Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 39, 24 September 1898 — Page 7
This text was transcribed by: | Marchia Morey |
This work is dedicated to: | Velma Walsh |
KE ALOHA AINA
POAONO, SEPATEMABA @4, 1898
LIKO LEHUA SONG.
Auhea wale oe e ka awapuhi.
Keala onaona ka’u e honi,
Eia me a’u ka liko lehua,
E ke kauaheahe me ka Hiiaka,
Heaha nei hana a ka Hiiaka,
Heaha nei hana a ka Mohihi,
E lohi apa nei i kuu nui kino,
Aiaa wale iho no ka hoi,
E ka na noe li@an i ka uka,
Ilaila makou e walea ai,
Me ka poke pua lana i ka wai,
Pa mai ka makani kamaaina,
Hulei lau niu o ka aina,
Kilohi iho an ike i ka nani,
He oia mau po Mauna Huila,
I ahona ka uoho’na a o ia uka,
I ka malu o ka lau o ke kiawe,
Haina ia mai ana ka puana,
Eono po pua lawa ka liko lehua.
J. H. M.
HE MOOLELO WALOHIA
:NO:
ALANADELA
Ka Wahine Hoopahaohao o ka Aahu KeoKeo.
A I OLE:
Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.
Aka, i hoomau aku ai ke alii powa o ko oukou mau koa no kekahi e hele pu aku me oukou. E wiki mai lohi.
A oia no hoi ka wa o ke kanaka puhi ole, i kauoha ia aku ai no ke kahea koke ana aku i na powa a pau e akoakoa mai imua o ka hale alii, a oia leo kahea no hoi ka kaua Alanadela i lohe ai.
E ko makou haku iloko o keia ino nui, ua makaukau loa makou e hooko aku i ke kauoha, ina oia he kiu aole loa makou e hookuu aku lana iaia e pakele aku mai ka heana aku o ua iliohae o ka aahu ulaula, a ina hoi oia he wahine ui e hoolilo aku no makou iaia i makana na ma@ou ia oe, wahi a kekahi o kona mau aliikoa i hooho mai ai.
He manawa pokole wale no mahope iho o ke kuu ana o ka leo kani wawalo o ka ole, ua hoopiha pu ia ae la o mua o ua kakela la me kekahi puulu kanaka i lako pono me na mea kaua.
I ka akoakoa ana ae o na powa a pau, oia no ka wa oka moi i kauoha ae a no ka laweia ana mai i kona lio a iloko o ka manawa pokole loa, hoi, ua ikeia aku la o ia e kau ana o kona lio eleele.
A mamua o ko lakou naalele ana iho i ua kakela, ua mahele ae la oia i kona mau kanaka iloko o na mahele eha, he hookahi haneri a oi kanaka o loko o ka mahele hookahi, a e alakai ia ana ua mau puali la e na alihikaua wi@o ole, e hele ana hoi ma ke kukulu akau, hema a me hikina o ka halealii, a o ka aoao hema hoi, ua lawe ponoi ae la oia @ ke alakai ana.
I ka ike ana o ke alii powa ua ma kaukau na mea a pau, oia no kona wa i haawi ae ai i ke kauoha no ka nee ana aku ma na alahele like ole iloko oia po a ka ino nui wale e pahola ana maluna o na kuahiwi o Sekotia, aka, ua lilo nae ia ino i mea ole i ka huli i ka loaa hookani pila o ke kulu aumoe.
No kekahi manawa loihi keia hele huli ana o na powa no ka loea hookani pill o ke kulu aumoe, a ua ma@lo ae kekahi o ua poe powa ia malalo o ke kumulaau a ka kaue Alanadela e hoopu nei i ke anu aka, aole nae he mea i ala wa ae iluna o ke kumulaau.
Ua lilo keia loaa koke ole ana o ka mea nana ka pila i hoopiha aku i ka puuwai o ke alii powa me ka hiaai nui i mea hoopahaohao loa i na powa, a ua hooho ae la kekahi o na powa ua moeuhaneia ko lakou haku.
A i kekahi mau minute a na koa e hoopapau nei i ka huli ana, aia hoi, ua hooi loa ia ae la ka ikaika o ka ino, e nu ana na kikiao makani me ka weliweli a o na kulu pakaua e haule mai ana lakou me ke koikoi, a o ka oi loa o ka weliweli o na mea a pau, oia no na elelo manamana o ka uwila e holapu ana i na mea a pau mamua o kona alahele.
A na keia mau mau hiohiona hoomka’uka’u o ka po i hookuemi hope mai i ka nee ana aku o ke alii powa no kahi mamao loa aku, a oia no kona wa i i ikeia aku ai e hele aku ana no malalo o ke kumu laau, mailaila hoi oia i nana mai ai i ke kulana hoomanawanui o kona mau kanaka e alo ana iloko o ke anu malalo o ka hooko kauoha me ke kaniuhu ole, i ka wa o ka uwila e hoahu wale ae ai i ka honua holookoa.
