Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 38, 17 September 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, SEPATEMABA 17, 1898.

 

Ke Aloha Aina Hookumoia no ka @ ka Lehulehu, a he Nu @ Lahui Hawaii.

_____

EDWARD L. LIKE.  Lunahooponopono.

 

EMMA A. NAWAHI. Puuku o KE ALOHA AINA.

_____

HONOLULU….SEPT. 17, 1898.

_____

KA MANA KOHO.

 

            O keia kekahi o na mea nui iloko o ka noonoo naauao o kakou iloko o keia mau la, a ua lilo hoi i pula kaumaka nui loa no ia poe, me ke ao mau mui ia kakou, e pono kakou e alualu i keia pono, o nele loa auanei kakou ma na ano a pau, mamuli ka o ko kakou hoopalepale ana i ka noonoo ana i keia mea nui wahi a lakou.

            Ae, o ka makou keia e ike nei i keia la oiai, eia ka mana koho balota iloko o ka waha o kekahi poe naauao o ka aina, me he mea la, oia ka mea oi loa kau mamua o na mea e ae a pau, a no ia kumu, ua kukulu ia ae nei kekahi Ahahui liili o ka poopo, a kapa iho la i ko lakou inoa me ka manao, oia ka mea nana e omo aku ka lahui Hawaii iloko oia pohai nona hoi ka inoa e pailani ia mai nei e na nupepa haole, "Ka Ahahui Lahui Hawaii."

            Owai ka poe i ike i ko lakou kahua i ku ai, o na poe loio i ai i ka momona o ke aupuni Moi a me ka Repubalika Hawaii, a me na poe oha piliwale mawaho aku o lakou ia e puuluulu nei a ku ahua, hana ka haawe, me ke noi mau mai ia kakou, komo mai kakou ia noi, eia ka pono la a makou e haoikaika ae nei no kakou oia hoi ka mana koho balota, ka mea e loaa ai ia kakou ka pono o ke koho ana i ke kakou mau Luna Aupuni.

            He oiaio anei, ina aole kakou e noi ana i mana koho no kakou, e loaa ana anei ia pono ma ia hana ana oiai hoi ke alo o ka Peresidena o Amerika ma ke alo o ka Hale Keokeo i Wasinetona ua hele a ku ke ahua i ka poe noi oihana a pau makilo hanohano, me na leo e hooho ana i hana na makou! i hana na makou !! Pehea, e hana anei ka Peresidena i ka mea e hoineine ai i kona inoa ma ka hoonele ana i ka haawi ana aku i wahi eana na keia poe?  Aole.

            E awiwi koke no auanei ka Peresidena i ka olelo mai, e holo nui i Hawaii, i ka aina, e kahi ana o ka waiu o ke dala keokeo a me ka meli o ke dala gula, he aina i lilo wale mai ia kakou me ka eha ole o ka ili i na maka pahikana a ka enemi a me na huna poka o ka lokoino.  A i lakou wa i piha mai ai iluna o na kapakai o Hawaii, ua lilo ae la lakou i poe.  Luna Aupuni Kiekie no keia aina, a oia hoi ka wa a Amerika i ke mai ai la kakou ka niu na koho, eia ka ninau, ua waiwai anei keia manao koho no kakou oiai o Amerika holookoe, e komo mau mai ana i Hawaii nei me he makika la, me ka loaa pu oia pono like ia lakou, elike pu me kakou.

            Hoike aku makou me ka oiaio ua waiwai ole ia mea he mana koho ia kakou, no ka mea, ua po'i pu ia ka mana koho balota o 20,000 Hawaii a oi a emi iho paha, i loaa ia mea, aia ihea iho la ka waiwai oia noi a kekahi poe e pu e aku nei ia Amerika.  Hoike aku makou aohe waiwai, a he nele loa ko kakou hopena, oiai, o ka makolukolu o ka lahui Amerika e komo mai ana ia nei, oia ka mea nana e hoonele loa ia kakou i ko kakou pono kahiko mai kinohi mai.

            E hoike hou aku no hoi makou he mea loaa wale no ka mana koho, ina e hoihoi hou ia mai ke aupuni kumu, a i ole, noho iho na kakou pela, me ke noi ole aku malalo o ko kakou hoonaauao maikai ia, a he aupuni i piha i ka malama Karistiano.

            O ko kakou nonoi ana i mana koho, a i ole, i apuni mokuaina paha, oia no ko kakou papani ana i ka puka o ka kakou noi kumu ia Amerika e paa nei mai kinohi mai a hiki i keia la, i ko kakou wa e hana ai pela, e ike koke mai ana no o Amerika, ua hoopau kakou i ke noi kumu, a ua haawi pio malalo o ka hana a kela poe kakaikahi.  He lapuwale ia noi i keia la, aole oia ka mea e ola hou ai ka aina, o ka hoomau no i ka kakou noi i kinohi, pela no a hiki i ka hopena.

______

UA PAU ANEI KO KAKOU KUOKOA.

