Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 49, 3 December 1898 — Page 3

Page PDF (941.23 KB)

This text was transcribed by:  Stacey Kawano
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 3, 1898.

 

E AHA ANA KAKOU.

            O keia ka ninau a kekahi poe i holo ae ma ke kua o na poe kakau nupepa, hoomaka mai la e hounuupu ia kakou, i ka kakou mea e hana ai o keia mau la, me ka manao, ua nele loa kakou i na mea e pono ai ke hoomanao a hana no ka pono o ko kakou aina i limanui ia, e na poe e noho ai halale nei malalo o Amerika i keia la.

            I ko kakou nana a kaana pono ana i na ninau a kekahi poe makamaka o kakou, eia lakou maluna o ke kahua hana, no ke kukulu ia mai ona aupuni Panalaau maluna o na Paemoku o Hawaii, a ma ia ano, ke kena mai nei lakou ia kakou e apo aku i ko lakou mau manao, no ke kukulu ana ae i poai no ka noonoo e ana i Kiaaina ne kakou, mamua o ka hooholo ia ana mai e na Ahaolelo hui o Amerika ke ano aupuni e kukulu ana ma keia hope aku.

            Aohe a makou mau manao kue no ka ulu ana ae oia mau manao hopohopo iloko oia poe, oiai o ko lakou kuleana no ia, aka, o ko lakou huli ana mai a ui ia kakou, na kakou e hana ko lakou pono, aole ia i kulike me ko makou manao, a me ko ka lehulehu no paha a pau mai Hawaii a Kauai, oiai, ua hana ke kane ka wahine a me ke keiki i ka lakou mau noi, a waiho aku imua o Amerika a o ka ka lahui koi ia e kali nei, ina paha no ka loaa a nele mai ia Amerika, oia iho la no, oiai, o ka laukua hou ana aku i kekahi mau hana mahope iho o ka waiho ana i ke noi mua, he mau hana hoonaukiuki wale uo ia ia Amerika, a he mau hana hooluhi wale no hoi ia kakou ponoi iho.

            O ko kakou mau manao maoli, aole ia i kulike me ka noonoo o keia poe e hoalaala mai nei no ka noonoo ana i moho no ke kulana Kiaaina o ka Panalaau, oiai, he mau hana hoonawaliwali waie no ia i ke noi kumu a ka lahui i aiho aku nei ma ka lima o na Komisina Amerika, a me na Memoriala a na Elele Lahui i Wasinetona i waiho aku ai e hooponopono ia mai.

            Nolaila, ma ko ka lahui aoao, aohe o lakou noonoo no ia mau mea, oiai, he mau mea ole wale no ia ia lakou, a o ko lakou hoao ana e hoonioni i ka mea a lakou i noi kumu ai, he hoao ana ia o ka lahui mahope nei, e kulai i ka kakou mau hoopii, ma o ko kakou kokua ana la i ka makemake o kekahi poe kakaikahi, i ake e omo pu aku ia kakou iloko o ka lua hookahi.

            O ko kakou kupaa mau, ke kumu i hiki ole ai ia lakou ke lanakila maluna o kakou a ina paha he poe puni wale kakou i na hana oia ano, i keia la, aole he u-i hou ana mai o keia poe maluna o kakou, no ka mea, ua hahai aku kakou mahope o lakou, a oia hoi ke kumu a kakou i ike ai i ka hoi hope hou mai o na leo nonoi ia kakou ka lahui, mamuli o ka hiki ole ke hoonioni ia ka manao aloha aina iloko o kakou, a nona hoi kakou e ku nei me ka luliluli ole, a hiki i ka wa hope loa ina paha no ka lanakila, a i ole no ka kakou nele loa paha, aole ia he mea na kakou e ui ae ai, i keia poe a ake mai nei e loaa ka ikaika iloko o ko kakou lokahi.

            No ka mea, o ka lakou hana no ia mai kinohi mai, o ke a-pu mai, i wahi no kakou e papau like aku ai iloko o kapuahi a Uli a hookahi ko kakou mihi lika ana, me lakou ka poe i puni wale i na hoonuinui olelo ana, nolaila, e noho elike me ka noonoo a me ka ike i loaa ia lakou, a me ka poe ake hanohano no ia e imi aku i ko lakou wahi e pono ai.

 

HELE PALALU NA ILIWAI.

            Eia iluna nei o ka lepo o Hawaii i keia la, malalo o ke kauoha a ke aupuni o Amerika Huipuia, he Agena no ka oihana hoopae limahana o na Pake, oia hoi o D. K. Baraunu, a maluna mai no o ka Auseteralia o ka Poakolu o kela pule aku nei kona hoea ana mai, a i ka Poalima a me ka Poaono nei kono ike ia ana e hooko ana i kana hana maluna o na ohua e holo ana no Kina me ka manao ana e hoi hou mai no Hawaii nei.

