Ke Aloha Aina, Volume V, Number 11, 18 March 1899 — Page 5
This text was transcribed by: | Denise Healanikaleohiwahiwa Stefansson |
This work is dedicated to: | to all the transcribers who kokua this project |
KE ALOHA AINA POAONO, MARAKI 18, 1899
PAA KA MANOWAI A
KA UA I KA LANI.
OLAPA KA UILA, KU-I KA
HEKILI.
Naue ka Hale, ka Halau Alii o ka I - E Kainlani Alii E! Hoi Ma i - Hoike ke Aloha Alii Oisio o ka Lahui - He Mau Tausani Iloko o ka Huakai.
Aole la nui e ae i ike ia maloko nei o ke kulanakauhale o Honolulu mai ka wa mai o ka huakai hoolewa o ka Moi Kalakaua, ka Mciwahine Kanemake Emma a me kekahi mau Alii kiekie e ae o ka aina nei, i moe aku i ka moe kapu a Niolopua, elike iho la me ka hoolewa o ke Kama'liiwahine Wohi Opio o Hawaii, ka pua hookahi o na halau hale lii o ka I, ka Mahi a me ka Palena, a o ka mea hoi nona ke kuleana ku kui a o Iwikauikaua, i malamaia ma ka anina la Sabati nei, Maraki 12, 1899, ka la hookahi hoi a na puali A nela i haawi mai ai i ko lakou aloha ma na hora o ke kakahiaka i ko lakou aloha paumako i ke Alii ma o na paka ua eloelo la o Kulanihakoi, a i na hona hoi o ka suina la, i ka pohu i ka malino a maloohaha o na alanuia i ka paleluia ana ae hoi o na kukuna mahanahana o ka la e aaki ana.
Mamua ae o ka hoea ana mai o na papa hoonohonoho o na hana ma ka huakai hoolewa, ua hoomaopopoia ka manawa e wehe, a e hooko'o aku ai ka pili a ke Alii Opio i kona home ponoi i luakaha ai ma Ainahau, a he mea oiaio i na hora aui o ka pili o ke ao, i eu mai ai ke kono, ka hale kapu o na Lani la i upu ia, a i hoomakaleho ia hoi e kekahi poe, na kupono oia ke paui i ka makaloa hakahaka i ko Hawaii Paeaina, ka mea hoi na poai like ole i anoi ai, nana e hoohiwahiwa ia Kulaua me ka hilinai a ue ke aloha ia.
I ka hora 1:30 a.m. o ka po Poalima nei, ua hoea io mai la ke kino wailua o ke Alii Opio, a komo ae la iloko o ka luakini o Kawaiahao, ka luhi hoi a kona mau kupuna a me na makua i moe aku ma kela aoao o ka muliwai ele ele o ka ke kanaka ola ana, iloko o ke ano, ke kapu, a me ka eehia, iloko o na kulu waimaka e hiolo ana mai ua onohi waiohiaku o kona mau makaainana e ku kiai ana o kona hoea io mai i kahi i haawi ia nona.
I ka wehe ana mai o ke alualu o ke kakahiaka Poaono nei, aia hoi, ua ike ia aku la nakoa kiai e ku mai ana, ma na puka komo o ka luakini o Kawaiahoa, e hola ke mai ana, ua hoea kino mai o Maemae i ke kai ka pua o ka hala, a eia ke moe nei iloko o ka hale o kona mau kapuna a me na makua i luhi ai. Ae! Ua pono hoi paha! No ka mea, nona hoi na hoomailani ana i upu ia e papahi aku maluna ona, ke hoea mai i kona wa kupono, ina hoi oka pono nei. Aloha no.
I ke koele ana ae o ka leo kaohi o ka uwati i ka hora 8 o ua kakahiaka Poaono la, aui a nee ae i ka hora 9, aia hoe ua ike ia aku la kela a me keia o na lahui like ole me na po-ke pua, na owili lei o kela a me keia ano, e hoike mai ana, he mohai keia, he kanaenae na ke aloha e ike aku ai iaia no ka wa hope loa. I ka hiki pono ana ae i ka hora 10, aia hoi, ua ike ia aku la na mea a pau e komo ana, no ke kiei hope ana aku i ka holowaa alii, a me kana ukaua nui lihaliha e moe ana iloko o kona poli.
Elike no hoi me ko ka lahui Hawaii ano, he pulama, a he makee alii oiaio, pela no i ala lokahi mai ai lakou me na puuwai e u ana, e hanini ana, na olo waimaka mai ko lakou mau lihilihi mai me ko lakou mau leo kumakena e hoopaia ana i ka lewa. Ae, ua pono no kau u ana, kau hooniponipo, a me kau pulama ana, no ka mea, nau no ia aole na hai e pa ai oe i ka leo.
