Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 43, 22 ʻOkakopa 1898 — Page 5
| This text was transcribed by: | Kainani Hartnett |
| This work is dedicated to: | Kimber Zinger Drake |
KE ALOHA AINA
POAONO, OKATOBA 22, 1898.
ANO E NO HOI KAKOU.
-------
Heaha keia ano e o kakou, oia hoi ka makou e ninau nei, a o ka haina hoi oia kai makemakeia oia hoi, mai ko kakou mau la kinohi loa mai no o ka hoomakaia ana e hookahuli a hiki i keia la, me he mea la, he ekolu aoao kue e ku nei i keia la, a oia mau aoao ekolu, oia ka mea nana e hoonioni mau nei i ko kakou kulana aloha aina oiaio, ai kumu hoi e maopopo io ai, e pono no makou e hoakaka piha aku i ko makou mau manao kalai ano @ni malalo iho:
1. Ke kulana o ka poe nana i hookahuli ke aupuni, oia hoi ka poai i kapaia i ka 1887, ka poai o ka poe hoomaemae, a i pukaamaka maoli ae hoi, ka poai o na welo mikanele.
Aohe a makou kamalio nui no lakou, no ka mea, ua akaka no ia ia kakou a pau, he aoao kue ko lakou ia kakou, a aole a lakou olelo ana mai ia kakou he pono keia a he hewa kela, no ka mea, o ka hewa na like no ia me pono ia lakou, a o ke iuo he maikai wale no ia ia lakou. Nolaila, o ko lakou kulana ino a maikai ole, aole ia he mea hiki ke hoololi ia, no ka mea, na kumu a ua hiki ole hoi ke hoololi ia kona ano maoli.
A nolaila, ua maopopo kona kulana onipaa mau a elike no hoi me ka olelo a ka buke nui hooweliweli i olelo mai ai. O ka mea hewa, mau no kona hewa, pela no hoi lakou nei e paa nei maloko o ko kakou mau hoomanao ana, aole he mea nana e hoololi, aia wale no a he pau no na mea a pau maluna o ka honua lepo o Hawaii, alaila nalo ko lakou mau moolelo.
2. Kekahi hapa o ka poe i keha ia lakou iho he aloha aina, aka, ma ka hana e ku ai i kahi o ke aloha aina, he neo ia a makou e ike ai.
O keia ka elua o na mahele e ku nei iloko o ko kakou aina i keia la, a ke olelo mai nei, o lakou ka, ka oi aku o ke aloha. Ua noonoo nui makou i ke ano e kohu ai keia poe ke olelo ae, a ua akaka, o lakou nei ka poe i make ai o Pamano, no ka mea, he hoohalahala haawina, waiwai ke kumu o ka hookeekee ana, a na ia manao nonohua, komo ka manao ino iloko, aohe he nana iho hoi e, o ka pilikoko ponoi a lawe ae la no a pepehi, i wahi e na ai na manao lili, a i ku ai hoi kela olelo kaulana loa a hiki mai i keia la, aole i make o Pamano i ka mea okoa, aka, i make no i ka io ponoi.
Pela no hoi, e hoomaopopop pono iho kakou kai no hoe o ko kakou na'i ana aku nei a hiki i Amerika, i kahi hoi i manaoia ai,
ilaila la hoi e loaa ai ka hhoko ia ana o ko kakou mau manao hoihoi aupuei, he kumu la hoi ia e hookanahai mai i manao nonohua o ka poe e pee ana a e hoonalonalo ana i ko lakou mau peo me ka olelo ana he aloha makou i ka aina, i ka lahui a me ke alii, aka, mahope nae o ko lakou mau kua, he new ia ma na ano a pau, a ua kupono ka olelo a ka poe haku mele, he aloha aina ma ka lehelehe.
