Ke Aloha Aina, Volume V, Number 6, 11 Pepeluali 1899 — Page 4

KE ALOHA AINA

4 KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 11, 1899

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU….FEB. 11, 1899

 

O KA HOOMANAKII ANEI KO KAKOU MEA I POINO AI?

 

          He ninau maikai keia ke noonoo pono ia iwaena o na poe noonoo maikai a pau, mawao ae o na poai hoomana like ole iloko o keia Paeaina, a i akaka ai hoi ka oiaio, ma o na hoke lokahi la a ka hoike kumu o na kahunapule a me na haiolelo o ka mokupuni o Kauai, e hooia ana, me ko lakou manao lokahi a pau, o ka hoomanakii, ke kumu nui i poino ai o Hawaii nei a makou e hookolo nei i ka nui manu o na poe noonoo maikai a pau.

          I ka nana ana me ka hakilo pono iho, ua ala mai la he nui a he lehulehu wale na kumu i poino ai o keia lahui, e laa ka puniwaiwai, ka hao wale, na mai ahulau, ka lepera a pela aku; a oiai hoi, eia no iloko o na poai hoomana like ole, a me kekahi poe naauao e ae mawaho o na hoomana, ke ike nei no lakou, ua nui a lehulehu wale na kumu o ko kakou poino.  Aka, mamua ae nae o ko makou noii pono ana aku me na wehewehe @u, ua pono i@ makou ke ninau mua ae ma keia wahi, heaha la ka poino nei o Hawaii nei malalo o keia kumuhana, i lawe ia ae la iloko o ke anaina hoomana o ka poai o ka poe hoolepope, a olelo iho, o ke kumu nui ka o ko kakou poino oia ka hoomanakii.

          Oia io anei ke kumu i ala mai ai na manao pakaha o ke kaili aupuni iloko o na poe e o-u mai nei iluna o ka mana hooponopono aupuni o Hawaii i keia la, oia anei kekahi kumu nui nana i hooneoneo i na anaina haipula oloko o na halepule Kalavina a puni ka Paeaina?

          Aia anei he hoomanakii iloko o ka p@e Amerika, i laha aku la ka mai lepera i ko lakou aina?  O keia mau ninau a pau, ua hooulu ia mai ia mailoko mai o keia haina lokahi a kela poe loea Baibala o kela mokupuni o ka aina kaili la o l@le, e kulike ana paha ia me ka kekahi poe loea Baibala o kekahi mau mokupuni e ae i manaoia, aka no he mau haina like ole he lehulehu wale e puka mai ana.

          Aka, no makou iho, ua noonoo nui makou no keia mea me k@ akahele, a ua ala mai iloko o makou ka manao ana, aole no i kulike ka makou haina me ka keia poe, a oiai hoi, aole makou he poe hoahewa wale aku, aka, o na noonoo maikai i haawi ia mai iloko o kela a me keia, oia ke pailaka ma ko makou alahele o ke kalai manao ana, a na ia mea i hookup@ewa ae i ka makou haina mai ka keia poe loea Baibala ae, a makou e poina ole nei i kekahi olelo Baibala a makou i paanaau loa ai i kekahi olelo loea a kekahi o na lunaolelo a Iesu Karisto i puana ae ai penei:  "I ka wa kanawai ole, ola iho la au, aka, hoea mai la ke kanawai, make iho la au."

          Nolaila, e hoea mai ana no ka wa e hoakaka aku ai makou i na mea e pili ana no keia ninau, a oia no hoi na mea i loaa maoli mai ia makou mamuli o ka noonoo maikai ana, aole hoi ma ke ano hoopili hoomana wale aku no.

 

KE PII NEI KA LENA.

 

          Elike me ke ano o ka hana ia ana mai maluna o ka lahui nawaliwali o Hawaii, pela no e akali mai ai na kokoia ana o ka manawa maluna o ka hokua o ka naau kakauha e panai ae ana no ka lakou mau hana ino a kakou i pane ole aku ai no ia mau hana a lakou i haawi mai ai maluna o kakou ka poe e u ana iloko o ka luuluu a me na kaumaha o keia noho kino ana.

          Ua kamailio ae la makou maluna o keia manao, no ka hoike ana aku imua o ke akea, eia ke kau nei ka weli o na poe ona mahiko hao aina, na makua hoi nana i hoohanau mai o hoohui aina maluna o na Paemoku o Hawaii aloha, ka aina i ike ole i ka noho hoopili wale malalo o hai, a me ka poai o na poe kalepa e ae, i kokua pu ia mau hana maluna o kakou, me ka olelo mai, e pono ana oukou ke hahai mai mahope o makou.

