakou i na mea a lakou i manao ai, oia ka pono, ua eena aku la na lahui a kaawale, no ka mea, ua ike lakou i ka mea e hana ai no ka wa o ka pilikia.
Ua ao hou aku no makou i ka lahui, mai hele e hoohiki, no ka mea, he mea loaa wale mai no ia mea e hookonokono ia mai nei la kakou a heaha ka hope o ka makou ao aoa, he lanakila. I keia la, ua pakele ka lahui, mai pau pulu, aohe lau e kanu ai, a ua hoka ka poe nana i kauleo mai, e hele koke e koohiki, i loaa ia kakou ka pono kalainaina. Ina kakou i hooko, a hele e hoohiki, me ko kokou kali ole i ka Amerika hana, ma o kona Ahaolelo la, ka mea hoi a kakou a pau a kau aku nei, heaha la ka hopena e kau mai ana maluna o kakou, e loaa ana anei ia kakou he noho ana kuokoa me ka hoopilikia ole ia. o ko kakou kupaa ana, au helelei wale mai la na hookauhihi ana, a au pau wale ka noho ana o ka ahaolelo o ka Repubalika Hawaii.
O ko kakou kupaa ana, ke kumu e hiki ole nei ia Amerika ke hooko mai i ka lakou nei hana, a ua pakele no ka poe i hoohiki ole mai na ehaeha mai o ko lakou lilo ana he pio na ka poe e noho maua nei maluna o ke aupuni i keia la. A oia no ka makou e ao mau aku nei i ko makou mau haku, e hoomau i ke kupaa ana a hiki i ka pahu hopu hope loa o ko kakou mau manaolana.
----
Ua loaa mai la i ka oihana lea na poole@a hookahi keneta, iloko o ka waihooluu omaomao a me he mea la, e pau loa aku ana ka ike ia ana o na pooleta hookahi keneta me ka waihooluu melemele ma keia mua aku.
E KALI A MAI PUNI WALE
---
O ka makou no keia e kauleo mau nei i ka lahui mai kinohi mai a hiki i keia la, me ka olelo ana, e hoomanawanui, a e kaulona aku maluna o ka Amerika hana no kakou, heaha la na kanawai ana e hookau mai ana maluna o kakou, e laweana anei oia ia kakou ma ke ano he poe kauwa kuapaa malalo o kona malu, elike me kana i hana ai i na Negero o na mokuaina o ka Hema, ke kumu nui hoi i ala mai ai he kaua kuloko nui no ka hookahe ana i ke koko o na kanaka a me na holoholona maluna o ke kahua kaua no kekahi mau makahiki.
Pela ana anei kakou e hanaia mai ai, e nele loa ma na ano a pau i na pono kulaiwi o ko kakou aina, me ka loaa ole ia kakou he leo iloko o na hana ponoi e pono ai ka noho ana, elike me na olelo a kekahi poe e kamailio mai nei aohe he manaolana ana i koe no ko kakou pono, a o ka hana pono wale no, e ae ae kakou, e lilo i poe makaainana no kahi Repubalika Hawaii, ke aupuni hoi a kakou e kapa nei, he aupun poolua, ma ka lilo ana he elua huelo iluna o ka lio hookahi, he Repubalika Hawaii a Repubalika Amerika, a pela hoi me ka hana a kona mau Luna Aupuni.
O ka makou ia e hnepau aku nei me ka wiwo ole, oia hoi, aia no he manaolana iloko o makou, e loaa ana no ia kakou he mau kanawai maika, malalo o ke kaana a ko Amerika poe loea kau kanawai, ka puu kalahala hookahi hoi a makou e olelo nei, aia iloko o laila, ko kakou nele a lanakila, malia paha, e loaa ana ia kakou ua poo nei e noi ia mai nei kakou me ka hoohiki ole ua huikau e iho la nae na makau a ko lawaia i Wailue, mamuli o keia mau kuahalahala ana a kekahi poe e olelo nei aohe manaolana i koe.
No ia poe i nele i ka manaolana ole, a i lilo i poe uhane make o lakou no ke hele e hoohiki no lakou no ia pono, aole no kakou ka lahui holookoa, no ka mea, ke ake mai nei lakou na kakou e hapai aku iluna o kaupoku o Hanalei, a o lakou la no ke kani ka aka, a o kakou ka poe nana i koho aku, a i hookiekie aku ia lakou iluna, e kolo mau ana no kakou ilalo, elike no me ko kakou kulana mau he ilihune mai kinohi mai. A pela hoi makou e olelo nei, he oi loa aku no ko kakou pono o ka noho ana iho pela, mamua o ka hooko ana aku i ko hai makemake.
Eia hoi kekahi, ina paha kakou e hulimahi ana, e hele e hoohiki me ka pau pono ole o ka Amerika hana, a i ka wa e noho hou mai ai ka lakou Ahaolelo iloko ae nei o Dekemaba, ua loaa aku la na hoike mai ia nei aku, ua pau loa kakou i ka hoohiki, alaila, o ko kakou nele loa ana ia a oia hoi ka wa a makou e olelo nei, ua hiki aku la kakou i ka pahu hopu o ka Ameiika hooponopono ana, a o kana pane wale no, na ka Repubalika Hawaii e hooponopono nona ino, mamuli o keia puni wale ana, me ka pau pono ole o ka hana.
