Ke Aloha Aina, Volume V, Number 1, 7 January 1899 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2        KE  ALOHA  AINA,   POAONO,   IANUARI  7,   1@9

 

Ke - Aloha - Aina

Hookumuia no ka

@omaikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa ai ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

EMMA A. NAWAHI.

Pauku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU . . . . . . . IAN.  7, 1899

 

EIA  MAI  OLIVA  MAI  KE  KAI

MAI.

 

  Maluna o ka mokuahi Alameda i hoea mai i anei i loaa mai ai ia makou na loono makamaka hou loa e pili ana no Kaiani Aimoku e noho hoomanawanui mai la ma Wasinetona e na'i ana i kona pono a me ka lahui.

He maikai no Kona ola kino e alo la a ke anu o Wasinetona, a pela pu no hoi me kona mau kokoolua e noho pu la oia o Myra Kaakaualani Heleluhe a me Miss McGuire, kekahi o na kaikuahine o James Mc Guire o keia kulanakauhale, i kumaaina nui ia.

  Ua haalele aku o  Kalani i ka noho ana ma ka Ebbitt House, a wa nee aku la he hale okoa, he maluhia a @ aikai keia home hou Ana e noho mai la. He hale nui no keia Ana e noho la, nona ke kiekie he ekolu papahele, a ua ano kaawale iki aku mai ka noho huikau ana o ke kulanakauhale.

 Aia keia hale ma ka 1418-15 St N. W. Wasinetona D. C. I aloha mai la no i ka lahui.

  Aia ke hapai mau la ka poe kokua i ka hoike a na Komisina, aka, i ka wa nae e kuka iho ai na Komisina e kapae mau ia ana a hoopanee mau ia, nolaila, me he mea la, e hala ana no he wa loihi e noonoo ia ai o keia mau hoike a na Komisina mamua o ka hoholo ia ana.

 

KUE  NA  HOA  O  KE  SENATE

I  KA  LILO  O  NA  SENETOA

I  MAU  KOMISINA.

 

  Ua loaa mai ia makou he mau kope o ka nupepa Hoku a me Pou e Wasinetona, no ka la 8 o Dekemaba, 1898. E hoike ana ua mau nupepa nei penei:

  Ma ka Paikolu nei, Dec. 7, ua hoolilo ia he elua hora o ka aha hooko o ke Senate ma ke kuka ana i na mea e pili ana no ka lilo ana o kekahi mau Senatoa i mau Komisina Hawaii.

  Ua hoomaka ka hoopaapaa ana ma ke kue a Senatoa Hoa, no ke koho ia ana o na Senatoa i mau Komisina. Ua olelo ae oia, o ke koho ia ana o na Senatoa, ua lilo ia i mau agena no ka Peresidena e hooko ana i kona mau mauao a me kona mau makemake. "Heaha ko lakou kulana? wahi ana i  ninau ae ai, i ko lakou wa e waiho mai ai i ka lakou hoike, ma ke ano he mau Komisina Hawaii. imua o ke Senate, oiai no nae, he lala no ke aupuni.

  He mea pono i na Senatoa ke hookaawale mai ia lakou mai ia mau kulana mai,  no ka mea, o ka lakou hana ana ma ke ano Komisina e hoea hou mai ana no ia imua o lakou, a he hana hewa loa keia ma ko Senatoa Hoa manao ana.

  Ua kokua aku na Senatoa Chandler a me Bacon, ma ka aoao kue i ka hoomauia ana aku o keia hana e ka Peresidena, a na hoike mai laua aole he kanawai i hana ia, e hiki i kekahi kanaka ke paa elua keena me ka uku pu ia mai i ka wa hookahi. Ua komo pu na hoa o ka aoao Demokarata a me ka Repubalika me ke kue ana i keia kumuhana, a o Mokana a me Platt kai pale mai ma kekahi aoao.

 

KE  KU  NEI  KAENA  A  KA  INO

 

  Iloko o keia mau mau li o ke kali ana, ka nana ana, a me ke kaulona ana aku hoi o ko kakou mau maka maluna o ka Amerika mau hana, elike me ka makou i olelo ai, aole e hiki ia makou ke hoololi ae i ko kakou mau manao, a hiki i ka wa hopa loa o ka noonooia ana o ka Ninau o Hawaii, ke kahua hana hoi a makou i olelo ai, aia a ikemaka makou i ka huli pau ana o ka Amerika hana maluna o na kumu popopo a polopolona e lohe mau ia nei ma na pipa alanui, na napo, a ma o .o hoi o na nupepa o keia mau la, e olelo ana, he Panalaau ko kakou aupuni o keia mua aku.

  O keia mau olelo, ua hooni mai ia i ko makou puuwai, me ka hookonokono ana ae i ko makou mau manao aloha aina oiaio, e hoike mau aku imua o ko makou lahui aloha, e uumi, malie i na manao pupuahulu, a e kinai aku i na manao hoonaikola a ko kakou mau enemi, a e hoohalike iho i ka paakiki ana maluna o ka oiaio, elike me ko Toma paakiki ana imua o kona mau hoa haumana, me ka hoohiki paa ana, aia a ike pono oia i na puka kui i kakia ia ai na lima a me na wawae o ka Haku, alaila manaoio oia ua ola hon mai ka Haku.