Ua ike no hoi kakou oia ano aloha, aia ia iloko o ka naau o ka poe hanohano, waiwai a ulaklako o ka noho ana, a o ko lakou kahua i paa iki ai oia ka hilahila no ka lakou mau olelo i hoike akea ai imua o kekahi anaina a mau anaina paha, a na ia kumu i kaohi iki iho la ia lakou no ka manawa pokole, ake loaa no ka ulu o maika
ai, o ka niniu poahi aku la no ia. O kekahi poe hoi, he hoala mau ka lakou i na manao e hoomawaliwali ai i ke kupaa o kekahi poe, ma ka hoololi ana i ua hana a pela aku, aka, aole nae ia he kumu no kakou e hihia ai, he aloha ko kakou ua paa i ka puuwai, aole i ka lehelehe.
3. Ke aloha aina oiaio maoli aole ia he poe malihini ia kakou oia ka poe i haawi i ko lakou kino a me ko lakou uhane no ke kupaa ana a hiki i ka hopena loa o ka ninau o Hawaii aia wa e akaka ai ka hopena e hookau ia mai ana maluna o kakou, aole o ka poe waiwai keia e kakoo ikaika nei, aole hoi o ka papa o ka poe hanohano i ka nana aku. Aka, o poe ilihune, kupaa a hiki ole ke kuai ia me ke dala, o lakou la e kue nei, o lakou ia e hoomanawanui nei ma na hana a pau, a hiki i ka hopena. A no lakou makou e kahoahoa mau aku nei, i nui ke aho a hiki i ka hopena loa o ka ninau o Hawaii.
---------
NA LIMAHANA LIKE OLE
---------
Kai no hoi ua hui ae la o Hawaii me Amerika, he hoike akaka ia o ka hoopau ia aha o ke kii ia ana o na limahana huikau o na ano like ole o na aina e, a e ku iho ai ka noonoo ana hoi o na poe na lakou i hana, ai hookomo aku ia kakou iloko o na umii ana o ka noho ana, me he malihini la no na aina e mai, ka mea hoi a Amerika i makemake ole ai e ike ia maluna o na palena o kona mau mokuaina a me na aina pan@laau, a ina he aina hookae o Amerika ia mea, o ka noho ana hookauwa kuapaa, pehea hoi keia ano hana a na poe e lawelawe nei i ke Aupuni Amerika-Hawaii i keia la, aole anei he kumu kupono keia e noonoo ia ai iloko o keia mau ia.
Oiai hoi, he aina ae la keia ua hoohui ia mala'o o ko Amerika
mana he mea makehewa ka lawe ana mai i na ano hana hookauwe kuapapanui maluna o ka aina i onou lima ia aku e ka makemake o hai, aole hoi mamuli o ka makemake o kona poe ponoi iho. Ke ike nei kakou, eia ke hele mai nei na limahana mai na wahi mamao mai, he mau tausani mile mamuli o ka lohe ana aku e loaa no ia lakou ka hana ma na kapakai o Hawaii, me na uku makepono i oi loa aku mamua o ko na wahi e ae. A na ia mea i hookonokono i na manao o na kane, na wahine a me na keiki, e ku ae lakou a hele mai no Hawaii nei, a oia hoi na limahana ilikeokeo mai Auseturia mai.
Aole hoi oia wale no, eia no o Iapana ke hoonuanua mai nei me na limahana i emi ole iho malalo a ka 500 i kela a me keia ku mokuahi ana mai, mai Iapana mai, ka wa hoi a makou e olelo nei, he wa kupono loa keia a Amerika e o-u mua ae ai i ka maka o ka wauke oi opiopio, waiho auanei a manoanoa a oolea hoi ka ulu ana o keia kumulaau iloko nei o ka aina, oia auanei ka wa e hiki ole ai ke kaohi ia aku ko Iapana mana iloko o na Paemoku o Hawaii, he uku hoopai kupono na ka poe hoomeamea hoohui aupuni e ao ia ai no ka lakou mau hana apuku i ko ka lahui kuleana.
