Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 35, 27 August 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

EDWARD L. LIKE.

 

Lunahooponopono.

 

EMMA A. NAWAHI.

 

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU..... AUG. 27, 1898

 

KALANI AIMOKU NO HILO HANAKAHI.

 

Ma ke Hinan o ka Poulua i kau aku ni ke Alii Aimoku no Kauakanilehua o Hilo, a e ukali pu ia aku ana ma Kana huakai hele, e Kona Kauka pilikino, no Kona hele ana e hooluolu ma ia wahi.  A oiai hoi, o ka makamua heia o Kona hele hou ana aku mawaho aku o ke kulanakauhale o Honolulu a mai ka mokupuni aku hoi o Oahu, mai Kona wa i pii ae ai ma ka holioahi, i ka la 20 o Lanuari, 1891.

 

Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe ia Lahaina i ka Malu Ulu o Lele, a me na nalu hakinua o Uo, eia mai o Kalapi ke hele aku la e hoopa i kou mau hunakai me he mea la, Oia no ka mea nona ia mau kipehi ehuehu kai ana, a oiai hoi, o oukou e ko laila mau kupa ka ikei ka pilina oukou, no ka mea, he hiialo no ia ua oukon, a aohe hoi Oia i wehena ae mawaho o oukou.  E ike mai Iaia, noua kakou mai ke nui a ka liilii.

 

Aole hoi ou e ka Hekuwa i Nawaiehu, no ka mea, aole paha o Kalani e lele aku ana ma kou mau aekui, aka, e kamoe loa aku ana Oia no Kanakanilehua, a malia hoi, o huli hoi mai Oia, e hea mai iaia me ka puuwai aloha alii oiaio.

 

Ke kaalo ae la na makaalae, a ke emi hope ae la na aina, aka, o ka nee aua o ka manawa aia ia ke hele la imua, ke pu-a iki m@i la o Kaweihae i ke kai hawauawana, a ke nee mai la hoi ka Ua Kipuupuu o Waimea i ke kula, a ke halii paa iho la ka Uhiwai o Mana i ke alopali, a ke lohe aku lakou ei ae o K@l@ui Aimoku a Hawaii ke hele mai nei e ike a e lauua pu me kona poe hoa alo pu o la ine@.

 

E Kohala i ka Makaui Apaapaa ka aina kaulapa i ka haaheo, e homanao mai, eia mai o Kalaui, ke au hookahi aku la no ka hele ana e hoolaolu i Kona ola kiuo, malalo o ma kuhikuhi a Kauka English, a mamuli no hoi kekahi o Kona akenai no Kana hana ponoi no Kona mau aiua, e waiho Ia ma Honohino, Hilo, Hawaii.

 

E Hilo i ka aina ua kaulana he Kanilehua, eia mai o Lliliu-o-Lolokuikekapu, ke hele aku la e huipu mo oukou na makaainana aloha alii oluio, e hea mai Iaia me ka naau makee a aloha Alii oiaio, a e hookipa aku hoi Iaia, e like me ko kakou ano mau, he mea nui na kakou ke Alii, a oiai hoi, o Hilo i ka puka ana a ka la ka aina i keulaua, he puuwai hamama kona, pehea hoi oia ke ike mai ia Kalani, nole anei e mokumokuahuua ko oukou mau puu wai ke ike mai Iaia, pela no, aole ia he mea uuku ia oukou, aka, he mea nui no.

 

He mea hou hoi ka lohe ana i Kona leo Alii, a e hui a e launa pu ana me oukou ma keia holo kino ana Ona, malalo o ke kauoha ana a Kona kauka pilikiuo a e ukali pu aku la no me ia.  Nolaila, e Hilo Hauakahi, ka aina haaheo i ke kaulana, pahola ia mai ke aloha a nui, lu ia mai na owili lehua o Mokaulele me na hala aala o Upeloa, na ia lawalu ono a ka hiwa, e mohai mai ua ko oukou Aliiwahine hoomauawanui, no ka mea, Nona kakou, a pela hoi Oia no kakou.

 

E hala loa aku ana Oia no Kaluaopele, a malia paha o loaa Iaia na ea oluolu malaila, alaila, e holo hou aku ana no Oia no kahi wa okoa aku.

 

KA NOHO ANA A KALANI.

