Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 49, 3 December 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2    KE ALOHA AINA,  POAONO  DEKEMABA  3, 1898

 

  Ke  Aloha  Aina

  Hookumuia no ka

 Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

 EDWARD L. LIKE.

  Lunahooponopono.

 EMMA A. NAWAHI.

  Puuku o KE ALOHA AINA.

 

 HONOLULU ... DEC. 3, 1898

 

KO KAKOU MAU HOOMANA.

 

 Eia kakou i ke awakea loa o ka naauao, a i ka auina la hoi o ka malamalama Karistiano o na hoomaua iike ole i hoea mai i Hawaii nei.  He mea nani no ke kanaka haipule kona kaahele mau ana iloko o na halepule i na wa a pau, me ka naau maemae o ka oiaio, a he mea waiwai ole hoi ka hele ana iloko o na luakini laa o ke Akua, me na manao lalau, a pela aku.

 Eia no hoomana Karistiano, Bihopa, Moremona, o elua mahele, Kalawina a me ka Hoomana Naauao, he wahi@ hoomana hou i ulu ae ma o ke kokua ia ana mai e ka uhane o ke Akua.  O ke kulana o kela a me keia hoomana he like ole me ko lakou ikaika hana; o kekahi, ua oi loa aku ka ikaika mamua o kekahi, a o kekahi he nawaliwali loa, e hiki ole ai ke laparu ia ae a holo pono.

 Eia ka hoomana Katolika, a me he mea la, oia no paha ke poo o na hoomana i piha me ka holomua a me ka huliamahi maoli no o ka lehulehu e hahai mahope o ke ao ana a na kahu oia ekalesia aole loa he mau kuee i ulu ae mawaena o na kahu a me na hoahanaa, a hookahi a lakou kaula e huki nei i o Karisto la, i hookahi wai o ka like.  Nani kela.

 Eia hoi ka hoomana Bihopa, ua ulu a ua laha ma kela a me keia wahi o ka aina, a o kona wahi pilikia wale no, oia ke kuee o na Poo oia ekalesia, a hookahi no mea i ike i ka hooponopono, oia no ka Haku nona ke kihapai, he mea ole ko ke kanaka ike a mana mamua o Kona.

 Eia hoi, he elua mahele o ka hoomana Moremona i o kakou nei, a ke pauleie nei no hoi kekahi poe me ka hilinai ana, ua iho mai ko laila mau kaula e kuhikuhi i ka lakou mea e hana ai no ko lakou mau pono uhane, e hooikaika ana no hoi elike me ka hiki i ko lakou akamai kamailio ke hoohuli mai i na kanaka a pau.

 Eia hoi he wahi hoomana hou ke ulu ohana nei nona ka inoa l@e Hoomana Naauao, i kukului, maluna o ka Baibala aohe a makou olelo no keia hoomana, no ka mea, ke ulu nei oia me ke laai@ la ua piha kona mau lala i ka hui@ a i ka hoomaopopo aku, me la mea la, na ka uhane ia i kukulu, aole na ke akamai o kanaka.  Ua paa ko lakou heiau laa, he bele ko lakou, a he kahua aina e ku ai ko lakou halepule no ka wa mau loa.

 O ka haomana Kalawina ka makuakane a me ka makuahine o na hoomana i hiki mai i Hawaii nei, oia nae ka huelo loa e ike ia nei i keia la, mamuli o ke komo pu o na kahu ekalesia me na hana aupuni o keia ao, me ka ikemaka ia o kekahi poe o lakou e auamo ana i na pu, i mea pepehi i na kanaka Hawaii, a nolaila, ua hookomo mai ke Akua i ka manao hoowahawaha iloko o na hoahanau, a pela e ike ia ae nei na halepule e ku olohelohe ana, me ka piha ole i ke kanaka.

 A no ke aha mai ke kumu?  No na hana o na kahu ekalesia i ka mea i ku ole i ka makemake o na hoahanau@, a o ka hope, he nele i ka lulu mahina hou, me ka hoihoi ole o ka manao o ka poe@ nana e kokua ia mau hana maikai o na la i hala, a i kinai ia iho la no e na poe la ka hopena  i keia la, oia ke ku olohelohe o na halepule me na hoahanau kakaikahi.  Aloha no na la i aui aku.

 

PEHEA ANA LA NA PAAHANA ASIA.

 

 He ninau pono keia ke noonoo ia i keia manawa, oiai, eia ko Amerika Agena ia nei kahi i kaupalena ai i ke komo hou ana mai o na limahana Asia i Hawaii nei, oia hoi na Pake, kekahi hoi o na lahui i lawe mua ia mai e keia poe Ona Mahiko e ai haaheo nei i ka luhi oia poe o ka hoomanawanui ana i kinohi, a i keia wa hoi, aohe ka ike wale iho ia poe o ka luhi pu ana.