Nolaila, hoi makou i ku iho ai a noonoo, ua pololei io no ka ka poe hupo e olelo ia nei he paakiki hupo, a pela aku olelo ana, aole kakou i hui i keia wa, a oia hoi ka makou e ike nei, he mea pono i ka poe olelo kikoola, ka poe hoi i mano iho, o lakou ka ike a me ka naauao mamua o na poe e ae, aka, e akahele, no ka mea, ua hoike mai no ko kakou mau kupuna a me na makua o kakou i pau aku la i ka moe, aohe he hookahi halau i ao ia ai, i kohu ai ia mau olelo ke moni aku me ka puna ole. Aka, ua lehulehu, a ua hiki ole i kekahi ke ike mai, i ka halau hea la oia i ao ia ai, a na kela a me keia e nana nona iho.
O ka makou nae hoi e ike mua nei, lilo aku ana ka hoopae nui ana mai o ke aupuni o Iapana i kumu e hiki ole ai ia Amerika ke kaohi aku i ko lakou hele ana mai i keia aina, oiai, ua puni oia mahope o ka poe nana oia i hookonokono e kokua hewa, a i kona wa auanei e papani aku ai i ke kaheawai ana mai oia poe ilolo nei o ka aina, oia auanei ko lakou wa e okalakala mai ai o ko lakou mau manao, a e lilo ai hoi ka ninau hoopae limahana i kumu hoonioni o ka noho ana like ma keia mua aku.
--------
Aka, o ka makou nae i ike ai, a i lohe mai ai, aole e hiki ia Amerika ke hoopapa aku ia Iapana, oiai, he aelike waha ka lana i hoopaa ai, e hookomo mau ae ana no o Iapana i kona poe limahana ma Amerika a me Hawaii nei, a e lilo aku ana o Amerika i alahula na kekahi lahui Asia i ae ole ia ma Europa a me Amerika, aka, heaha nae ka lakou mea e kaohi aku ai i keia lahui Asia holomua loa ma ka naauao a me ka ike hana ma na oihana kela a me keia ano. A o ka malama ae nei o Iulai o keia makahiki ae, oia ka wa e paa pono ai ke kaniai o Amerika ia Iapana malalo o ka noho ana kuikahi hoaloha ana. O ka hehihehiku pono ana ia o na keiki o Ka La Hiki Mai, ma na kaiaulu o Hawaii nei, aole loa e hiki i na Amerika ke hoona-na aku. O-ha-i-o.
--------
HE HANA KANAWAI OLE.
-------
Heaha hoi keia hana kanawai ole, e laulaha mai nei iloko o keia mau la, ua popopo na iwi o ke ku ana o ke aupuni Repubalika Hawaii, ua hui hoi kakou ia Amerika ma na ano a pau a ka poe hoohui aina e olelo mai ai?
Kai no hoi, oia ka hooholo ana iho la na Kuhina o ke aupuni, o wehe hamama ia na ipuka komo a me na puka olepelepe o na halekuai rama o kakou, a o ka hiki mua o ka apono ana aku la i keia hana hoohaiki a ku i ka lapuwale, oia no ka Ona o ka hale inu rama o Halehai, e ku nei iloko o na poopoo hale mauka iho o ke Alanui Kalepa, a makai loa aku o ke Alanui Moi, oia hoi o Cunha he kakoo ikaika no, no ua poe Kuhina la, ma kona ano, he Repubalika no oia poai hookahi.
Ua like no keia hana a ua poe Kuhina nei me na hana a lakou i kau kanawai iho nei maluna o na Pake holoi lole o loko o ke kulanakauhale nei, e papa loa ana i ka puhipuhi ia o ka lole me ka wai mai ko lakou mau waha aku. O keia mau hana a na Kuhina, ke hoopaanaau ia nei ko lakou mau moolelo pakahi iloko o kela a me keia kanaka pakahi, a oia hoi ka makou e u-i ae nei, he hana kanawai anei keia a ka Aha Kuhina e haulani mai nei iloko keia mau la, oiai hoi, na oleloia ua hui kakou me Amerika, a na Amerika hoi e hooponopono ia mau mea a pau no ka holomua o ka aina.