A oiai ua moi nei e walea ana i ke kilohi ana maluna o kona mau koa, aia hoi, ua hoopuiwa ia ae ia oia i ka wa i nakeke ae ai o ka lau laau, o ke kumulaau ana e hoolulu ana, a kani kapalulu ae la na puka ihu o ka lio a ua alii powa nei e kau ana.
A na keia mea nakeke i hoohuli ae i na maka o ua alii powa la iluna o na lala laau, a i ka wa i owaka hou mai ai ai o ka uwila me kona malamalama nui, oia no kona wa i hoopuiwa ia ae ai i ka ike ana aku i kekahi mea kino wahine iloko o ka aahu keokeo a nona hoi na hiohiona nani i like me ka hemolele o kekahi nela mai ka lani mai e noho ana maluna o ka lala laau.
A ma ka uha hoi o ua wahine la ua ike aku la oia he pila e waiho mai ana, a o kona mau maka e haka pono mai ana ia maluna o ke alii powa.
Ma kahi o 400 koa mawaho o Waikiki i loaa i ka mai.
HE KAAO KAILI PUUWAI.
:NO KA:
UI MINEWA.
:A ME NA:
Kaikunane Eiwa
I Hooliloia i mau Manu Nene Ahiu a i ole na Keiki i Hoehaehaia
Kakauia no KE ALOHA AINA
MOKUNA I.
NA MAKUA A ME NA KEIKI.
Ala ma kekahi mokupuni ma ka hikina loa aku nei kahi a na wanu o ka iewa e hoona aku ai no ka hoolulu ana iho i ka wa o ke kau hooilo e ikeia ana ma ka hapa poepoe akau o ka honua nei, aia hoi, e noho ana kekahi moi a me kana alii wahine no laua hoi na makahiki i hiki aku i ke kona a oi.
A mailoko mai o ko laua kihapai nani i oili mai ai he eiwa keikialii a me hookahi kaikamahine ka hope loa hoi o na opuu makamae i hoea mai i keia ao maiainalama. He ui a he nohea ka helehelena o na keikialii, aka, o ke oi loa aku nae, oia no ke kaikamahine alii, a ua kapaia aku kona inoa e kona mau makua alii ka Ui Minewa o Karodina.
Aka, aole nae ka makuahine alii i ola loihi aku no ka haaheo mau ana i ka nani o kana mau lei aloha no ka mea, he elima wale no makahiki mahope o kona hanu ana i ka ui Minewa, ua loohia iho la oia i kekahi mai kuhohonu loa, a na ia mai i kaualako aku iaia, no ke kae o ka muliwai eleele o ka make.
A mamua o kona haalele ana iho i keia ao no ka hele ana aku ma kela kapa o ka muliwai make, ua kahea ae la oia i kana kane a me ka laua mau keiki no ka akoakoa ana mai ma kahi kokeke iaia, a ia wa pu no hoi i ikeia aku ai na kulu waimaka o ka ehaeha e hiolo makawalu mai ana mai kona mau papalina mai, me he mea la, e hoike okoa mai ana no, ua piha kona puuwai i ke aloha no kana kane a me kona mau lei aloha, a i ka hope loa, ua ioheia aku a kona leo nawaliwali i ka puana anaae.
E kuu haku alii a me na lei a kaua, no oukou ko’u kaumaha e noho aku nei i ka hoomanao ana ae pehea aku ana la oukou i ko’u wa e kaawale aku ai mai keia ao luhi aku aka, nou e kuu alii aole o’u noonoo nui, a no na luhi a kaua ko’u kau maha, no ka noonoo ae i na paha e loaa hou aku ana ona kokoolua nou he mea maopopo loa e hoehaeha ia ana lakou.
A i keia wa no i ikeia aku ai na kulu waimaka o ka moi e iho malie mai ana mai kona mau li@ihi maka mai, a mahope o kona holoi ana ae i ua wai@aka e kiheahea ana ma kona mau papalina, ua loheia aku la kona leo i ka pane ana wa me ke kaumaha.
E kuu mama aloha, aole, aole loa nu e hana pela, oiai, ua ike no oe he mea nui lakou ia’u, a i na e loaa hou aku ana ko’u koolua o keia oia ana aole au e ae aku ana iaia e hoomaewaewa i na lei aloha a kaua.
A oia no hoi ka wa o na leo uw kapalili o ka laua mau keiki i olo walu like mai ai: E mama aloha mai haalele mai oe ia makou, no ka mea, o lilo ana makou i poe kuewa maluna o keia iliho@ua ke kaaawale aku oe.
Ea’u mau luhi o ko’u makemake no ia, aka, pehea au e hiki ai, oiai, ua ikaika ka puliki ana o na lima menemene ole o ka make maluna o kuu hanu ola, a o ka’u wale no e upu ae nei i na lani e hookau mai oia i na hoopai ana i ko oukou ma kuakene i kona wa e hana aloha ole ia oukou. Nolaila, o ke aloha no ko oukou, a hui hou aku kakou ma kela ao ma o.
