Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 40, 1 ʻOkakopa 1898 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

                        KE ALOHA AINA, POAONO, OKATOBA 1, 1898                                 5

 

na manao hoohihi o ka makemake kuhohonu, me he mea la, maluna au o na puu one o keia mau Paemoku kahi i hanau ia ai, ka hookahua koke ana mai o na manao makee iloko o'u, e kue koke aku i na hana hewa a pau o hookau ia mai ana maluna o kekahi lahui nawaliwali, i kupaa mahope o ko lakou mau pono ponoi iho, me ka nana ole aku, ina paha ia he mea e keakea ia ai o ko lakou mau pono ponoi iho.

            "Ke nana pu ae nei hoi au, eia kakou ke ike aku nei i ka uliuli mai o na aina, i mahi ia malalo o keia oihana hoowaiwai nui i ko ke kanaka nolio ana, aka aole nae ia he mea na'u e hauoli loa ai, oiai, no ka poe ulakolako a waiwai no ia pono, a o ko lakou makee nui no ia, elike me ka makee ana o na poe Ona Miliona o Amerika maluna o ko lakou mau heiau dala, pela no hoi na poe mahiko ma keia Paeaina, ka poe e ake nei e hao a pau loa i ko oukou aina mai ko oukou mau pholima ae, a e noho oukou, me he poe malihini hou la, i ike ole i na kapakahakai owe lai laua malie.

            "Aka, aole ia o ka mea nui a makou i hele mai ai e hakilo i ke ano o na mea a pau o keia mau Paemoku, o ke ano o ka noho ana o keia lahuikanaka, oia ka mea nui, a oia no hoi ke kumu o ko makou hoea ana mai i keia aina, elike me ka makemake o ko makou Ahaolelo a me ka Peresidena o ko mkou aina. I ka nana ana, a wae ana i na manao o ka poe i kapa ia lakou iho, ke Aupuni Repubalika Hawaii, a me ka poe mahope o ka poai i kapa ia e ka hapanui o ka lahui Hawaii, he aloha aina, eia laua a i elua, ma ke kulana kaulike loa, me he mea la, eia lana a elua ke oni like nei no ka pahu eo, ka mea hoi a'u e hoike aku nei ia oe, he lahui kupanaha loa ka lahui Hawaii.

            "Oiai lakou iloko o ka nawaliwail, ka ilihune a me ka lawa kupono ole i na mea e oluolu ai o ko lakou noho ana, aka, o ke aloha aina, ua oi loa aku ia mamua o ka heluna makolukolu o 70,000,000 kanaka maluna o ka honua lepo o Amerika Huipuia i keia la, ka mea hoi a'u e haaheo nei i ka hoike aku ia oe o Hawaii ka oi o ka lahui uuku maluna o na ohuku ale o ka Moana Pakipika, i aa e hakiki me na poe ulakolako a malihini o na aina e mai, a ke manao nei no au, e eo ana no ka lanakila mahope o ko lakou makee ana i ko lakou aina ponoi."

            O keia ae la na olelo wai meli a kekahi o na Komisina Amerika i puana mai ai imua o kona hoaloha oiaio, ma ka huakai holo kaaahi a na Komisina i ke Ehukai o Puaena, Waialua, a oiai hoi, he kakoo ikaika loa oia no ka aoao Hoohui Aina, ua loaa pono mai la nae oia i keia mau olelo, me ka hunahuna ole ia mai, o ke aloha a me ka kupaa o keia lahui ke kumu nui o ko lakou hoea kino ana mai la i Hawaii nei, a ke ale nui nei hoi makou i ka likomaikai o ua hoaloha la, nana i manawalea mai la ia makou i keia nuhou hauoli nui ma ko ka lahui Hawaii aoao, a makou hoi e panai kau nei i na mahalo ana he nui i ua makamaka maikai la o ke aloha.

 

NUI NO NA HANA EPA.

