Ke Aloha Aina, Volume V, Number 9, 4 Malaki 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA,POANO, MARAKI  4, 1899

2

Ke - Aloha- Aina

Hookumula no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa na ka Lahui Hawaii.

EDWAED L. LIK.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALPOHA AINA.

HONOLULU ...MAR 4, 1899

E HULI E KA POE AUWANA NEI

             Nani ka puka ana mai o keia mau olelo wai meli, me he mea la, e koi mai ana i ka manao o ke kanaka i haalele i kona one oiwi, kona mau makua aloha, kona mau pokii a me kona mau kaikuawhine na pilikanana a me na hoaloa lehulehu, a ku ae ka mano uilani iloko paha o kona mau la loaa, a hele aku ma kekahi aina mamo, me ka nan ole i na kuiu waimaka o kona mau makua a me na pilikana a pau i pili iaia, a hookahi ana mea nana, o kona mau lealea ponoi, e hoolawa ia  ana e na kokoia o kona mau la loaa e hoopau ae ia mau la loaa e hoopau ae ia mau manao kuhihewa ona, a e hoi hou aku iloko o ka poli o kona mau makua a e haawi aku i ka mihi oiaio ana, i loaa mai ai na kala piha ia mai e kona mau makua ponoi.

            Ua hookuku ae makou ae makou i keia mau mamalalaolelo maluna o ka poe i punihei i na ao hewa ia ana e ka poe nan kakou i hoopunipuni, e loaa ana ia oukou mahope o makou. Na keia mau olelo i hoohihia i ka naau o kekahi pae Hawaii manao palupalu a kohu bebe, a o ka hikimua no paha ma ia alahele, oia no ka poe e noho lawelawe ana no iluna o na othana o ke aupuni a oiai hoi, o ko lakou ola no ia, aole e hiki ke olelo nuji ia ae, o lakou ka poe oi  aku o ke koikoi o ka hewa no ka mea, he poe ohua noho poopili wale aku no lakou na ke ake hanohano a me ke puni loaa.

            O ka makou poe e kakhaha loa nei, i ko makou hoomaopopo ana, oia no na Kahunapule Hawaii, ka poe a ko makou mau pepeiao i lohe ponoi ai i ko lakou mau leo i ke ao mai, "mai kumakaia i ko oukou aina, e aloha iaia, elike me kou aloha ana i kou makuakane a me kou makuahine," Aka, i ka wa i hookahuli ia ai ke ea o ka ka kukuo nehe kuokoa ana, ua pouli ae la ka noonoo o ka hapanui o na p@o Kahunapule Hawaii la a ike koke ia aku la lakou, he poe ilio@@@ e komo pu ana iloko i na ha maka okaha koko ka hana Lei ke keiki a ke Akua i make  ma@@@@ @@@@ @  @@@ poe kanaka e k@@popo peke o pa kaana ana o @@ waiwai pie i mea na ka la kou mau uhane e hauoli aku ai imua o kona hanohano;poina iho la ua mau huaololo paanaau la, iloko o na la o ke aupuni Moi e, hanu ana, a o ka mea paanaae, e lawa ea i ka noho ana ulakolako o keia ao, a kaana nou iho, a no oukou paha a pau.

            Ua kupono loa keia mau olelo no ua poe la, i ku a haiolelo imua o na anaina akea, e hoopau aku i kela mau manao kuko hewa iloko o ko lakou mau manao puniwaiwai, ka mea i olelo ia,"o ka puniwaiwa ka mole o ka hewa," a ina pela e na poe auwana a kumakaia i ke aloha ana i ko oukou aina, ano ka wa e mihi ai, e huli a haalele e ka poe auwna i ko oukou hookaika ana mahope o ka poe ikaika, o hiki mai auanei ka wa a ia la maluna e hoohiolo mai ai i ko oukou ikaika i paulele ai a lilo i mea ole. He mea oiaoia, aole ia he mea e hoololi iaai o ko lakou noho ana kupa, aole hoi he mea e hilahila ai o ko lakou manao, aka, he mea e hoohauoli iaai, i na wa a pau.

PANOONOO KALA LUU LOLI

O EWA.

            Ae, he oiaio, o no ko‘a lawaia ku mau ia e ka ia i na la i hala he pamalo a he neo ia i ke kuu ia ana aku o ka upena a ka mea lawaia i keia mau la iho la. He mau wahi olelo hoopohihihi no keia i ka manao mau makamaka heluhelu, aka, aole nae ia he mea e hoopouliuli iaai ka manao no ka manawa loihi. Oiai hoi, o ko makou mau makamaka heluhelu o ka hapanui no paha o lakou mai Hawaii a Kauai, he poe loea wale no lakou i ka wai oopu e hiki ai ke huli ia na mea pohihihi a pau malalo o ka hookele ana a ka noonoo o ke poo.