Mai kakahiaka mai ko na makaainana ike ana i ka holowaa alii a hiki i ka po ana, aole i hoopau na makaainana i ko lakou hele ana'e ike iaia, a na ka hooki ia ana mai i hoopau mai i ko lahou kipa ana aku e ike iaia. A kaa aku ia na hooponopono ana malalo o ke ku kiai ana a ka pualikoa o na kanaka Hawaii malalo o keia aupuni, a i hoowehiwehi ia hoi e na poe ku kahili e ku kiai apa ma ka aoao o ka pahu.
Aole i hoopele mai na manowai lani i kona haawi ana mai i na pka ua ia po a hiki i ke ao ana, a pela no hoi i na hora kakahiaka o ka la, Sabati nei, ua owa mai la ua paka ua lanipili o Kulanihakoi, e hoike mai ana i ka lakou manewanewa hoi e loa ana maluna o ke kino o ke Alii, a ua hopohopo loa ia hoi, aole paha e hoolewa ia ana kona kino, oiai ke hoike mai nei ka ino a ka ua i kona mau waimaka me he mea la e kaohi aku ana iaia e moe malie mai oni ae, no ka mea, he moe kapu na ka Wehi, aia no ke ala i ke awakea.
I ke kupono ana ae o ka la i ka lolo a mamua iho, ua mohala mai la na ao opua, ua ike ia aku ka malino mai o na pae puu e uhi ia ana e ka ohu, a pa kolonahe mai la ka makani mai ke kai mai, e hoomalo ana i na olikalika a ka ua i na hora mamua iho, a he mea olaio, ua pau ka hopohopo, a ua hauoli ae la ka manao o ka poe ia lakou ke kuleana hoohana no ka hoomakaukau ana io ka huakai.
I ke kani ana o ka hora 12 ponoi o ke awakea, ua piha-u oloko o ka pa o Kawaiahao i na poe makaikai, a pela no hoi oloko o ka halepule, a ua hoopiha pu ia hoi me na kaa hapaumi na kaa pi-o na kaa ohana, e holomoku ana no ke komo kino ana akuiloko o ka huakai a ia makou i hakilo aku ai, ua like me ke kahe ana a kekani wai ikaika, pela ia nui o na kanaka e momoku nei mana wahi a pau e hiki ai ke ike aku i ke ano hana e lawelawe ia ana.
KA AHAHI POOLA PUUWAI MAKEE ALII.
Ma ka hora 1 p.m. o ka auina la, ua hoea me la na lala a pau o ka Ahahui Poola makai o ka Uapo Mokuahi Pakipika, malalo o na hooponopono ana a kela a me keia mau @ ana i koho ia, a penei na hooponopono ana: Uapo Mokuahi Pakipika malalo o D. Kaeo Kealakai ka Luna Nui, Huka, Kanekoa, Makolo, na Hope: Uapo Ocianika: J. Keoneula ka Luna Nui, George Kapono, Kepuluna, Alapai, C. Aina, na Hope Uapo o Burna: W.H. Nika ka Luna Nui, a e komo ana hoi iloko o keia, ka Hui o na poe hana o na mokuahi o Pokama, na poe bana oloko o na pa papa, oloko o na halekuai kukaa, a pela aku, no lakou ka ha ina o 238.
Mahope iho o na liuliu ana, ua hoomaka mai la ka huakai Poola o na paahana iloko o ke aloha olaio, no ke kii ana i ke kaa ma ke Alanui Papu, a oiai lakou e pii mai ana iloko o na aahu like, ua hiki no i ka mea makaikai ke iko aku, me he pohina uakea la no ke Koolau ko lakou mau aahu e kahiko ana, aohe mea hoohaiahala a ka maka ke ike aku, a oiai lakou e maki mai aua, me he haki kaikoo la no ka puka o Mamala ka nehe o ko lakou mau kapuai wawae.
I a lakou i kaalo iho ai ma ke alo o Hale Dute, ia wa i hoea aku ai o James K. Kaulia me na wehi anuenue o na kipuka Ahuula, i kana maiau ia, @ i makana la mai hoi e na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole, (aole keia he ahuula maoli, aka, he mau lole na-o ia, i kipuka ia e ka pua hau ulaula a me ka eleele) a iloko o keia makaua hiwahiwa i liao iho ui ua poe keiki huki kaula la, me ka naui a ui maoli no ika maka ke ike aku.
Aohe mea hoohalahala i ka na Nahue.
I ka loli kaele a waa napa i ka ua.
I ka hoea ana mai o ke kaa kupapau alii a ku manua iho o ke anuu pohaku o Kawaiahao, e kupono ana i ka puka nui manua nei oke alo, aia hoi ka olowaa alii e moe mai ana iloko, oia no ka wa i hoea mai ai o ka Papa Hemeni o Sana Anaru, na kahunapule eono oia aoao hoomana, a me ka Haku Bihopa hoi o Honolulu, Alfred Willis iloko o kona aahu piha; a mahope aku on ka Bihopa o Panopolis, a me kona mau ukali, ai keia wa no hoi i komo mai ai ke kaa o ke Aliiwahine Aimoku o Hawaii Liliuokalani, me ke anoano a ku i ke aloha.