 

            He ninau nui a koikoi keia iloko o keia mau la e nee nei, a oiai hoi, aohe paha he Kuhikuhi Puuone e aa mai ana e kamailio ae imua o ke akea, a o e i pau ko kakou kuokoa, mamuli o ko kakou ikemaka ana, ua hao mei la o Amerika mai ke kuahiwi a ke kei, aohe wahi opala a koe iho me kakou ka lahui Hawaii, a ma ia ano e maopopo loa ai aohe he noho ana kuokoa i koe iloko o ko kakou aina, elike me ka ka Moi Kauikeaouli i papahi ai i MOTO no kona noho aupuni ena, oiai hoi:

"Ua mau ke Ea o ka aina i pono."

            I ka la 7 o Iulai o keia makahiki, ka la o ka Ahaolelo Sentae o Amerika i hooholo ai, e lawe ae oia i keia Paemoku nona ponoi, oia no kona la i ako ai i kela mau pua nani kamahao a ia Moi aloha i haawi ai no kona lahui, oia no hoi ka la i mae ai o kona nani a i lilo ai hoi kela mau huaolelo kumu a mana hoi iloko o keia Paeaina no ka hapalua keneturia a oi i mea ole, a i keia la, eia ke nalo aku nei iloko o ka pohai o na anaina, a me na luana hoonanea ana.

            Malalo o keia ano, ua lilo ia he mea hoehaeha i ko kakou manao, na kanaka ponoi o ka aina, i KA aku mahope o ke aloha i ko kakou a na no ka pono o ka kakou mau keiki a me na pulapula a kakou ma keia hope aku, me ka manaopaa, e paio a hiki i ka hopena a kakou e ike aku ai, aohe a kakou wahi e au hou aku ai e loaa ana ona pono ia kakou a ma ia ano e hiki ai ia kakou ke hoololi ae, penei a penei kakou e hana ai, i loaa ai ia kakou he hoomaha ana iloko o keia mau la ikiiki a kupilikii hoi o ka noho ana lahui.

            A oiai hoi ua nui a lehulehu ko kakou mau kanaka koikoi i moe aku ma kela aoao o ka luakupapau i hooikaika pauaho ole, a na ka make i hooki ae i ka huli ana i ka pono o ka aina mai a lakou aku, aka, o ko lakou mau leo hanehane mai ko lakou mau kino wailua mai!  Eia no ia ke kaukolo mau mai nei i na wa a pau a makou e hoomanao ae ai, me he mea la no e i mai ana e hoomau aku i ka hana ka pono o ko lakou aina.

            He oiaio, i ka wa o ke kanalua a me ke kaniuhu i komo like mai ai e hakoko me ko makou uhane noonoo, kokoke loa ko makou mau lehelehe e puana ae ua nee ka pono mai a kakou aku, a aohe hoi he manao ana, he wahi pono kahi e hoea mai ana iloko o keia wa o ka nele loa, ka wa hoi i kokoke ai na mea a pau e  omiloa ae i ko lakou manaolana a kapae aku ma kuono, oia nae ka wa i poha hou mai ai o ka leo hoomanawanui, na'i ia ka pono imua, oiai, aole oukou i nele me na pomaikai o ka oukou mea i makemake ai.

            I ko makou huli pono ana, a kaana ana iho i ka io maoli o na mea i loaa i ka makou makapeni ua hiki ia makou ke olelo ae me ka wiwo ole, eia no ko kakou kuokoa ke paa nei, aole i hoopau ia, malalo o na kuhikuhi a me na alakai ana a ka Peresidena o Amerika Huipuia nana i haawi mai ke kuokoa i keia Paeaina, ua olelo oia:  "Ke haawi aku nei o Amerika Huipuia i ke kuokoa i na Paemoku o ko Hawaii Paeaina, iloko o kona ilihune, ka nawaliwali a lawa ole me na makaukau kaua, aole loa he mana ikaika nana e kaili ia mea mai iaia ae, ma ke ano he kuokoa mau loa."

            Aia la i ka ipuka o ka Hale Keokeo ma Wasinetona i makia ia ai kela mau huaolelo mana, a ke kiai mai la no me ka olelo ana, aole he mea hana e kaili i ko kakou kuokoa he mau loa ka palena, aia wale no ka pau, a nalowale na Paemoku o Hawaii iloko o ka hohonu lipolipo o ka Moana Pakipika, a oia paha ka wa e nele ai o Hawaii ia mea he kuokoa, a o ka palena pau no hoi ia o ka hoopaa ia ana o ko kakou moolelo aupuni e like me ko na lahui nui o keao nei.

            Ma keia wahi e hoike aku ai makou i ko makou manaopaa naue ole e kupaa loa mai puni wale i na poe e noi hele nei ia kakou e komopu aku e kikoo i ka lakou mau noi i wahi no Amerika e pani mai ai ai i kona mau ipuka no ka hoolohe ana mai i ka kakou mau hoopii i waiho mua aku ai i kona alo a kakou no hoi e hoomau aku ai no i ke noi imua o na Komisina ma ia ano hookahi no, i aupuni maikai a maluhia, ka mea hoi a kakou a pau e ake nei e hoea mai ia me kona, kuokoa i hoopau ole ia, elike me ka makou i huli ai a hoomaopopo, aole no i pau ko kakou kuokoa, a e ike hou ana no kakou ma keia mua aku.