            Ua pili no paha ka manao nui o keia olelo no na mea w pili ana i ka holo balota Senatoa ana iho nei o  ka mokupuni holookoa o Pahu nei, ak mea no hoi a makou i olelo ai, ina hookahi wale no inoa o ka mea koho, no la mea i makemake ia, ua lawa ia no ka lilo ana i Senatoa a Lunamkaainan paha, elike mo ka mea i hoolala mua ia iloko @o na la o keia hoonee aupuni hou ana malalo o ka mana a me ka ikaika o na mea kaua.

            O ka hma nui o na poe ke pono i ke koho balota Senatoa no ka mokupuni holookoa o Oahu nei 603 a o ka poe i hiki ae ma na wahi koho lehulehu a puni ka mokupuni holookoa he 84 wale no e koe ana he 519 poe i ae ole e hele e hookomo i ko lakou mau balota, mamuli o ka ike maopopo ana, he mea hoonui like wale no keia i ka waihona o ka lehulehu, a e ha hoopomaikai ana aku hoi i kekai poe palaualelo i akenui e loaa ia mau dala mahuahua iloko o n hora hoopauha wale no o ka la.

            He mea keia no makou i ikemaka ai, ma ka la koho balota iho nei, o na wawae o n Luna Nana o kekahi mau mahele koho kekanaka a me ka balota e hoo komo ai iloko o ka pahu balota a na LUna Nana. Ua hoike akaaka mai kela alii o Maui oia hoi o Kakaalaneo, i ka hoowahawaha maoli ia no keia hana hoonui lilo aohe hoi e hihi, o lakou nei ka mana nana e punuku na hooponopono ana o ka aina i ku i ko lakou makemake, o ka hewa ne pono  ia ia lakou nei a ka pono he hewa loa ia i ko lahou nei manao.

            Nolaila, o na hana hoonui lilo, na uhuuha ana o kela a me keia ano he maikai wale no ia i ka mano o ka poe nana kakou e pailaka nei iloko o na hana uluahewa o ka hookaumaha, a oia ka lakou nei e  olelo mai nei.

            Aohe Sanana,

            He mauu Hilo,

no ka meam ua ike lakou noi he manawa wale no ko lakou a pau ko lakou noho poo ana maluna i ka aina, o ka hao ka kekahi a o ka hookomo hoi ka kekahi.

            Nolalila, o ka la koho balota i hala aku ia , he la ponaonao maoli io no hoi io ma na wahi koho a pau, eh iki ole ai ke olelo mai he hoopunipuni makou, no ka mea, uma iho la no o ke alo a ike pono, aole mawaho ae, a aole hoi i haku ia iho mamuli o ka manao ino, aka, iloko no o ka malie,e hoike mai ana he elua wahi apana he hooopunipuni makou, no ka mea, imua iho la jo o ke alo a ike pono, aole mawaho ae, a aole hoi i haku ia iho mamuli o ka manao ino, aka, iloko no o ka malie, e hoike mai ana he elua wahi apana koho i hiki aku i ka 10, a he 20 hoi ko kekahi, o ka hapanui he 3 he 2, a maluna ae. Ma-u no ka hoi ka nele o ka la luu loli oia kanaka o ka Republika Hawaii.

AOLE NO I LU A IHO.

            He oiaio keia mau olelo a makou i hoopuka ae la maluna, ke hoopili ia mai ke kao-na a me ka iooia mau olelo maluna o kakou ka lahui Hawaii, aole nae i pili keia olelo o ka poe he aloha i ka lehelehe, he aloha i ka puapua a he oki loa aku hoi i ka poe i komo kino iloko o ka hohono uahi o ka hoohui aupuni; no ka mea, oia ano poe, he poe papa‘u lakou o kahi kaki i paa ai o kela momi nani a kakou w haaheo nei a hiki i keia la ka mea hoi a makou e olelo nei, aole loa kakou i hilahila, aole hoi kakou i kulou iho ko kakou mau oo, mamuli o na hoohilahila ia mai, no ko ka kou aloha ana i ka aina a kakou i aloha ana i ka aina a kakou i aloha ai ka home oiwi hoi a ka kou i luakaha ai mai n la opio mai.

            He oiaio, ua hala ae nei na la hanana loa o ko kakou paio ana me na poe kakoo nei i keia no ho anan au hou, a ua komo mai nei hoi kakou i ka piha pono ana o ka eono makahiki o ko kakou noho anan aku malao o ko hai mau hooponopono ana, a ua hikihoi hooponopono  ana, a ua hiki hoi ia kakou a me ko kakou mau makamaka ma kela aoao ke olelo mai he makehewa ko kakou noho pu wale ana iho no, elike me keia a kakou e hoomanawauui nei, no ka mea, ua lu‘a ka ko kakou noho ana e kali, a ua pau ka ka pono a Kakina i ko kakou noho ana mumule, oiai, he mea pono ke hoohuli ae i no noonoo a a lilo i mea ano hou.