I keia wa, aia na alapii pohaku, na puka aniani, na pa pohaku o Kawaiahao, ua hele a
Lei-i Kohala i ka nuku na kanaka, ua piha pono na alanui i na kanaka, e hanai oe i ka ike a kou onohi maka ma na wahi a pau, ua hiki ia oe ke haawi ae i kou mau huahelu kiekie ma ke koho ana, aole no ia i emi iho malalo o ka 20,000, a o ka poe hoi iloko o ka u uakai i ka huipa o 5,000.
I ka pau ana a hana haipule a ka Bihopa o Honolulu, a me ka haiolelo a Rev. H. H. Pareka, oia no ka wa i hookuu ia ae ai na hana hope loa, eiai hoi ka Hui Poola e liuliu ana me kona mau keiki wikani i hoonohoia mamua o ke kolo, oia hoi o W. H. Kealakai, D.H. Keliaa, Robert Palau, J. Kalili, John Pepeiao a me A. Kamanuwai, a o ka wa no hoi ia i ike ia aku ai ka olowaa alii me na kahili e puka mai ana mailoko mai o ka luakini me na kukui o Iwikauikaua ea ana.
Aohe waimaka paa i ka wa a ka pahu e iho mai ana e komo iloko o ke kaa, a o keia no hoi ka wa i haawi ia ae ai na kauoha no ka nee ana o ka huakai, malalo o na kuhikuhi ana a James K. Kaulia, ka Peresidena o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, a Luna Nui hoi o ke kaa kupapau e huki ia ana e 238 poe Poola a me David Kalauokalani, Peresidena o ka Hui Kalaiaina, a Hope Luna Nui.
Oiai ka holowaa e puka mai ana mailoko mai o ka luakini, ola ka wa i kaui-ke ae ai ka hele o Kawaiahao, a owa mai la na leo kani minute o na pukunishi mailuna mai o Puowaina e hoike mai ana, eia au la ke naue nei no ka ilina o Maemae. Pololei.
I ka nee ana mai o ke kaa a kupono ika pukapa, oia la wa i ku iho ai ka huakai no ka nee ana o kela a me keia mea malalo o ua kuhikuhi ana a le papa hooponopono i hoolala ia e ua Luna Nui ola hana, a o ka mea hoi a makou e olelo ae nei, aohe lua i ike ia na makolukolu o na kanaka e ku ana, ma kela a me keia aoao o ke alanui, a penei iho ka hoonohonoho ana o ka huakai:
Ka Ilamuku o ke Aupuni a me
na Aliimakai
Puali Makai
Puali Puhiohe o Sana Lui
Kula o Sana Lui
Kula o Kapunahou
Kula o Kamehameha
Kula Kaikamahine o Sana Anara
Puali Puhiohe Kamehameha
Ahahui Fraternal
Ahahui St. Antonio Beneficente
Ahahui Kalaiaina
Hui Kau Lei o na Wahini
Ahahui Aloha Aina
e alakai ia ana e J. K. Kaunamano.
Ahahui Aloha Aina o na Wahine
e alakai ia ana e J. M. Kaneakua.
Mekia Alakai a me na Ukali
Puali Puhiohe Concordia
Bataliona Elua Koa Eneginia
Na luin o ka U. S. S. Scindia
a me Iroquois
Puali Puhiohe Aupuni
Regimana Ekahi o na Koa Hawaii
Kahunapule Kalawina
Kahunapule Katolika
Ka Bihopa o Panopolis
Papa Himeni
Ka Bihopa o Honolulu
Ka Ahahui Poola e huki ana i ke kaa kupapau
Ke Kalauna o Kaiulani
Na Kukui o Iwikauikaua
Na Kahili Nunui
Na Kahili I liilii
Na Hapai Pahu
PAHU
Kaa o Hon. A. S. Cleghorn
a me Mrs. J.W. Robertson
a me Mrs. J. H. Boyd
Kaa o ka Moiwahine Liliuokalani
Keikialii Kawananakoa,
Keikialii Kalanianaole me ka wahine.
Peresidena me ka Ukali Aha Kuhina
Na Lunakanawai o ka Aha Kiekie
Ka Agena Kuikawa o Amerika Huipuia.
Na Aliikoa Aina a me Moana o Amerika Huipuia
Peresidena o ke Senate Lanahoomalu o ka Hale
Na Kauikela
Na Lunakanawai Kaapuni
Na Luna Aupuni
Ka Lehulehu
Ua hoolakoia aku ke kula @@ wahine o Kamehameha, me na lako pale ahi e ka Hui Hawaii @ Hao a Kia Hoomanao.
Ua haalele aku ka mokukana Wheelin ia Kanekoua ma ka la e Maraki, a ua manao mae ia no Manila Keua a @