 

            Ua ike iho makou maloko o kekahi nupepa kii o ke kulanakauhale o Nu Ioka, nona ka inoa "Harpers Weekly," i ke kii o na elemakule o ka Hui Kalaiaina, i pai ia hoi e kekhia poe paikii, i ka la i hoea mai ai o ke Alii Aimoku mai Kapalakiko mai, ma Kona home noho ma Wasinetona Hale, a i lawe ia ae ai hoi e ka poe hoohui aina a olelo iho, o ua poe elemakule la kekahi iloko o ka poai o ka poe kumakaia hae i kala 12 o Augate, 1898, maloko o ka pa o Iolani Hale, ka Hale Mana Hooko hoi i keia la.

            I ko makou nana pono ana, ua koho iho la makou, ua manao paha keia poe, o ke pai ana i na kii hoopunipuni, me ka hana ole ia e ka lahui, he hooi ana aku ia i ko Amerika kakoo nui i ka hoohui aina. Aole o makou wale na hoike oiaio o keiahana epa, aka, o na poe kakau nupepa no ia o na aina e mai, i hiki mai ia nei a ike pono i na mea a pau i hana ia, a aole loa hoi i aa keia poe elemakule o ke aloha aina, e hele aku a mohai i ko lakou aina, ma ke kumakaia ana no kahoohui aina, aole loa.

            Oia mau kii i pai ia, a i laulaha aku maloko o na Mokuaina o Amerika Huipuia, aia ke alualu la mahope oia mau kii apuka, na makapeni a na poe kakau nupepa o Kapalakiko, e hoike ana me ka oiaio loa, ua like ka la i huki ia ai o ka Hae Hawaii ilalo, me kekahi ainaina hoolewa e malamaia ana no kekahi mea make, ka hoike maoli no o keia lahui i ko lakou aloha oiaio no ko lakou hae a me ko lakou aina aloha, aole hoi he uhane kumakaia iloko o ko lakou mau puuwai, elike me keia kii i lawe hewa ia e ka poe hoohui aina.

            O kekahi no hoi, o na huaolelo i pai ia maluna o na ribine, i ka we i hiki mai ai o ke Alii Aimoku mai Amerika mai, me keia mau huaolelo, "Pumehana ke Aloha," ua loli ae la ia, no ka la huki hae Amerika, a kapa ia iho la, ma ka oleloa Haole "Warm Welcome," he pumehana ka ka manao o ka la hai no ka hoohui aina, a he ake loa lakou no ia mea. Kiekie ka hoopunipuni a me ka lapuwale o keia mau hana a ka poe e ake nei e lumai i ko kakou noho lahui ana a nalowale loa.

            O kekahi nana epa hou no hoi a lakou, oia ka olelloia ana, o ke kumu i haalele ai o na keiki Hawaii iloko o ka Bana Pi-Gi, no ko lakou makau ka i na kahuna Hawaii, oiai, he makemake loa lakou k ka hoohui aina. Kupanaha ka hapuku ana o keia poe i na manao hoopunipuni, a lilo i mea na lakou e malama ai, me ka ike no, o ka hapanui loa oia poe keiki, aole ia i kulike me na hana a ka poe kumakaia Lapuwale na lawenaolelo hoopunipuni oia ano, aka, he hooi ana aku ia i ka malaelae o ko kakou alahele kue hoohui aina.

 

NA LIMAHANA O KAKOU.

 

            I ka nana ana, a me ka hoomaopopo ana i ke kulana o ko kakou aina iloko o keia la, eia ia ma ke kulana paonioni iwaena o na poe ona mahiko puu dala nui, mamuli o ke ake ana e kii hou i mau limahana ilikeokeo mai Amerika Huipuia mai, a i ole, mai kekahi mau wahi mai paha o Europa, i mea e hoolawa pono ia ai na mahiko me na limahana emi o ka uku, i wahi e koe nui ai na dala iloko o ka lima o na Ona mahiko, a me na hana e ae.