Ma ka auina la Poaha nei i hele ae ai o Kalani Aimoku, i ka hoiokaa.  Ma ka makou ike lihi aku ma Kona mau hiohioua, aia ke hekau la maluua Ona na haawina o Maemae i ke kai ka pua o ka hala.  He hooi loa ana aku hoi i ke kulana ola maikai o na Alii Aimoku ala a ka lahui, ka mea hoi a kakou i molia ai Nona mau kakou i na wa apau.  Eia no Kona noho a hooluana ana ma Wasinetona Hale, ka home hoi i hoouluwehi ia e ka uliuli o na lau laau, oia mau hiona nani ua hoomama mai no ia i ka naau pilihua o ua Lani Alii la, oiai Oia e hoomanao ae ana i na ehueha o na la i hala a me keia mau la hoi e naue nei.

 

O ka ka lahui mau upu ana, e haawi ia Laia ke ola a me ka ikai@a maluna o Kona kino, a pela h@i e hookupaa mau ia iho ai ke aloha oia mau ku Kona lahui aloha i p@ha i ka hoomanawahni, a pela pu hoi me ka aina hanau i aloha nui ia.  O ka makou keia e kalokalo ae nei, e hooloihi aku i Kona olu a kau i ka Puaneane.

 

Ua haawi aku o Geo. Lycurgus i ka auau ana o na koa Amerika maloko o kona hale auau S@n Souei he 20 kenueta wale no no ka mahiua i na koa Amerika e noho nei mawaho o laila.

 

E LOKAHI MAU KAKOU

 

O keia ko kakou kumu e lilo ai kakou i poe ikaika, a e mau ai hoi ke o ana o kala inoa kaulana a hiki i keia la, ke aloha i ko kakou aina ponoi, ke aloha i ko kakou Alii Aimoku a me ka lahui holookoa mai Hawaii a hiki i Kauai, i na mau ka pumehana o ke aloha iloko o ko kakou mau puuwai ma ko kakou noho ana, hele ana, a hupai ana paha ma na hana me ka lokahi, e lilo no auanei ka ikaika o ka poe mea ikaika i mea ole.

 

Eia kakou iloko o keia mau lailoko o ke kupilikii o ka nolio ana, a ma ia ano, ua ala mai iloko o makou ka manao, e hoike aku imua o ka lahui, o ko kakou lokahi wale no ke kumu e mau ai ko kakou noho aloha ana, a pela no auanei e loaa ai ia kakou ka lanakila ma na auo a pau.  I na moknahana kakou, alaila, ua kaa wale ka noho aloha ana o kekahi a me kekahi, a e lilo auanei ka pumehana o ke aloha i kukuni paa ia maluna o ko kakou mau puuwai i mea puanuanu.

 

Aka, pela anei ko kakou ano, he like anei kakou me ia poe?  He hehee wale anei ko kakou aloha, elike me ke aloha o kekahi poe, a i ano like hoi ko lakou aloha me na pauku hau, a ke pa ia iho no e ka la, a like me ka wai ka heehee.  Oia anei ko kakou ano aloha e malama nei?  Aole! He aloha ko kakou aia iloko o ke kumu o ka hana, a oia aloha aole loa he mea nana e holoi a hiki i ko kakou hooluolu ana.

 

Nolaila, e hoomau aku ia haawina maemai iloko o ko kakou mau puuwai, no ka mea, he mea laha ole ia i loaa oie i kekahi mau lahui e ae, aka, ia Hawaii unku hoonahoa wale no e loaa ai haawina nani a maemae, a nona mau makou e haawi nei i na kakoo ana a pau mahope ona i na wa a pau o ko makou ola ana.

 

I HOOKAHI PUUWAI

 

Ua kipa aki makou e iki, a e hooluana pu iloko o ke anaina ahahui a ka poe aloha aina, i eha ai ka ili i Daimana Hila, a i kapa ia hoi malalo o ka inoa Hui, "Ka Hui Kaulana o Leahi," no ke kukulu ana i kahua a paa ai ko lakou inoa, ka poe hoi i hoomanawanui no ka pono o ka aina, ka lahui a me ke Alii Aimoku a lakou i komo pu ai i ka ehaeha, ka men hoi nana i lono ia lakou, e ala ae, e liuliu, no ko lakou hele ana aku e ikemaka i ko lakou haku alii mai ka po mai.

 

Ia makou i kilohi aku ai maluna o ko lakou mau hiohiona, na kono mai la ia i ko makou mau puuwai, e hoomauao ae i ka lakou mau hana kaul na malunao kela puu panoa wai ole, nele na mea a pau e pono ai ko lakou mau kino, aka, o ke aloha i ka aiua, ka mea nana i hoolilo ia mau inea a pau, a i komo kuknukonu ai lakou iloko o na pilikia, aka, he ole wale no ia ia lakou.