He hana keia na ka poe noonoo maikai e hookahaha ia ai ko lakou noonoo, he mea hiki wale no ka, ke hana ia kekahi kanawai hoohaiki ma ka lehelehe wale no o na Kuhina, aole hoi ma kekahi Ahaolelo ala, ka mea hoi i ike mau ia iwaena o na aupuni nui a malamalama o ka inaauao, aka, ma Hawaii nei, ke alualu nei na Kuhina i ka mana hoomalu o Rukini, i kumu alakai no ko lakou
mau la hope loa ma ka oihana, mamua o ko lakou pau loa ana aku, me ka waiho pu iho i na hana hoomaewaewa i kia hoomanao hope loa no lakou. Lapuwale keia mau hana. Ua mana ua kanawai lehelehe nei ma ka Poalua iho la, a o ka poe ae ole i keia, aohe laikini loaa. Aia ke ino la he imi waiwai keia o na Kuhina ma ke ano apuka i na poe kuai rama, ke oiaio nae elike me keia a makou e hoike nei.
--------
HE OLELO HOOHOLO HILI-
NAI OLE I KA AHA KU-
WAENA O NA WAHI-
NE MA O NA ME-
MORIALA
ALA.
--------
O makou o na Komite o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o Puuiki, Hana, Mokupuni o Maui, i noho a noonoo ma Oct. 9, 1898.
Ma keia ke kue loa aku nei makou i ka Memoriala a ka Aha Kuwaena o na Wahine ma Honolulu, malalo o na kumu hilinai ole penei:
1. Hooholoia—Ka like ole o na hana a ka Aha Kuwaena o na Wahine i hana ai me ka Aha Elele Lahui o na kane a puni ka Poeaina.
2. Hooholoia—Ka loaa ole he mana i kela mau Luna Nui a me na hoa lala o ka Aha Kuwaena e kakau kaokoa i Memoriala okoa, me ke apono ole o na Ahahui lala a puni ka Paeaina.
3. Hooholoia—Aole i kuahaua mai ka Aha Kuwaena o na Wahine ma Honolulu i na Ahahui lala o na Wahine a puni ka Paeaina, e huipu aku a kuka pu me lakou ma ka noonoo ana i ka Memoriala a na Ahahui a puni ka Paeaina e apono ai.
4. Hooholoia—Oiai, na loaa he Elele Wahine, iloko o ko makou Ahahui i ka wa i noho ai ka Aha Elele one kane ma Honolulu i Sepatemaba 12, 1898, a , oiai oia malaila, aole i loaa he manawa e hoolauna pu ia mai ai o ko makou Elele me ka Aha Kuwaena o na Wahine malalo o kela hana.
5. Hooholoia—Ko lakou huikau ana aku i na Ahahui a pan a puni ka Paeaina i noho pu ole a noonoo pu ole me lakou i ka Memoriala a lakou i apono ai.
6. Hooholoia—Nolaila, o makou o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine o Puuiki, Hana, ma o na Komite la i aponoia, ke kue loa aku nei makou ma na ano a pau loa aole i loaa he lokahi pu ana iloko o ko makou Ahahui ma o keia Memoriala aia, a ke hoike pu nei hoi i ko makou hilinai ole i na hana a ka Aha Kuwaena o na Wahine i apono ai.
M@ ka oiaio.
Mrs. A. Namakaoku, Mrs. Hawele, Mrs. J. Elisabth, Mrs. A. Nauuina, Mrs. Keluia, Mrs. L. Opuuui, Mrs. L. Kekaikuihala, Mrs. A. Kekaa, Mrs. J. Kuiawa, Mrs. L. Keoahu, Mrs. M. Kahoopii, Mrs. Kama@a.
Na Komite.
Puuiki, Hana, Oct 13, 1898.