_____

NA KOMISINA AMERIKA.

 

            Eia no na Komisina Amerika ke noho mai nei no e kapa i ka lakou hana i hoounaia mai ai e ko lakou aupuni, a ua hiki ole no hoi ia kakou a pau ke ike, he wahi hou anei kahi a lakou e pili ana no ko kakou pono ko ka lahui oiwi aole paha oiai ua paniku ia na ipuka a pau e hiki ai ke loaa ia he mau manaolana ana no ka hanaia o ka pono mawaena o na aoao elua a oiai hoi mamuli o ko makou kaana akahele ana ua hiki no ia kakou a pau ke koho aku, aole no e nana ia mai ana ka kakou mau noi a pau e waiho aku ai imua o lakou nei.

            Nolaila, ke manao nei  makou, ma o ka hui ana o ka lahui me ka puuwai lokahi, kahea i halawai makaainana nui no ka hoike maoli ana aku no i ko kakou mau manao kupaa no ke aloha maoli no i ko kakou aina, ka mea hoi a kakou e paio nei no a hiki i keia la.  Ma ka waiho ana aku i ko kakou mau kue a pau mai kinohi mai a hiki i keia la, ma o ko Amelika mau hana lima nui la maluna o kakou ka lahui Hawaii: a na ia halawai auanei e hoakoakoa ae i na maka o na Komisina i hoea mai la i Hawaii nei, a ma ia ano paha e loaa ai ia kakou he mau manao e hiki ai ke kuka pu me lakou.

            A oiai hoi, aohe no ia makou ia wahi o ke kahea ana i halawai makaainana, aia no ia iloko o ka lima o ka poe nona ia kuleana, elike me na Peresidena o ko kakou mau ahahui, nolaila, o lakou no ka poe kuleana ma ia hana, a na lakou no hoi e hoike ae ka manawa a me kahi e halawai ai aole hoi malalo o ke alakai ana a kekahi ahahui a ka lahui i ike ole ai i ka a @ou hoomanawanui pu ana me kakou, a hiki iho la i ko Amerika wa i kiko iho la ia kakou me he Aukuu la, e po'i ana i ka i'a iloko o kekahi lokia, a paa i ka waha o ka manu, oia ka wae uwa aku ai; Pau ka i'a o ka loko e!  Pau ka i'a o ka loko e !!

            A oia hoi ka lakou e koi mai nei ia kakou, e komo pu eku kakou e kuka me lakou, ma o ke noi ana mai, e kahea lakou i halawai, a na kakou e hoopiha aku e ka lahui, a o ua poe la na poe nana kakou i kuha mai mako kakou mau maka, o lakou ka, ka poe nana e nonoi aku i ko kakou mau pono, a o ua wahi pono la i hoike ia ae, oia kahi maua koho, malalo no paha o ke teritori, a oia no hoi ka makou i hoakaka piha aku ai mamua aku nei, a makou no hoi e manao nei, e aho no kakou iluna o ka kakou mea i paa kahiko ai ko kakou manao, e hoomau no i ko kakou kupaa ana maluna o ke kumuhana kumu mai kinohi mai, oiai no oia e ola ana imua o ka Peresidena o Amerika no ke Kau Ahaolelo o Dekemaba ae nei.  E hoomanawanui a hiki i ka hopena.

_____

KA PERESIDENA WAHINE I NA AINA E.

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Auseteralia ma ke kakahiaka Poaha nei, i loaa mai ai ia makou ka leta a ka Peresidena wahine o na Ahahui Aloha Aina o ko Hawaii Paeaina, e noho mai la i ka hauoki o Kaleponi.  Ua hiki ae lakou mai Vitoria ae no Kapalakiko, mai ke kaahele ana ma ka aina a hoea ia wahi me ka maikai o kona ola kino, a pela pu no hoi me kana Aliikane, a me ka laua mau keiki pu.  E haalele aku ana laua ia Kapalakiko i ka malama ae nei o Okatoba, a e huli hoi mai ana no laua no ka aina hanau nei me na mauaolana pio ole, aole i lanakila ka hewa maluna o ka pono, ma o kona manao onipaa kahiko no, e hoihoi ia mai ana no ka pono o ko kakou aina, a pela no hoi makou e kuilima pu aku nei me ia ma ia manao hookahi me ka poina ole.

            Ua haawi pu mai no oia i kona aloha nui i kona lahui oiwi, a peia hoi me na lala a pau o na Ahahui Aloha Aina o na kane, wahine, a me Kalaiaina, e hoomau aku no i ka paie ana a hiki i ka lanakila ana, wahi ana.  Mahalo.

_____

NANA NO I LAWE I KONA OLA.

 

            Ua loaa hou mai nei ka lono o ke kanaka Manila i loaa aku ai maloko o ka malako ma Koloe, Kauai aole oia i powa ia e kekahi mea akoa aku, aka, nana ponoi no i oki i kona pua-i, mamuli o kekahi mea nana i hoinoino i kona noonoo, kona kumu i hana ai keia hana menemene ole.