            Aka, ma nae e hoomaopopo maoli ia ke kulana o na limahana iloko nei o ka aina, ua ike ia, mamuli o ke komo nui ana mai o na limahana Iapana a me Pake, i na makahiki i hala ae nei, ua hiki no ia ke hoolawa pono ia ma na wahi a pau o ka aina, e loaa ai hoi he uku kupono no ka hana ana o na paahana ma na wahi mahiai a pau o ka aina, e laa ka mahiko, mahi raiki a me ke kope, na kumuwaiwai nui ekolu o ka aina iloko o keia mau la e hele nei, a he mea hoi e hoopomaikai mai ana i ka poe no lakou ia mau waiwai.

            O ka makou e hoomanao nei, a elike hoi me ko makou lohe mai ko makou lohe mai ko makou mau kupuna a me na makua mai, i ka wa i kukulu mua loa ia ai ka oihana mahiai ko e na poai hooulu waiwai ma ko Hawaii nei Paeaina i kinohi, aia na kanaka maoli e hana ana no ka hapwalu o ka la, a hapeha, e hoomanawanui ana i ka pono no ko lakou mau haku me ke kumukumu ole, a oiai, he mau makahiki loihi i hala ae nei, ua pii mai ka uku hana o ke kanaka ma na mahiko a hiki i ka ekolu hapaha dala o ka la, a oia ke kumu nui o keia uhu ana o ka manao o na haku e kii i ka poe limahana ilikeokeo, a e hoopau loa ia hoi ke kii ana i na Pake.

            Manao makou, ina o na poe Ona Mahiko, a he poe noonoo kaulike lakou, e ike koke iho ana no lakou, e nui hewahewa ana na limahana iloko nei o ka aina, oiai no o Iapana e hoopiha mau mai ana i kona poe ike hana iloko nei o ka aina, i kela a me keia mahina, a heaha ka ke aupuni e hana aku ai, oiai, he kuikahi ko ia la e paa nei me kakou a hiki i keia la, a e hiki ana anei ia Amerika ke kue aku la pono i loaa mua iaia i kinohi? Manao makou aole.

            A ina pela, alaila, ua Iawa Ioa ka aina me na limahana maluna o ua aina mahiko, kopoe a me raiki, a keia poe hoi e ake nei e hoopiha mau ia ka aina me na limahana emi loa, i hiki ai ke loaa ke kanaka hana hookahi i kenikeni no ka la, elike me ka wa mua loa i kinohi, ke mea hoi a makou e olelo nei, ua lawa loa o Hawaii me na paahana emi iloko nei o ka aina, mamua o ke kii ana ina limahana keokeo, he poe i ike ole i ka hoomanawanui, elike me na Pake, Iapana, Pukiki a me na kanaka Hawaii maoli, i ko lakou wa e hoea mai ai i keia aina, e lawe pu mai ana lakou i na hana ekaeka a lakou i maa ai ma ko lakou aina, a kukulu iho maluna o ka aina a ka maluhia i noho ai.

 

LOAA KE KINO MAKE O KEKAHI
KEIKI HAWAII.

 

            Ma ka hora 3 o ka auina la Poakahi nei, ua loaa aku la ke kino make o kekahi kanaka opio Hawaii nona ka inoa o Kiki Ringer, e lana ana ma ka aoao o ka mokuahi Mikahala ia Kapena Thomas oia moku no, ua hoohoi ia kona kino i ke kaula a huki ia mai la iluna o ka uwapo mokuahi o Poka Ma.

            O na hoihoina maewaewa e kau ana maluna o ke kino make o Kiki i hookomo mai i na manao hoohuoi iloko o ka oihana makai, aole oia i make mamuli o ke piholo ana iloko o ke kai, aka, mamuli no ia o ka lawelawe oolea ana a kekahi mea i maopopo ole, a eia hoi ke aupuni ke hookolo nei mahope o ka meheu o ka limakoko.