          Mamuli o na hana hooponopono kanawai a na Komisina-Hawaii, i waiho aku ai iloko o na Hale Ahaolelo Lahui o Amerika, ua ikeia, ua ala mai la na kanaka hoopono iloko o kela mau hale elua, a lolelole i ka pauku iwi a na Komisina i hoihoi aku nei me ka olelo iho, oia ka mea pono ma keia wahi, a e hoopau ae i keia, a pela iho la na lono a kakou e pinapina@ mau mai nei mai ke al@ mai o ka poe nana e hana la ke kanawai o ke kaulike.

          A oiai hoi, aole na kakou i no noi aku i ka ninau hoohui aupuni, aka, na ka poe no ia e noho mana nei maluna o na oihana aupuni, a me na poe ona mahiko, no lakou na ma@ele nunui i loko o na hui kopaa, me ka olelo ana mai eia ko kakou pomaikai, ina oukou e hoolohe mai ana i ka makou, alaila, e ohi auanei oukou ina hua ohaha o ka noho ana hoohui.

          Aka, aole nae kakou i nana aku ia mau ano olelo, no ka mea, ua ike no ko kakou mau naau hoopono, he mau hana apuhi wale no ia, aole ia he olelo io, e hiki ai ke hilinai aku, a olelo iho, e pono io ana kakou, a ma ia ano no i mau ai ko kakou noho malie ana me ka aui ole io a i anei, me na manaolana maikai i hoololi oleia e kau ana ana na maka i ka hikina a ka la, aia no he kiai nui nana e hoomama ae i ko kakou mau naau kaumaha.

          I keia la eia ka ninau e pili ana i na paahana i kepa ia mala lo o na Ona mahiko pohaku nui ke noonoo ia mai la a ina e hoopau loa ia ana ia kanawai hookauwa kuapaa maluna o ka aupuni Hawaii a noho lanakila na paahana o na ano lahui like ole maluna o keia mau Paemoku, noho kaokoa na Pake, Iapana na Norewai, na Auseturia na Hawaii a me na lahui e ae, me ka pau o ko lakou mau palapala kepa, a hele laula lakou, elike me ka hele laula ana o na negero ma na mokuaina o ka Hema o Amerika Huipuia i ka wa o Peresidena Linekona i hookuu aku ai ia lakou e noho me ka lanakila.

          O keia ka ninau nui e hoonawaliwali nei i na aakoko o na poe mahiko no ka mea, i ka wa e hooholo io ai mai ai o kela ninau e na hale ahaolelo o Amerika, o ka wa auanei ia o na paahana e noho nei malalo o na palapala kepa e hoopii ae ai i ko lakou mau uku hana mai ka hapalua, a i ka elua dala o ka la, a aole hoi e hiki ke loaa hou he mau paahana mawaho ae o keia e hoopau ia ai o ka pilikia o ka lepo o Hawaii, a oiai, aia no ka ninau limahana i Amerika kahi i noonoo ia ai na helelei e ko lakou nei mau waimaka i Hawaii ne,i mamuli o ka loaa e ana ia lakou o ka ike aia he pilikia nui e hahai mai ana mahope o lakou.

          O ka makou keia i puana ae @a maluna, oia hoi, ke pil nei ka lena o ua poe p@ni hoohui aina nei me ka manao ana, no lakou wale no ka pono e loaa ana ma na ano a pau, aka, aia no @ae ka mana o ko ke Akua ahonui ke kokua la mahope o ka poe nawaliwali me ka ike ole o keia poe naau hookiekie i @ lakou wahie hoopalupalu ia ai ko lakou mau naau paakiki, a ike iho he mau hana hewa keia a lakou i hookau mai maluna o kakou, a me ua ano lahui e ae i hooiilo ia me he poe kauwa k@apaa la, e noho ana me ka hoomanawanui a hiki i keia la.

          O ka hopena maikai ia e uku ia ai no kela a me keia, i hana i na mea hoopilikia wale, a o ka laau hahau hoi e loaa ai ka uhane mihi iloko o ko lakou mau naau pakahi,k a pela i ko ai ka olelo a ka Baibala.  O ka mea hookiekie, e hoohaahaa ia no oia.

 

KE KAU AKU NEI NA MAKA I KA OPUA.

 

          He mea oiaio, i ka wa kahiko i ka wa o ko kakou mau kupuna, ua lilo na ao opua i mea nui ia lakou no ka mea, aia iloko oia mau ouli na hoike ana o ka pomaikai, poino, ka la hoi o ka waiwai a me ka ilihune, a ke ike ia aku ia mau ano ao ma na paia lani, e lilo koke no ia he mea hoohauoli i ka noonoo ina nae he mau opua ia no ka pomaikai, aka hoi, ina no ka nele, ua nele iho la no, no ka mea, ua hoike mua mai la no na ao opua i ka nele.