 I ka hoomaopopo ana. o na Pake e hoea mai nei no Hawaii nei, he poe Asia lakou ma ka mahele o na aina, a oiai hoi, o ka poe Iapana, no ia wahi hookahi like mai no lakou, a i hoea mai no hoi lakou i keia aina ma ke ano he poe limahana malalo o ko ke aupuni Hawaii makemake, e hooikaika a e imi ana i ko lakou pono ma keia aina, a eia no hoi ke hoouna mau ia mai nei i na mokuahi a pau e holo mai ana no Hawaii nei mai lapana mai.

 E pono paha makou e hoakaka aku, o na Pake e paniku ia nei e na haole, me ke keakea pu ia hoi o ko lakou hoi hou ana mai i Hawaii nei, mamuli no ia o ko Amerika lawe kaokoa ana ae nei i ka mana hoomalu o ka aina malalo o ko lakou poholima, a o na kanawai hoohaiki Pake no ma Amerika Huipuia, eia no keia e hana a e lawelawe koke ia mai nei na keehina hana o ka hoohaiki ana i ke komo hou ana mai o kaia lahui iloko nei o ka aina.

 I ka wa mamua, ua hiki i ka mea ilihune ke hoi e ike i kona mau makua a me kona ohana ma Kina a hoi mai, koe wale no kona hele palena ole, ina he manao hoi hou mai kona i Hawaii nei, a oi aku mamua o hookahi, ua pau loa iho la@ kona kuleana ae ia e komo mai iloko nei o ka aina, a ua hooko ke aupuni ia rula mai kinohi mai, a manao no hoi makou, pela no paha i keia wa.

 E lilo ana paha ko na Iapana komo aluka ana mai iloko nei o ka@ aina, i mea e hoehaeha aku ai i ka manao o kona mau kilo aupuni ma Wasinetona, a i ole na Hawaii nei paha, a malia paha, o ulu mai ua manao keakea iloko o lakou, no ke kaohi ana aku i ko Iapana hoouna mau ana mai i kona mau paahana maanei, ma o kona ano la, he ewe oia no ka lahui Asia, a e pono iaia e noho malie aki oia ilaila, elike me kona hoahanau lauoho loloa, ke kanoha ia aku e noho malie i kona aina makuahine, aole e hele hou mai ia nei e lawe ai i na hana a ka poe o loko nei o ka aina.

 E oluolu ana anei ka manao o ka poe Iapana ma o ko lakou mau Poo Aupuni Ia, ke hoao o Amerika e kaohi aku i ke komo ana mai o na Iapana iloko nei o ko kakou mau Paemoku, elike me ke kaohi ia ana o na Pake.  He mea hiki no ia kakou ke hoomaopopo, i ke sekona mua loa e  poha ai ko Amerika leo no ka papa aku i keia lahui a ka hoonahoa nui wale, aia he liuliu kana mawaena o laua, a o ka hopena e ike ana kakou he mau mokukana ma ka nuku o Mamala no keia mau aupuni elua.

 He manao koho wale no keia no keia wa, oiai, ua hele ae nei ka hoomaka ana ma ka Pake, a pehea ana ia hoi ka Iapana, malia paha, o pau pu ae no a Lanai a aia no ia i ka lakou hana ana mai, oiai, he poe keikikane nae like wale no a pau.

 

OHI HAPUKU KA I-A O KAPAAU.

 

 O na lono ano nui i hoea mai i o kakou nei i keia mau la iho la, oia no ke kauoha maoli ia anamai nei e na Poo Aupuni ma Wasinetona, e lawe ae i na aina aupuni e waiho nei ma Ainahou, @ wahi hoahu nanahu no Amerika Huipuia, a elike hoi me ka haawi a ke aupuni o Dole ma, e lilo n@ pono a me na pomaikai o ke aupuni Hawaii no Amerika, i piha ai hoi ka huina o $4,000,000 elike me ka aie lahui a lakou i haawi aku nei na Amerika e uku.

 Oiai, he mau la helu wale no koe a hoea aku i ka wa e noho hou mai ai ka Ahaolelo, eia nae, ke okioki e ia mai nei no na pono o ua huina aie la a ka Repubalika o Hawaii i haawi aku nei, a ke i mai nei, e lawa ae oukou ia Ainahou i wahi hoahu no ko kakou oihana kaua moana, i wahi hoi e hoopilikia ole ia ai lakou ma ka noonoo ana i na hoolilo no ka hoahu ana i na nanahu no ko lakou mau mokukaua maanei.

 I keia la ua ae maopopo mai ka Peresidena o Amerika i na hana poholalo a Kuhina Kivini ma i ohumu mua ai i kinohi, a eia na hooko ana ke lalau kino mai nei na lima kakauha maluna o na aina a kakou i ike ai he mau pono ia no ke aupuni Hawaii mai kinohi mai, a i manuahi wale ia aku hoi mamuli o na hana hao wale.