            Ma kona kuemaka akau e kau ana kekahi moku pahi, a ma kona umauma a me kekahi mau wahi e ae o kona kino e kau ana na palapu i koho wale ia mamuli, no ia o ke peku ia ana a i ole ma ka uhau ia ana me kekahi pauku laau.

            O kona ike hope loa ia ana ma ka po Sabati nei e ka haole kiai po o Poka ma, ua ona. Ua hoihoi ia aku kino make no ka home o kona kaikuaana, William Ringer, a mai laila i hoolewa ia aku ai oia. He 27 ka nui o kona makahiki. a ma Honolulu nei no oia i hanauia ai.

 

            Maluna o ka mokuahi Gaelic i huli hoi aku ai na Komisina no Amerika Huipuia

 

KA LELE BALUNA HOPO OLE.

 

            Ladana, Sept. 15. O ka lele haluna kiekie loa i ike mua olelia ma ka honua nei, ua lele ia mai nei ma Crystal Palace, Sydenham, e kekahi haule nona ka inoa o Stanley, Spencer a me Kauka Berson. Ua hoouiha ia ka baluna me ka ea e hiki ai ke lele no 56,500 kapuai kiekie, a ua pii aku hoi laua no 27,000 kapuai.

            I ko lana hiki ana ma kahi o 25,000 kapuai, ua mama loa ko ea, a ua hiki hou ole ia laua ke hanu, a maloko laua o kekahi ohe ea kahi i hanu ai. He la make maikai ia, a ua hoahuwale ia hoi na kapakai. Ua haule iho laua me ka bauna ma kahi kokoke i Roxford, Essex.

 

UA HALA AKU LA NO PUULOA

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poakahi nei, i haalele aku ai ka Mahele 1 o na Eneginia e noho nei mawaho o Waikiki i ko lakou wahi hoomoana a iho aku la no lalo o Puuloa. Ua hala aku la lakou no ke ana i ke awa a me ka huli pono ana 1 wahi hoahu no ko lkou mau mokukaua malalo o laila. E noho ana lakou ma'alo o laila no elua pula, a i ka wa e pau ai o ko lakou manawa, oia ka wa e iho hou aku ai o kekahi pualikoa no ke pani ana ma ko lakou wahi.

 

KA HALEKULA HOOPONOLEI
O NA KEIKIKANE.

 

            O ka halekula hoopololei o na keikikane e ku nei mauka o Keoneula, Kapalama, e hoopauia aku ana kona ku hou ana malaila. Ua lohe mai makou, kuai aku la o Kuhina Kupa i kekahi apana aina ma Nawiliwili, Kauai, no ke kukulu ana i ka halekula hoopololei malaila, a ua pau loa ke ku ana oia halekula no na keikikane maanei. Ma ia wahi no e kukulu ia aku ana he kula hoopololei no na kaikamahine e hoolohe ole nei i ke a'o a ko lakou mau makua.

 

UA HOPU IA NO KA AIHUE.

 

            Ua hopuia no ka aihue o Ah Hoy he keiki pake e hana nei ma ka hale hana gula o Wikimana. Ua loaa aku kekahi mau waiwai ana i aihue ai maloko o kona hale, a o kekahi mau komo lima hoi i lawe malu ia ua loaa aku ia ma ka lima o kekahi kaikamahine ana i makahehi ai.

 

MAKE KE KAUKA O KE KALETONA.

 

            Ma ke ku ana mai nei a ka mokuahi Gaelic i loaa mai ai o kekahi lono mai Nagasaki mai e olelo ana, o kauka T. S. Freeman o ka mokukaua Amerika Kaletona, ua lele aku oia mailuna aku oia moku i kona wa i loaa ai i kekahi ma'i pupule, a ua nalowale loa aku iloko o ka moana. He kauaa oia i ike nui ia e kekahi poe o Honolulu nei.