  Pela no hoi makou e olelo nei, o na mahelehele hana i hoolala wale ia no, mamuli o ka hoike a kekahi mau Komisina i wae ai, aole ia i lilo i mea maua, elike me na hoikeike ana a kekahi mau makamaka nupepa o makou e @oke mai nei i na hoike mahelehele hina ana, me ka olelo ana mai, o keia ko kakou kahua e kakoo ai, i wahi e kulaualana ole ai ko kakou noho ana, a e kualeleiwi ole ai hoi ko kakou noho ana, elike ka me koua Ilikini.

  Eia lakou ke heihei mai nei maluna o ke kahua imi dala, ka hi hoi e loaa ai ia lakou na pono o keia noho kino ana, aka, o ko kakou kahua ko ka lahui, malalo no ia o ka lokahi, no ke aloha paa mau loa i ka aina i na wa a pau, a hiki i ko kakou hoonele maoli ia ana ma na ano a pau, elike me kakou e lohe mau nei i kahi poe e olelo nei, healia ka Amerika e hoolohe ai i ka kakou mau noi, eiai, ai no he pomaikai iloko o keia aina e hiki ai ke hoolawa ikona lahuikanaka, ma o kona mau mokukaua la, na wahi hoahu nanahu a pela aku.

  O keia na olelo hkinai make, a ka poe hoonaikola i ka lahui, me ka manao, oia mau olelo na mea e hoonawaliwali ai i na manao o ka poe aloha aina, a i wahi hoi e hiki ai ke hoohuli koke ia aku ko ka lahui manao aka, o ka makou e kauleo aka nei, i nui ke aho, mai paupauaho, a mai hoi hope, no ka mea, o ko kakou hana ana pela, o ko kakou hoike ana aku ia imua o ko kakou mau enemi, ua pio ko kakoa manaolana, a na make loa ko kakou hauoli ana.

 

KA  UWEA  MOE  MOANA.

 

  Mamuli o na lono i loaa mai ma o na mokuahi la o kela pule aku nei, i ike iho ai makou, ie wa wale no, a moe kapalulu mai ka uwea olelo moe moana, ma ka papaku o ka Moana Pakipika nei nona hoi ka loa mai Kapalakiko a Honolulu nei, o 2,089 mile, a mai Honolulu aku nei hoi a Ualaua, i ka Paeaina Kilibati, he loa o 2,518 mile, a mai Ualana aku a hoea i Guama, 1,200 mile, a mailaila aku a hiki i Manila, he 1,300 mile.

  O keia mau wahi ae la i hoike ia maluna, oia na wahi a keia kaula uwea e hoohihia mai ai ma keia mua aku, a e moe lakee ana hoi ko lakou mau pauku kepau iloko o ka hohonu lipolipo o ka moana, no lakou na kapuai like ole, e helu ia ana ma kahi o na tausani.

  O ka pae ana mai oia mau kaula uwea kupanaha, maluna o na Paemoku o Hawaii, he hoike akaka ia no ko ka honus piha i ka naauao, nana e hoala mai nei a hoohui i na aiua nui a me na aina liilii a lilo i hookahi. iloko o ka imo ana o ka maka, ua ike aku la kakou i na mea i hanaia me kahi mamao.

  He kumuhana kahiko loa keia i na'i ia mai ka wa mai o ke aupuni alii a hiki i keia wa, a ua nui no hoi ua Hui Hoomoe Uwea Olalo i ua mai no ia mea, aka, aole nae i hana iki ia a hiki i keia la, W i keia wa hoi, ke lohe nei ko kakou mau pepelao, eia na keiki pohaku nui o Amerika, ke huliu mai no, e hoakahua i ka hana maluna o na pukoa o ka moana Pakipa, kahi i manao ole ia e hoea mai ana ia pomaikai kamahao ma keia huli o na aina nui a naauao o ka honua nei.

  O Hawaii 1miloa ke kikowaena nana e hoau mua @ ke kikoni ana o keia mau kaula kupanaha, a mahope aku na wahi e ae, ma keia hoolala hana ana, o keia au holomua o ka naauao, aka, o ka wa nae e ae mai ai keia mau kaula hookalakupua ma ko kakou mau Aekai nei, aole i maopopo ioa ia makou ka la e hiki mai ai aka, aole nae, he hewa ia makou ke hoike mua aku i keia pomaikai loaa wale mai. i mea na kakou e hooomanao mau ai i ka waiwai o keia mea he naauao, a o ko kakou ikemake apa aku. he mea ia na kakou e hauoli ai.