            O ka mokuahi mua loa a ka Agena Pake i hoau ai i kana hana oia no ka mokuahi Belgic o ka Poaono nei, no ka mea, ua kaohi koke ia na ohua oia ano e manao ana e hoi hou mai no Hawaii, malalo o na rula hou i kauoha ia mai e ke apuni Amerika ma Wasinetona, aia wale no ka ae ia a he mau makua, a i ole l e wahine, a i ole he mau keiki a he mau waiwai paha kekahi o ka mea e hoi ana, e waiho ana maanei, i hiki aku ka huina waiwai io ma hahi o ka $1,000 a i ole he dala maoli paha e like me ia huna ka nui.

            Ua waihoia aku keia mau hoike ia Peresidena Dole a me kona Aha Kuhina e hoho manawa nei a ua noonoo koke ia, a e hoopuka ia aku ana he mau rula papa oia ano, me ka hoike pu ia aku o ke Kanikela Pake e noho nei manei, ua mana ia mau rula maanei e like me ka mana ana maluna o na mokuaina o Amerika Huipuia hahi hoi i laweia mai ai o keia mau rula i laweia mai la a hoohaoaia aku la maluna oia poe.

            He mea oiaio ka makou i olelo ai ke hele paialu nei na iliwai a ka poe Amerika, ma na wahi a ko lakou mau kapuai wawae e hehi ai, a oia keia a kakou e ike ae la, nohe o lakou kuleana ko mo hou mai iloko nei o ka aina ke ole a piha pono kela huina dala i hoikeia ae la maluna

            Hanaio ka haole la, wahi a ka olelo.

 

UA HALA AKU LA IA KUPA O KA MALU ULU O LELE.

            Ua hoea mai la i ko makou nei Keena, he lono hoehaeha, e hoike mai ana, iloko o ka palanehe a me ka malie loa, i kipa ae ai ka Anela o ka lokoino, a kinai iho la i ka a ana o ke kukui o ko Kaluawaa Kaleikini hale kino ma keia ao, a niau palanehe aku ia ma ke ala huna a Kane laua o Kanaloa, i ka hora 2 o keia wanaao Poalima, Nov. 25, ma kona wahi noho ma Maunakiekie ae nei.

            He oiaio, o ka make ala iama na wahi a pau, a ua hiki ole hoi i ka ikaika o ke kanaka ke pale aku no ka hoopakele ana ae i kona oia, a pela hoi i hoea mai ai keia haawina o ka pilikia maluna o ke kino o keia makamaka ae la i ike mua ole i kona hopena e hoea mai ana, oiai, aohe he mau haawina o ka nawaliwali maluna o kona kino, a aole hoi he mau haupu mua i hoomaopopo e ia e kona ohana, na kokoke mai kona hopena.

            Ua hanau ia oia ma ka Malu Ulu o Lele i Lahaina, he keiki papa a oiwi hoi no na nalu ha-i o Uo.  He 14 ko lakou nui ma ka hanau ana, a oia no hoi ka panina hope loa o ko lakou ohana a nalo loa aku la.

            He kuikunane ponoi oia no Mere Hanaike, ka luaui makuahi o Mrs. Kuaihelani Campbell, a malalo no hoi o ka malama ana a kana kaikamahine oia i noho pu ai a hiki i kona pauaho ana mai la i keia noho kino ana, a ua hoopomaikai ia no hoi ke kaikamahine i kona hui kino ana me kona wahi hulu makua hookahi i koe a pau loa aku la.

            He aloha aina oiaio oia ma ka manao, ka hana, a pela aku, a me ia haawina laa iloko o kona puuwai, i hiki ole ai i kekahi poe ke hoololiloli i kona mau manaopaa no kona aina makuahine, a me ia momi makamae no i moe pu aku ai oia iloko o kona halelua no ka wa mau loa me ka maemae a me ke aloha nui ia.

            Eia kakou a pau ke hele mau aku nei no ko kakou mau la hope me ka waiho pu iho i na ukana luuluu a kaumaha maluna o ka ohana, ka lehulehu a me na pilikana a pau o ka poe i nalo loa aku ko lakou ma helehelena mai keia ao aku.

            Ua hala aku la o Kaluawaa Kaleikini ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make, aka, aia no nae kana mau hana maikai, ua waiho iho la i makana na kana kaimanahine e hoomanao ai ma keia ao, i kia hoomanao hoi no ka ohana no ka wa mau loa

            Ke komo pu aku nei makou i na u pu ana me kana kaikamahine, ka ohana a me ka lehulehu a pau i pili iaia ma ke kino, a ke pahola aku nei i na leo kalokalo, e hoomama ae iloko o na hooniponipo ana o ke aloha ma o ka mana lani la.  Aloha no.

 

KA ULIA PONO MA KA MOANA

            Mamu i o ka pokole loa o ka manawa ma ka la inehinei o ka loaa ana mai o kekahi mau lono no ka mea e pili ana i ka mokupea Starbuck a me kona mau luina, nolaila ua manao makou, he mea pono ka hoike ana aku i ko lakou moolelo piha, penei:

            Ua haalele aku ka mokupea Wm H. Starbuck ia Port Blakely, ma ka la 17 o Okatoba me 1,025,000 kapuai papa e lawe ana no ke kaikuono o Delagoa, ma Aferika Hema, ma ke alahele o ka Lae Hao, elike me ke kauoha i haawi ia aku i ke kapena.

