Ke Aloha Aina, Volume V, Number 13, 1 April 1899 — Page 7
This text was transcribed by: | Lovey Slater |
This work is dedicated to: | Anake Gladys Szkeley |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 1, 1899 7
HE MOOLELO WALOHIA
:NO
ALANADELA
Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu
Keokeo.
A I OLE
Ka Loea Hookani Pila Hapa o ke Kulu Aumoe.
Aka, he mau minute wale no hoi mahope o ka hookuu ana iho o ka haku o na powa i kona leo, oia no ka wa i ike ia o Walata i ka hapai ana ae i kana pahikaua maluna o ka enemi, a me ka ikaika nui, uhau mai la oia maluna o ka haku o na powa.
Ua pale koke aku nae kona hoa paio, me ka eleu nui, aka, aole nae i lawa kona ikaika no ke ku ana mai i keia hauna pahi a Walata, la ia wa no i iho pololei aku ai ka hauna pahi a ua koa opio nei maluna o ka haku o na powa, a pa pono iho la maluna o kona poo.
A na ka ikaika oia hauna pahi i hooponiniu ae i ka ike o ua ahi powa la, a haule pahu aku la oia no lalo o ka honua, mailuna aku o ka hokua o kona lio.
I ka wa i ike mai ai o na kanaka i keia haule pio ana o ko lakou haku, ua hoo@ loa ia ae la ko lakou inaina no Walaa, a loheia aku la ko lakou leo piha inaina e hoopaia kuli ana i ka lewa.
E make, e make kela wahi ae a haukae, e uhaehae liilii aku i kona kino a haawi aku i ai na na holoholona o ke kula a mena manu o ka lewa.
A i ka ike ana ae o Walata ua puni oia me na powa e ake aku ana e apahu koke ae i kona ola, ua poha koke ae la ka leo o Walata i ka hooho ana aku i kona mau koa.
E o’u mau hoahele e imi aku i kahi o ko oukou mau ola e pakele ai, no ka mea, aole e hiki i a’u ke haawi aku i na kokua ana ia oukou oiai, ua hele aupuni me na enemi, a na na lani e malama ia oukou a hiki i ko kakou hui hou ana.
Aole, aole loa makou e haalele ia oe e ke kanaka opio wiwo ole, aka, ma kou aoao no makou e ku ai a na ka make e hookaawale ae ia kakou.
Na keia mau huaolelo i puka mai la mai ka waha mai o kona mau noa i hookomo hou mai i ka ikaika iloko o Walata, a ua ike aku la hoi oia i kana aloha e lele kaua ia ana o na powa.
I ko Walata ike ana i kela poino e hookokoke mai nei maluna o Alanadela, ua onou koke aku ia oia i ko@ lio imua me ka hookaulua ole iho, a o kana pahikaua hoi, aia ia ke puluu i la i na mea a pau e loaa aku ana @ mau o kona alahele.
I ka ike ana mai o na powa i ka nui o ko lakou mau hoa i make i ka maka o ka paki a ke kanaka opio, ua kualiilii iki mai la ko lakou lele kaua ana mai ia Walata, a hoohuli koke ae la hoi lakou maluna o na hoa o ke koa opio.
A ia manawa no oia i hoea aku ai ma ka aoao o kana aloha, a hoopakele koke ae la mai ka maka mai o na pahikaua a na enemi. A i keia mau minute opu hoi aia ka ikaika o ka hakaka maluna o ke kana ao o e hoao ana e hoopakele ia Magarita.
I ka ike ana o Magarita i ke kupilikii loa o ko laua kulana, oia koke no kona wa i wehe ae ai i ka pa le kila e huna ana i kona mau helehelena a ahuwae @e la imua o na powa.
Me ka leo nui moakaka hooho aku la oia imua o na powa me ka pane ana aku.
E na powa e haliu mai ko oukou mau pepeiao. O wau no keia o ko oukou haku wahine i lawe ia ai maluna o ka hokua o ka lio ahiu malalo o ka manao lili kuhihewa o ko oukou Haku. Nolaila, e pane mai heaha ka oukou e hana mai ai maluna o’u e lawe ana anei oukou i ko’u ola.
I ka hooki ana iho o ka leo o Magarita, oia no ka wa o na powa i ku malie iho ai a haka pono mai la ko lakou mau maka me ka hookuu ana iho i ka lakou mau pahikaua ma ko lakou mau aoao.
A ia manawa pi no hoi hooho mai ai kekahi mau leo mai waena mai o na powa i ka i ana mai:
He mea oiaio o kou leo e kamailio mai la, ua like loa no ia me ko makou haku wahine, aka, o kou aahu nae, he aahu ia no na koa kavalia.
A i ma e hoopau ia ko makou kanalua, e wehe ae i kou aahu koa, i o’e ai makou e hoopino aku ia oe.
Aole o Magarita i hoole aku ia noi a na powa, aka, ua lele koke aku la oia no lalo o ka honua a wehe ae la i ka aahu Naita ana e komo ana, a oia no ka wa i hoopaiakuli ia ae ai ka lewa, me na leo hauoli o na pawa e haawi ana i na huro no ka halawai hou ana me ko lakou haku wahine i manao ia ai ua make o’a maluna o ka hokua o ka lio ahiu.