  Aka, owai o kakou ke ike ana ia mea, owai o kakou ke hoolohe mua ana i ke kikoni ana ona kaula uwea maluna @ kona pahu mea hana i hoomakaukau ia? He mea maopopo ole ia kakou le ola loihi ana o kekahi o kakou a hiki i ka wa e hoea mai ai oia manawa, oiai, oia haawina, aole ia maluna o ko kakou ikaika iho aole hoi mamuli o ko kakou makemake, aka, mamuli no ia o ko ke Akua aloha wale mai, a pela auanei e ike ai kakou ia haawina nani.

 

O  KA  BANAKO  ANEI  KAHI

HOAHU  NO  KA  MEA

ILIHUNE.

 

  He ninau paha keia na ko makou makamaka heluhelu e hoohuoi mai ai, oiai, o keia mau la a kakou e hakoko nei, aia no ia iloko o na la hahana loa o ka ilihune, a i kahoomaopopo maoli iho no, he nele ma na ano a pau. wahi a ka mea e pane mai ana ma keia ninau, a oiai hoi, ua hao ia aku hoi kakou a ku olohelohe, me he hale Ia, ua nele oia i ke pili e paa iho ai na kuaua eloelo o ka hooilo, a i ka lanai ole hoi, kahi e hoomaha ae ai i kekahi wa kikiki wela o ka la, a e hoomahie iho ai hoi i ke ku ana oia hale nani.

  Ke ku nei makou e hoakaka i ko makou manao no keia kumuhana, he mea hoi na ko makou mau maka i ike ai, a me ko makou mau pepeiao i lohe ai, i ke ano i hoohana ia ai na wahi hunahuna Materia dala a kekahi poe i waiho ai iloko o kekahi banako ulakolako o keia kulanakauhale, kahi hoi i waiho maoli aku ai ke kahi poe Hawaii Ponoi i ka lakou mau dala no ka manao, aia he puka nui e loaa mai ana wailoko mai o na wahi dala i waiho ia aka iloko o ua banako la, ma o na ukupanee la i hoakakaia malalo o ke kanawai.

  I ka wa mua o ka hoea ana @ai o keia hana he hoahu dala iloko o ka hamako, na nui ke ohohia o kekahi poe Hawaii Kuonoono o ka noho ana, a me kekahi poe e ae no hoi, no ka hoihoi ana aku a hoahu maoli iloko oia wahi, me ka mahaolana mau, elike me ka loihi o na makahiki ana e waiho ai i kana mau dala, pela ka mahuahua o na pa-keneta e loaa mai ana iaia, a ia lakou paha a pau, ka poe i waiho aku he mau dala ka lakou iloko o ka banako.

  I ka haia ana o na makahiki elima o ka waiho ana a kekahi mea dala iloko o ka banako, (ua koe ma keia na haole, no @ naka meo@ @o ka makou e olelo nei,) ua kikoo aku la oia i ka uku panee oia mau dala, a o ka pane loaa mai iaia, aole i hoohana ia ke dala, a hoike ia mai la kau mau dala kumupaa he oia mau no, aka mamuli o ka manao maikai o ka mea dala, malia paha no ia mau makahiki wale no ke kii ole ia ae, malina paha ia mau makahiki mai, e kauliilii ana i mau dala i na poe hoaie, a nolaila, na waiho hou aku la oia no kekahi mau makahiki hou, me ka @nolana, e pau ana kana mau dala i ka aie ia, a e loaa ana hoi ka puka elike ma ka olelo mai, e nana hou no keia makahiki ho aku

  Hala hou ae la he mau makahiki hoihe, hoomaka hou aku la ke kikoo ana, a elike no me na olelo palakai mua i, hoopuka ia mai, pela no hoi keia no ka lua o ka manawa, a no keia kumu, ua pui ae la ka inaina a hiki ole ke paa, a o ka hope, e aho no ka hoihoi ana a nau ponoi e malama nou iho, a pela i like pinepine ia ai kekahi poe Hawaii e unuhi ana i ka lakou mau dala me ka hilinai ole, he wahi kupuno ia no na kanaka Hawaii e malama ai i ko lakou mau dala. Koe wale no paha, pehea la ke ano iloko o na banako o keia mau la, ua loli ae paha mai ko kela wa kahiko mai.

  O na banako e ku nei he lua mimilo ia no na poe Hawaii, ma ke ano, ina e hoahu like ke kanaka Hawaii me ka haole, o ka haole no ke pono ana, a o kakou Hawaii, e holo pahua ana no ka hoohana ia ana o ka kakou, mamua o ka lakou la, a nolaila, he hoowaiwai ka kakou mau dala o @aiho  aku ana i ka banako. i ka pakeke o ka poe no lakou ia waiwai, a pe'a iho la e hiki ai ia makou ke olelo ae, aole ka banako i kapono no ka poe ilihune e hoahu ai malalo o keia mau hoakaka a makou i ike pono ai, a i hooia ia mai hoi e ko makou lohe.

 

  Ua hoekuuia mai ka Iapana i hopuia ai no ka pepehi ana i kawahine malalo o Waialua, mamuli o ka loaa ele ana o na hoike e hiki ai oia ke ahewaia.