 O keia ohi e ana mamua ae o ka noho ana mai o ka Ahaolelo lahui, he hoike maopopo hoi, no ka manao alanu e i kinohi akahi a hooko ia, a o ko lakou lawe ana ae la a hana aku elike me ko lakou me ko lakou makemake, he mea no ia ua ike mua ia e kakou, e hana mai ana no lakou pela ia kakou elike me keia a kakou e ike ae la i keia mau la.

 He hoike maopopo hoi keia o ka haowale, a oiai he hana kuluma ia ia Amerika a me na aupuni nui e ae i noho ia e ke ulakolako o na lako kaua, nolaila, he mea ole ia lakou ka manao a noonoo ana iho i na uwalo leo ana aku a ka poe nawaliwali, no ka mea, aole lakou he poe e hiki ai ke makauia mai ko lakou mau leo, a malalo o ia kumu i ku ai ka lakou nei mau hana me ke keakea ole ia.

 Aka, aoie nae o ko lakou ohi ana aku i ko kakou mau pomaikai a pau, he mea ia no kakou e noho hopepe wale aku ai no malalo o lakou nei, aole e ka aku kakou i ka pahu loa, a ke nele hoi ilaila, he nani nele ana ia ua hanaia ka pono a hiki i ka wa e nana oleia mai ai, a ilaila nai a aku ka noho ana oia wa, oiai, aole me kakou ia, aka, mai ka poe alunu wale mai no ia, ka mea hoi a kakou i ike ae la, ohi hapuku ka i'a o Kapaau.

 

 Mai poina e na makamaka i ka paina luau a me ka aha fea @ nui e malameia ana malalo a e nei o ka pa kula o Sana Lui, ma ke awakea o ka Poaono ae nei.

 He elua mau mokupea Beritani e hoea mai ana i keia awa me @ka piha nanahu, no laua na inoa like loa Dominion,, a he hoohahi o lau e holo mai nei malalo o ka hae o ke aupuni o Nicaragua,  He hookahi o keia mau moku ma Nu Kakela o ai a o kekahi mai Balatim@ a mai.

 

AOLE LOA KAKOU E NELE.

 

 He oiaio la makou e hoike nei, mamuli o ko nakou@ ike mau i na manao o ko makou mau makamaka alakai nupepa, e olelo ana, i ko kakou hoohemahema, i ke noi ana aku ia Amerika i pono koho balota no kakou," Pela io paha ko lakou manao, ko ka poe paulele kapekepeke, aka, no makou iho, ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu, aole loa o Amerika e hana mai ia kakou pela, ina ua uluhua a ku ole i kona manao ka apono ana i ko kakou hoao ole aku e noi i kona lokomakai e haawi mai i pono koho no kakou ka poe Hawaii.

 Ua hoikeike mua aku makou i ko makou manao no keia kumuhana, oia hoi aole kakou he lahui hupo a pekana haalele loa, i nele i ka ike i ka pono a me ka hewa, e hiki ai ia Amerika ke hoonele ia kakou ia pono, i kona wa e lawe kaokoa ae ai i keia aina, malalo o kona ikaika, a mamuli hoi o ka haawi wale ana aku a na poe nana i hookele iho nei ia kakou iloko o na la i hala.

 O Hawaii uuku a ka naanao i noho ai, he mea hiki ole loa i kekani aupuni ikaika piha i ka malamalama Karistiano, ke hoonele ia kakou me kela haawina o ka pomaikai, ina no kakou e noho ana me ke noi ole aku.  O na olelo hoonuinui, e nele ana kakou me ia pono oia na poe i hanau ia ma na apana aina o Alaska ma, ka poe hoi, aohe lakou i ike i keia noho ana malamalama o ka oihana Karistiano, a malalo oia kumu, i hiki ole ai i keia poe hohe a makau wale ke houpuupu mua mai iwaena o ko kakou noho lahui ana.

 A oia la makou e hoike aku nei i ka lahui mai hopohopo no ia mau ano olelo, no ka mea, he hoike ia no ko kakou hohe wale, a oiai hoi, he wahi kumuhinu kahiko no ia na na poe i manao, e haawi aku i ko kakou noho aupuni ana, malalo o na hookele ana a ka poai o ka poe puni wale, i maa i ka noho hoopilimeaai, a pela aku.

 

 Ma ka hoike a kekahi wiliki oluna o ka @oku l@w@koa St. Paul, ua ike pinepine oia he ekolu mau keiki Hawaii i holo mahuka aku me na pualikoa Minesota ma na alanui a me na wahi hoolulu koa e lawe ana i na kauoha a na aliikoa, ma ke ano he mau elele.

 Ua hoi loa aku la no ka Panalaau o ka ehaeha, o J. W. Kahalewai, kekahi o i a kanaka Hawaii i ae ia mai e ka Papa Ola, no ka hoi ana aku ilaila e malama ai i kana wahina i loohia i na palapu o ka mai hookaawale ohana maluna aku ia o ka mokua@i Lehua.  Aloha no.