            He maikai na mea a pau a hiki i ka la 5 o Novemaba, i ka wa o ka moku e holo ana ma ka latitu 13º 10’ akau, a me lonitu 121 45’ komohana, a ma ka hora 10 oia po.  ua ike mua ia iho la ke ahi, ua hoomaka koke ia ka hoopio ana i ke ahi, aka, aole nae i kualiilii iki mai ka a ana o ke ahi, a ma ka hora 2 o ka wanaao, he ahi mwale no mai mua a hiki i hope o ka moku.

            A ia wanaao no ua haalele aku la na mea a pau i ka moku maluna o ekolu waapa, mahope hoi o ka hoolako ia ana me na mea ai.  Ma ka waapa mua ke kapena, kana wahine a me ka laua mau keiki liilii he ekolu, ekolu luina a me ke kamana o ka moku; ma ka waapa elua, ka malamamoku ekahi, ke kuke a me elima luina, a ma ka waapa ekolu ka hulipahu, ke kuene a me eha mau luina.

            Aole lakou i haalele koke aku i ko lakou halelana e ulupa ia ana e na alelo aaa ole o ke ahi a hiki i ka wa o ke ahi i hiki iho ai i ka ilikai.  Ma ka waapa o ke kapena a me ka malamamoku ke panana a me na lako holomoku e ae a nolaila, ua nakiikii ia aku ke kolu o na waapa ia laua, i ole ai oia e nalowale, a hoonuli mai la hoi ko lakou alahele no na Paemoku o Hawaii nei.

            A hala ae la he mau la o ko lakou holo like ana, ua manao iho la ka hulipahu he waapa huelo poti kona, a ua hiki iaia ke ukali mahope o na waapa panana, nolaila; ua oki ia ae la ke kaula, a ma ka po o ka la 10 o Novemaba, ua nalowale aku la ka waapa o ka hulipahu; a aole h@i he mea i lohe hou ia nona, aka ua manaoia no nae ua make no oia.

            Ua hoomau mai na waapa elua iho i koe i ka holo ana mai i Hawaii nei, a ma ka po o ka la 18 iho nei, ua huli iho la ka waapa o ka malama moku ekahi, i ka wa o na @le o ka moana e kupikipikio ana, ua holo koke aku ka waapa o ke kapena no ka hoopakele ana ia lakou, aka, he hookahi o lakou i nalowale aku oia ke kuke a ua piholo mua no hoi o a iloko o ka hohonu o ka moana mamua o ka hoea ana aku o na kokua.

            No ka hooka iwale ana ae i mau wahi no keia poe poino, ua kauoha ae la oia no ke kiola ana aku i kekahi mau ukana e ae iloko o ke kai, me ke koe mai hoi o mna wahi mea ai.  Ua hoemi ia iho he hapa paina wai ko kela a me keia i ka la, a ua lawa ole hoi ia no ka hhomau ana aku i ka puu i hele a maloo.

            Me keia waapa hookahi i alo mai ai keia mau ola he 15 i na mile loihi o 1 000, a ma ke kakahiaka o ka Poalima, ua hoohauoli ia ko lakou mau puuwai i ka ike ana mai i ke kuahiwi o Mauna Kea e kau mai ana mamua o lakou.  O Kealakekua ko lakou alahele e holo ana, aka, ua ike mai la nae lakou i ke ku aku o na hale o Hookena, a na ia mea i kono mai i lakou e hookomo aku iloko o ia awa.

            Ma ka hoi ana mai nei a ka Mauna Loa i hoihoi ia mai ai na olulo no Honolulu nei.  Eia na olulo ke malamaia nei e ke Kanikela Amerika a hiki i ka awa e mai ai loaa o ka pane mai na agena mai o ka moupea poino.

 

Nuhou Kuloko.

            Ua haawi ae na aliikoa o ka Beninetona he aha hulahula maluna o ka moku, ma ka po Poakolu nei.

            Ua maokia e hoihoi ia mai ana ka mokuahi City of Columbia ma keia mua iho mai Hilo mai.

            Eia na koa eneginia ke noho mai nei iloko o na hale a lakou i kukulu iho nei ma ke alanui Kapahulu.

            Ma kahi o 2000 mile ka mamao o kahi o ka mokupea Starbuck i ai i ke ahi mai Honolulu aku nei.

            Aia no ke kaawai makai o ka makeke kahi i hoao ai mo ka hoopio ma i ke ahi o ka puu nanahu e waiho nei malaila.

            Ma ka Poakolu, ua make iho la kekahi koa Nu Ioka, nona ka i loa o Wardwell mamuli o kona inu ana i ka laau make.

            E hoi hou ae ana ke Ka eli lepo ma kahi kokoke i ka Makeke Kahiko no ka hoopiha hou ana i kahkokoke i ka hale keaka Pake ma Aala me ka lepo.

            Ma ka Poalua ae nei e hoea mai ai ka mokaahi Coptic mai Kapalakiko mai, a maluna ona e loaa mai ai na lono o ka pae ana aku o Ka lani Aimoku i na kapakai o Amerika.