A iloko o keia wa e uluao a nei o na mea a pau me ka piha hauoli ua pae hou mai la ka eo o kakahi mau koa i ka puana ana mai e hoopakele ae iko kakou haku wahine, aka, e hookau i ka hoopai maluna o kela aehaukae nana @ hoopoino iho nei i ko kakou haku a me ko kakou mau hoa e wa ho mokaki mai nei, a m@ hookuu aku hoi ia e hoi ola aku no kona home.
I ka hookuu ana iho o keia mau leo, oia koke no ka manawa i olo wau like mai ai na koa i ka hooho ana mai. Aole kakou e hoopakele aku iaia a me kona hoahele elua e ku mai, ak@, e hoihoi ak no lakou @a lakou no luna o ka honua he uku panai no ka hewa a lakou i hana ai.
A iloko no hoi o ka manawa pokole loa ua puni koke hou ae la ka kaua koa opio Walata a me kana aloha kakia iwi a me kona hoaloha ao o i na powa me ka lakou mau pahikaua e wanaoa ana i ka lewa.
A iloko o keia wa a na powa i hoopuni ae i kakou mau eueu oia koke no ka wa i lohe aku ai ka leo pihoihoi o Magarita i ka hooho ana mai.
Ua uoki e na kanaka mai hookau aku i ko oukou mau lima maluna o ko’u mau hoaloha.
HE LAINA KAA AHI HOU.
O ka hoomoe ana i laina kaa ahi no ka mokupuni o Hawaii, ua ae ia aku ia e ka Aha Kuhina ma ke kakahiaka Poalua nei. O ka waiwai o keia laina kaa ahi he $50,000, a e ae ia no ia e hoomahuahua aku a hiki i ka $10,000,000. O ka mea i hoolala ia no keia alahao oia no ka hoomoe ana a puni o Hawaii me ka hoolilo ana ia Hilo i kahua noolulu no na kaa ahi. E hoomakaia aku ana ka hana ana o ke alahao mai Hilo aku a hiki i Hilo Akau, malaila aku e kaapuni ai ke alahao i ka mokupuni holookoa. E hooholo pu ia kau ana he mau mana alahao a hiki i Olaa, a mai Kau mai me ke kipa ae ma ka luapele.
Ina e holopono io ana na hoolala i manao ia, e lilo ana o Hilo i kulanakauhale nui, a e pau ana hoi ka hoouna nui ia ana mai o na eke kopaa ma Honolulu nei, no ka mea, ua hiki i na kaa ahi ko lawe aku i ke kopaa o na mahiko a pau no Hilo, a malaila e hookau ia aku no luna o na moku kalepa me ka maalahi loa a me ka nui ole o na hoolilo.
He hooi loa ana aku hoi ia i na waiwai o keia mokupuni, a ke hauwawa ia mai nei i ka wa e kukulaia ai o keia laina kaa ahi e hoala hou ia ae ana he mau hui mahiko hou ma ia mokupuni. A he mea hauoli no ko makou mau puuwai ka ike ana eia ke oni nei o Hilo e like me ke kapitala nei. Pii mau no o Hilo.
E HOLO AKU ANA NO KAUAI.
Eia ke hoolala mai nei na puahi K a me M o na koa enegoia e noho nei mawaho o Kapahulu, no ka holo makaikai ana aku no Kauai, ua manao kekahi poe koa e haalele iho ana lakou i ke kulanakauhale nei ina keia Poalima iho. Aole i loaa mai nei he kauoha ia lakou no ka hoopau ana ae ia lakou mai ka oihana koa ae. He manaolana nae ke lakou e hoounaia mai ana he moku lawe koa no ke kii ana mai ia lako amaloko o elua a i ole ekela mahina mai keia wa aku.
HE HOU PAHI.
Ma ka po Poaha nei, oiai, o Hope Ilamuku Chillingworth a me Chas. Faneuf e hele ana ma ke alanui Kekaulike no ka hakilo ana i na poe haihihi kanawai malaila. Ua hoohikilele ia ae laua ma ka lohe ana aku i kekahi leo uwe o kekahi Pake.
Ua holo aku laua no kahi o ka uwe i hoea mai ai, a o ka mea i halawai mai me laua, he Pake no ia, ma kana hoike, ua hou ia he Pake e kekahi i mea ka pahi, a aia ka lima koko maloko o ke kahi pa kahi i pee ai.
Ua hele koke aku ka Hope Ilamuku no kahi a ka Pake i kuhikuhi mai ai a ike aku la iloko o ka pouli i kekahi kino e pee ana mawena o kekahi mau hale elua. Ia manawa i kahea aku ai oia i ka limakoko no ka heno ana mai waho aka, aole nae oia i hoolohe mai, nolaila, ua unuhi ae la o Chillingworth i kana pu panapana a ki aku la no ka hoomakaukau ana iaia. He mea oiaio, na hemo koke mai la ua Pake la ma ka huli ia ana o kona poli, ua loaa he pahi pelu i pulu i ka wai.