            Ua kupono ia mau olelo no ka poe naau kapekepeke, na ka poe puni loaa, ia ake i ke ola o ko lakou noho anan na hai e hanai mai a i makau hoi i ko lakou mau pauku kino nunui a puipui, i ke komo ana iloko o na hana ikaika e hoomanawanui ia nei e ka poe ilihune. Eia iloko nei o ka makaha o ke aupuni Hawaii, na kanaka oiwi maoli e hana ana me ka ikaika no ka pono o ko lakou noho ana, a oiai nae k apoe i maa na lima ma ka hana palupalu elike me na hana aupuni, a pela aku e kau mau ana nko lakou mau maka, ma kahi o ka leo o pa-e mai ai, eia ka pono la, hele mai oukou , e ike koke ia kau no lakou, o na lima o na wawae a ku anan imua o ka poe nana ka hana.

            KE ao haaheo nei no ko makou lahui aloha i na ao ana mai ka makapeni aku a ka nupepa KE ALOHA AINA, e kaouhi aku ana, mai pulale i ka ike a ka maka, o he hewa auanei kakou a me ia mau leo ka-ua i waiho ia aku imua o ka lahui na like ia me kekahi heleluma pukonakona, e hiki ole ai i ka ikaika o kekahi makani puahiohio ke hoonee aku i ka moku lahui iluna o na ako‘ako‘a na manao hopohopo a kuemi hope. A pela hoi makou i puana ae la i kela mau olelo maluna aole o ka loaa ana oia kowa loihi o aneane eono makahiki, he mea ia e a-lu‘a iho ai ko na ALoha Aina manaopaa, a huli a kumakaia iho i ko lakou aina, ka mea hoi a makou i olelo ai, he hana hilahila ka hoololi ano e ana o ke kanaka Hawaii i kona kulanan aloha ia, a i ke kulanan kumakaia maopopo elike me lakou nei ma nei ae, e noke mai nei i ke koi e huliaku.

            Ma ka hora 7 o ka po POakolu nei i hoohui ia ai ma ka berita laahia o ka mare o R.P. Waipa Jr. me  MIss Madeline Fernadez mauka o Kalihi, mahope o ka malamaia ana o ke anaina ike i no mea mare, ua haawila he mau lealea hulahula. Ua lehulehu na poe i hiki ae malaila. O ka makou e upu ae nei, e hahi ia na la o keia mau opio me na pomaikai he nui wale.

HOOPUIPUI O RUSIA I KO-NA MAU PUALIKOA.

            He lono kai loaa mai nei mai Tientsiu mai, aia ke aupuni o Rusia ke hookomo la i kona mau koa ma Pota Ata a me Talienwan malalo o ke ano hunahunano ka uuku loa o kona mau pua likoa keia wa ma na pa paua, aka, ma ka hoomaopopo ia ana, mamuli no ia o ka ulu kue ana aku o na kanaka o Liaotung, he elua mau mahina i hala ae nei i na RUkini maloko o na taona like ole he umikumamakolu.

            Aole i emi malalo iho on 9,000 mau kanaka i hoolele ia  aku ma Pota Ata, a ua manao la e pakui hou mai i 25,000 mau kanaka hou mamu o ka hoea ana mai o ka pau ana o  ka mahina mua o Kina, a ua hiki aku hoi ka ikaika o na pualikoa i ke 36,000 me ka huipu ana na poe o loko o ka pa kaua o Pota Ata he 15,000 a me Talien wan he 8,000. - Koronikala.

           

            PAKELE KE OLA  KE KU PAKAKO O KA HONG-KONG MARU.

            Mamua o ka haalele ana iho o ka mokuahi Hongkong Maru i  ka uwapo Pakipika Maila ma ka po POakolu nei, ua pakele mahunehune iho la o Derby kona kupakako mai make, mamuli o ka haule anailoko o kekai. Ua hoihoi aku o Derby wahine haole no luna o ka uwapo, a i kopna wa e hoi ana no luna o ka moku, ua hehe hewa aku la oia i kekahi papa e hoohui ana i ke alanui pii me ka moku, a oia no kona wa i haule aku ai no loko o ke kai.

            Ua hoolei koke ia aku he kaula iaia, aka, aole nae ia i aloa aku a ua iloko o ke kai, oiai, aole ona ike i ka au. I keia wa no ikeia aku ai kekahi kmakai nona ka inoa o Kane i ka wehe anan ae i kona kuka me ka lele ana aku iloko o ke kai no ka hoopakele ana i ke  ola o ka haole poino, ua loaa aku ke kupakako ia Kane a lawe aku la iaia no kahi o ka waapa pailaka, ana lakou i hoihoi aku me ka poino ole iluna o ka moku.

            Ua haawi mai na poe e ku ana maluna o ka uwapo i na huro ana no ka makai, mahope iho o ka haawi ana mai o ko kupakako i na hoomaikai ana, ua hoonee mai la oia he mau ala paa nona ka huia o $30.

            E haawi hou i aana he ahameie nui maloko o ka halkulao Panoa, ma ka po POanono, Maraki 95, a o na pomaikai e loaa mai ana e hoolilo ia aku ana ia no ke hoomaemae ana i ka ogana o io halekala.