          Nolaila, o keia mau haawina kupanaha i loaa i ko kakou mau kupuna a me na makua o kakou i ka wa kahiko, he mea nui ia na kakou e noonoo ai i keia la, ka wa hoi o keia hanauna hou iloko o ke kukonukonu o ka naauao a me ka malamalama Karistiano, ka mea hoi e olelo nui ia nei, ua loli maoli ae la ke kulana o ka noho ana o ka lahuikanaka, a ua nalo aku hoi ia haawina nani i loaa ia lakou.

          Eia hoi kakou ke noho nei me ka hemhema ia haawina nani, no ka mea, aole kakou i apo aku a ao iho, i kia hoomanao no na hana pookela a ko kakou mau kupuna i malama ai, mamuli o ko kakou hahai ana mamuli o na ao ana a na ao poe makua misionari i hala ma kela ao mao, mamuli o ka olelo ia ana he mau hana pekana ia i ku ole i ka naauao, a mamuli o ke kuhihewa o ko kakou mau kupuna a me na makua o kakou, ua apono ko lakou mau naau i keia mau ao ano hou ana, a pela iho la i nalo aku ai ko kaou i ke ana i na kahoaka opua i keia la. 

          O ke kumu nui o ko makou lawe ana mai i keia mau mamalaolelo a hoopili ae i keia poomanao malun

a ae, oia no ko kakou ike ana i na hana a ua alakai o ka aoao Repubalika Hawaii, eia ko lakou mau maka ke kaulona pono aku nei i ka hikina a ka la, kahi hoi a lakou i haawi aku nei i ka aina a lilo, me ka manao, e hooko ia ana ko lakou mau ii@@, ma o ka hooholo koke ia ana o ka hoike a ke Komisina hooponopono kanawai, ke kuleana a lakou e manao nei, ilaila e loaa ai ka lauakila loa ana ma ko lakou aoao.

          Aka, elike me ka makou i hoike aku ai, e hoea mai ana he wa e hooko pono ia ai ka makou mea i hoike mua aku ai, a e hooko ia ai ko kakou mau upu ana, elike me ke alakai maikai ana a ko kakou mau uhane noonoo, oia hoi, e hoololi a e holoi loa ia ae ana na manao hapuku i onou ia aku nei e ka poe nana kakou i kumakaia, a ma ia wahi e haawi ia mai no he mau pono e hiki ai ke hoomaha ia ae ko kakou mau naau kaumaha.

          Nolaila, eia kakou a me ko kakou mau enemi, ke kau aku nei na maka i ke ao opua, a malia, na ka ulia o ka laki e haawi mai ia kakou i na hoopomaikai ana, alaila, e maha iho auaei ko kakou mau naau, a e olino hou mai auanei na la o ka hauoli i nalowale iloko o keia mau makahiki eono i haia aku la, me ka haawi pu ia mai o na hoopomaikai ana he lehulehu, a makou e hoomanao ae la, oia mau haawina nani a pau, aole ia na ko kakou mana a me ko kakou ikaika, aka, mailua loa mai no ia o ka nohoalii o ka Mea Mana Loa.

 

KE KII O KA HAKU CHAS. BERESFORD.

 

          Eia ma ko makou nei Keena, ke kii o kela kanaka nui a kaulana o Beritania Nui i keia la, kekahi hoi o na Moi nui nana e noho mana nei na ale apiipii o ka moana, malalo iho o ka Adimarala Nui.  E hoike mai ana keia kii i kona a @me kona mau hoa hoihoi hou ana i ka Aeto a lakou i lawe malu mai ai, mai kahi mai o ke Kanikela.

          Ua hiki no ke ike ia aku ua Haku Beresford nei e ku ana ma ke kua mai o ka pekekeu o ka Aeto a lakou i lawe ai, mamua iho o ke alo o ka pukapa o ka Aeto a lakou i lawe ai, mamua iho o ke alo o ka pukapa o ke Kanikela, me ka hamare e paa ana ma kona lima, no ke kakia ana i ka Aeto ma kona wahi mua.

 

HE MEA KUPANAHA NO KA X-RAY.

 

          O na poe i makau i ke kanu ola ia, ua hiki ke hoopau ia aku la mea mai ia lakou aku.  Wahi a kekahi nupepa o Ladana, o kekahi mea kupanaha loa ia loaa mai nei no ka X Ray iwaena o ua mea a pau i ikeia nona, oia hoi, ua hiki ke pai ia oloko o ke kino o ke kanaka, a e ikeia no ka like ole ina ua make a i ole o ola ana no paha.

          O keia mea kupanaha i loaa mai nei, he mea ia na na poe akeakamai i huli loihi ai, ka hoao a@a e huli pono i na ua make io ia kino, e lilo aku ana ia he mea nui i ka honua nei ma keia mua aku.