Ua pii koke aku o Chillingworth no luna o kahi o ka Pake i hoeha ia e waiho ana iloko o ka ehaeha. Ua loaa aku oia me kekahi moku pahi kukonukonu loa ma kona uha.
Ua lawe kokeia mai laua no ka halewai a malaila i haawi aku ai o Kauka Emekona i na lapaau ana i ka mea i hoehaia. O ka limakoko i hopuia iho la, he mea oia i paa mau maloko o ka hale paahao.
MAKE I KA AINA MALIHINI
Ua make maloko o ka halemai Moiwahine o Kapena Pilipu, ke kapena o ka mokupea Invermark i Loea mai nei he mahina i hala ae nei mai Livapulu mai. Ua loaa oia i ka mai lolo ma kela Poakolu aku nei. Mahope o ka haalele ana iho o ka malam moku iaia e kakau ana maloko o kona keena, ua hoea aku nei. Mahope o ka haalele ana iho o ka malama moku iaia e kakau ana maloko o kona keena, ua hoea aku ke kuene maloko o kona keena a ike aku la iaia e waiho ana iluna o ka papahole. Ua kauoha koke ia mai na kauka a i ko lakou hoea ana aku ua noonoo ia ka hana kupono, oia hoi, ka ho hoi ana aku noloko o ka halemai.
He kanaka o Kapena Philip i holholo maluna o ka moana akea no kauakolu a oi aku makahiki, a no 15 makahiki hoi kona noho kapena ana. O Aberdeen, Sekotia, kona home, a aia malaila kaua wahine a me ka laua mau keiki he eha e noho nei.
Ua loohia ia iho ka Moiwahine Kapiolani me ke onawaliwali ma ka auina la Sabati nei, aka, ua hauoli nae makou i ka hoike aku ua loaa hou no iaia ka maha.
KUU MEA ALOHA UA HALA.
I ka Luna hooponopono o ka nupepa
KE ALOHA AINA.
Aloha oe:
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i ike mai ai na kini, a me na makamaka o kaua, e noho mai la i ka ua Kanilehua.
Ma ka hora 4 p. m. o ka Ia 8 o Maraki 1899, i haalele mai ai i keia ola ana, kuu moopuna i aloha nui ia, Kaleimoku.
Ua hanau ia oia ma Puueo, Hilo, Hawaii, mai ka puhaka mai o Kuekaa (k) a me Kalakoili (w), a no ka nui no o kuu minamina i kuu moopuna, nolaila, ua haku iho au, i wahi kanikau nona.
He kanikau, he aloha keia nou e
Kaleimoku,
Kuu moopuna mai ka ua Lanipili o
Hilo,
Ka ua kaulana o ka aina, o ke ona
hanau o ke kupuna,
Kuu moopuna mai ka piha kanaka
o Punahoa,
O ka papa holu mai a o Wailuku,
Kuu moopuna mai ka puna loa o
Amauulu,
Aloha ia wahi a kaua e pili ai kuu
moopuna e,
Ke hea mai nei Kilauea e hoi kaua
ua ahiahi
E i aku nei paha oe i Awehi me ka
wahine kui pua o ka aina,
O ka lehua nee i ka papa o ka ai
hooheno a na manu,
Kuu moopuna mai ka ua nihi ae ma
Panaewa,
Hoopulu ana i ka liko o ka Lehua,
Kuu moopuna mai ka la welawela o
Kamakaiki,
Aloha ia wahi a kaua e pili ai kuu
moopuna e,
E i aku nei paha oe i ka luna o
Haaheo
E auau i ka wai o Honolii,
He lii ke aloha na’u e lei, he mea na
ka naau e lia ai,
Kuu moopuna mai ka hale lani i ke
kai,
Ko lana aku nei kahi manao e ika
i ka nani o Molokai,
O ka aina houluulu o ka lehulehu
na hoaaloha o nei aina,
E i aku nei paha oe i Waikolii e inu
i ka wai o Wailoa,
Huli aku nana ia Haupu oia puu
oni mai i ke kei kuu moopuna e,
O ka noho o Waileia i ka uka hone
ana Waimanu ina pa’i,
Aloha ka ohu kau mailuna ei aku nei
paha oe ilaila kuu moopuna e,
Ke hoonana ae nei no au i ke aloha
pau ole ahe moopuna,
Kuu moopuna mai ke kai hone o
Kanaka,
Akaka wale no kealoha ke hiki mai
e nape malie nei.
He waiwai no oe ha’u i lei he lei ai
poina ole o kuu moopuna.
Owau no me ka luuluu,
MRS. KAALUALU PAAHAO,
Pauaka Kalaunana Molokai.
Eia no ke kihi o na alanui Beritania a me Alakea ke hoopiha mau ia nei hena poe makaikai i na hana lealea a ka hui keaka Quaker, a he nui na poe e huki wale ia mai nei no ua niho malaila me ka uku ole.