I ka hooki ana ae o ua alii wahine la i kana kamailio ana, oia koke no wa o na lima puanuanu o ka make i lawe aku ai i ka hanu, a waiho iho la i ke kino lepo na ka ohana i piha me ka luuluu.
A hala ae la he mau mahina o ke kanikau ana o ke aloalii, ua hookuu hou aku la ka moi i kana mau keili i ke kula, aka, o Minewa mamuli o kona uuku loa, ua hoo@ho ia iho la oia, maloko o ka home o kona papa alii me kana mau holoholona punahele.
E kaiewa ana na pahikaua a na keikialii eiwa ma ko lakou aoao, a mamua o ko lakou mau umauma e kau ana na hokualii, no lakou hoi ke anapauapa e like me ka hoku kau ahiahi. A ma ko lakou mau nanaina e hoike mai ana no ia i ke kulana kapukapu.
I ka piha pono ana o ka makahiki o ka make ana o ke aliiwahine, ua komo mai la na kuko ana iloko ona on ka laleu hou ana aku i hoa hoo pumehana nona no na po anu o ka hooilo.
A he mea oiaio, he hookahi wale no mahina mahope o ka hookuuia ana o na kahahana lole eleele mai na puoa kiekie mai o ua halealii la e oni haaheo ana iloko o ke aouli, aia hoi, ua pahola koke ae ia ka lono maluna o ua mokupuni la e hoohui hou ia ana ko lakou moi @e kekahi aliiwahine e noho ana ma kekahi mokupuni e koke mai ana i ka mokupuni Karodina.
Ua lilo kei @i mea hauoli nui no ka lahui mai o a o ka aina, a o ka lakou hana nui ia manawa oia hoi ke kali ana aku o ka hiki mai oia la hauoli, aka, i ka loaa ana aku o keia lono i na keiki a ua moi ia, ua lilo ia mea e hooehaeha loa ia ai o ko lakou noonoo, a uwalo aku la hoi lakou i ko lakou makuakane e hoopanee aku kona noonoo ana ia mea a hiki i ko ia kou nui pono ana ae.
Aku, aole nae ka mai i ma@u mai i ka leo aloha o kana mau keiki e n i aku ana e hookaalua iki ia mai k@ uhu ana o kona mau manao koii koi. A i ka pina pono ana o na mahina he 16 o ka make ana o kana aliiwahine, aia hoi, ua hoopuka ae la oia i kana kuahaua e hoolilo ka lahui holookoa i hookahi pule e ku@i@ ai i ka wa e hoea mai ai o kona ia @ mare hou ai.
A he oiaio i ka wa i hoea io mai ai o ka la e hoohui ia ai o ka moi ma ka berita o ka mare, ua malama ae ka lahui ia la i la kulala nui, @ @elo ana hoi @a hae maluna o na puoa o ka halealii, a e ikeia pu ia aku ana ke aloalii, ua piha me ka hauoli, aka, o na keikialii a me ko lakou kaikuahine, aole he helehele na hauoli maluna o lakou, a no keia mau hiohiona kaumaha o na keiki i ho piha mai i na manao inaina iloko o ko lakou makuahine hou.
Nuhou Kuwaho.
NUI NA MAKE I KA WELA O KA LA.
Nu Ioka, Sept. 3. He 75 poe i make mai ka wela mai o ka la@ a he 175 i laweia aku i na hale ma’i like ole maloko o Nu Ioka, ma ke kulanakauhale o Nu Ioka he 75 poe i make, Brooklyn 10 a ma Harlem he 9.
KA MOKUKAUA BENINETONA.
Kapalakiko, Sept. 3. E haalele iho ana ka mokukaua Beninetona ia Mea Ailana i keia la, a mahope o kona noho ana iloko o ke kaikuono no elua la, e holo aku ana oia i Honolulu no ke pani ana ma kahi o ka mokukaua
Piladelapia, no ka hookuu ana aku iaia e hoi no ka hoomaemae hou ia ana. O kekahi lono i hoikeia mai, ua kauonaia oia no ka holo loa ana aku i Pago Pago Samoa, no ke ana ana malaila wahi hoahu nanahu no kona au puni.
LOAA HE MAU TAUSANI DALA ILOKO O KA MAHINA.
Tacoma, Sept. 2. Ma kela kau haule lau aku nei, ua kuai aku o Mrs Nellie Humphreys o Spokane he $2,000 waiwai io o na aahu wahine a lawe pu aku la me ia no Dawson. Ua hoohala ia eia he mahina ma ka hoolilo ana aku i kana mau waiwai. A ua hoohikilele pu ia hoi me na kumukuai kiekie ana i ike ai. O na kamaa he $50, o na lole aahu he $200 o ka mea hookahi, a o ka papale mai ka $100 a pii aku a ka $150. A o ka loaa a pau mawaho ae o kona mau hoolilo he $10,000.
A mamuli o ka pau ole o kona hoohihi ua kuai hou aku la o Mrs. Humphreys he mau waiwai aahu, a e holo hou aku ana oia no Kolouadaika i keia pule ae, a ua olelo ae oia e hoi mai ana oia me $65,000 ina ka lepo gula.