Nolaila, e kupaa a nele, e kupaa a lanakila, oiai he poe ilihune no ka lahui, aole he mea e waia ai ka inoa, ina no kakou e kupaa, aole no hoi he me no kakou e hilahila ai, ina no kakou e nele, he hoike okoa ana mai no ia o kekahi aupuni malamalama loa i kona ano alunu maopopo; aka hoi, ina e loaa ana ia kakou ka pono ma keia hoomanawanui ana, a oiai hoi, e kau ana ke koloka o ka hoohui aina maluna o kakou a ke haawi ia mai ka pono laula e koho balota kakou me ka hoohiki ole a hookikina ole ia, oia auane ka wa e haaheo ai kakou iloko o ka haupii, a ke loaa hoi na luna makaainana iloko oia wa, e hele ana lakou me ka nana mai ia kakou ka poe nana lakou i koho aku.
O ko makou manao maoli no keia e hakukoi mau nei i na wa a pau, a aole loa hoi e hiki ia makou ke hoi hope, ke hoomau no o Amerika i kona hamau ana, me ka hoike ole ae i ke akea i kana hana hope loa maluna o kakou in a no oia e noho ana he mau makahiki hou aku koe, alaila hoike mai oia i kana olelo hooholo no kakou na mea a pau, i apo ia iloko o ka lahui hookahi, ka ohana hookahi, a pela aku, aia no ko makou hoi hope a olelo okoa mai o Amerika ma o kona Ahaolelo la, ua mana na kananwai a pau, o ka Repubalika Hawaii, a o ko oukou mau kanawai ia, alaila hiki ia makou ke kaana aku no ia wa.
---
E hoouna ia aku ana he noi maluna o ka mokuahi Nippo Maru i ke aupuni o Italia no ka hoouna ana mai i 900 limahana Italia i keia mau mokupuni.
---
HOOLAHA HALAWAI KA HUI KAA BUSS O KALIHI
---
E noho ana ka halawai a ka Hui i olelo ia ma ka Halepule Hoolepopo ina Kalihi i ka hora 2 @@una la o ka La Sabati e hiki mai ana Iune 11, 1899. Ke kauoha pu ia aku nei na lala a pau i kakauinoa malalo o ka palapala nui mahele a na komite e a koakoa ae malaila me ka makaukau piha, elike me ka nui o kana mahele (share) i lawe ai.
Ke kauoha ia aku nei no hoi na lala a pau, e uku piha mai i ko lakou mahele (share) ma ka lima ka Puuku wale no, ke Kakauolelo a me Mr. S. Paawela, e haawi ia mai ai ke dala mahele, a ma ko lakou mau inoa ke kuleana e hoopukaia ai na rikiki hookaa.
Ma ke kauoha
SAL. K KEKINO
Kakauolelo
Honolulu, Iune 7, 1899
OHI HAPUKU KA HUI O HAKAPILA I NA AINA KANU KOPE.
---
Ua loaa mai nei na lono mai Hilo mai, aia ka Hui o Hakapila ke kuai la i na aina mahi kope e ulu ia la e keia mau laau waiwai nui o Olaa, a oia mau aina a pau i lilo mai la ia lakou, e waiho ia aku ana ia malalo o ka hoohana ana a Mr. Souza, ka Luna Nui o ka Hui Kope Olaa. O na wahi hou a keia hui i kuai mai nei oia no na apana o Janes. 300 eka no ke $30,000; Notley, 200 eka, $18,000; Linder, 200 eka, $17,000; Herman Elderts, 180 eka, $15,300 a me ko Junkin, 200 eka no ka $20,000.
I keia wa ua hoolilo aku ka Hui o Hakapila ma kahi o $500,00o ma ka hoomahuahua ana aku i ko lakou mau aina mahi kope oiai, ua hoomaopopo ia e like aku ana ka waiwai o ke kope ma keia mua aku, me ka waiwai o ke kopaa e ike ia nei i keia mau la. E kukulu ia ana he hale wili kope no ia hui ma Hilo, a ma ka mokupea Army Tuner, e loaa ae ai na mikini no keia hale.
---
KUU KA LUHI OIA KAMAAINA KAHIKO
---
Ma ke kakahiaka nui Poaha nei, i pahola ae ai kekahi lono kaumaha maloko o ke kulanakauhale nei, no ka haalele ana mai la i keia oia ana o Kauka H. Stangenwald, a i kamaaina hoi i na kanaka Hawaii o Kauka Minokeole, mahope o hoi o kona kaa ma'i ana no kekahi mau la loihi ma kona home ma alanui Nuuanu.
Ua hanau ia o Kauka Stangenwald ma Dresden, Geremania i ka 1829, ua a'o oia i ka oihana lapaau maloko o kekahi kula nui o Viena, a he kauka hoi oia maloko o kela hoouka kau mawaena o Perusia a me Hunegaria. Mahope oia kau ua holo mai oia no Nu Ioka, a mailaila mai hoi no Kapalakiko i ka wa e hu ana ke gula malaila. A ma ka 1850 i hoea mai ai oia i Honolulu nei me ka wehe ana he halepaikii, mahope iho oia manawa, ua hoi hou aku oia no Viena, no ka a'o hou ana i ka oihana lapaau, i ka mahuahua ana ae o kona ike, ua hoi mai la oia a wehe ae la he hale lapaau noi a ma ke alanui Kalepa, a i keia mau la aku nei no i wawahi ia ai na hale lapaau nei ona, no ka haawi ana aku i wahi no kekahi hale o keia au hou e kukulu ia aku ai. Ua haalele iho oia he wahine e paluma aku nona. Aloha no.
---
O ka mokuahi Nippon Maru ke hoea mai ana i keia Poaono iho mai Kina a me Iapana mai. Ua loaa mai nei he mau pahu i piha me na waiwai hou i ka Pacific Import Co. maluna o ka mokuahi Auseteralia, a eia ke kuai ia nei ma ka emi loa.