 

Ua nui no na hana a lakou i noonoo ai, aka, na waiho ia aku la nae a ka Poakahi o keia pule ae, elike me ka hooholo ana a ka hapauui o na hoa.  O ka mea ano nui wale no a makou i ike ai, oia ko lakou hooholo ana i ka lakou makana e hele aku ai e iki i ko lakou Moiwahine Liliuokalaui, ma Kona la hanau e hiki mai ana, Sepatemaba 2, oia hoi ka Poalima o keia pule ae, a o ua makana la, na kaomi malie iho makou ia mea, a hiki i ko lakou la e hele ai e hui kino pu me ke Alii Aimoku o Hawaii.

 

Ke kono pu aku nei hoi makou i na keiki alo ehuehu poka o Leahi, e lawe ae i ka hana me ka manao lokahi, mai hoolilo i na mea ano ole i mea na oukou e paio ai, a lilo ka ikaika o ka hana i mea ole, mamuli o na hoopaapaa ano ole.  E akahele noi ma ka oukou kamailio ana, l@e mea ia no oukou e poino ai.  Nolaila, e lawelawe i ka hana me ka naau kauaka makua, pela auahei e holo@ua ai ka oukou mau hana a pau.

 

KA HOOHIKI OIHANA

 

Mahope koke iho no o ka haule ana o ka Hae Hawaii ilalo, ua kauoha ia mai la na mea a pau e paa ana he mau kulana oihana a loio ko lakou e hele koke aku e hoohiki malalo o ke aupuni o Amerika, i hiki ai ia lakou ke hana a lawelawe ma ka lakou mau hana imua o na mana aupuui o Amerika ma keia aupuni.

 

Ua lilo keia kanoha pili aupuni i ko kakou mau Luna Aupuni a me na poe i pili i kekahi lala o na hana a ke au uni, elike me na loio i loaa ko lakou mau laikini i mea ua lakou e ku ai a nana, me ka wae akahele ana i ke kahua o ko lakou noonoo a i ka maopopo ana, ua hele aku Ia Iakou a hoohiki ma ke ano e pili ana i ka lakou oihana i lawe ai malalo o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, aole hoi ma ke kumukanawai o ka Republika Hawaii.

 

He mea nui keia i ko makou noonoo ana, a ua pii mai no hoi na manao ooloku i kinohi o ka makou ike ana i na inoa o kekahi poe i lawe ne i keia hoohiki, a ua hoike ia mai la imua o makou pela iho la e hiki ai i kekahi loio ke ku imua o kekahi Ahahookolo kolo ma keia hope aku, oiai, u@ make loa ke aupuni a ka lahui Hawaii i kue ai, a ua okom mai.

 

He mea hiki ole ia makou ke olelo ao ma keia wahi ua hewa a ua pono lakou ma keia hana ana oiai na ano hou ke kulana o ka aina, a pela i hoea mai ai kela mau hoohiki ana, maluna oia poe a oiai hoi makou e akenui ana e lohe i ka lakou mau hoakaka naauao ana, ua manao makou, he mea kupono loa no lakou e hoike ae i ka lakou mau hoakaka kanawai ana imua o ka lehulehu, no ka poe Roialiti wale no nae keia koa aku no ka poe Pi-Gi.

 

UA HOEA MAI KA MOKUPEA TACOMA

 

Ua hoea mai nei ka mokupea Tacoma he 15 la holo mami Kapalakiko mai, ma kana huakai e holo ana uo @Ianila me ka piha lio a me hoki no na koa kaua lio i hala mua aku la.  He 120 hoki ana i lawe eku nei no Manila, a he 2 lio i make ma ka moana.

 

Ua pau mai lakou i ka hoolele ia iuka nei o ka aina, a ua lawe loa ia aku no ka pa liholohoiona, o Kimo Pelekane ma Iwilei, e hoomaha ai a hiki i ka wa e makaukau ai o Tacoma no ka hoouna ana aku ma kana huakai no na mokupuni o Pilipine.

 

He 30 ka nui o na koa kana lio i hoea mai la maluna ona, i ohiia mai hoi maiwaena mai o na pualikoa kaua lio i hala aku la no Manila, a eia lakou malalo o Eutanela Camerou, o na puali kaua lio.  Aio pu maluna ona ke 17 poe kalaiwa kaa.  A Kauka Emerson ko lakou kauka, a o Kauka Plummer ke kauka o na holoholona.

 

Aole he maopopo loa o ka holo aku o ke Tacoma no Maniia i na ua lilo mai la ke kulanakauhale i pa poe Amerika.

 

ILI KA MOKUKAUA MOHIKANA

 

Ma keia kakahiaka Poalua i ka wa a ka mokukaua Mohikana i hoohemo aku ai no waho o ka nuku o Mamala, ua, iii iho la oia makai aku o ka haleipukukui e kokoke ana i ka hoe peahi: Ua haawi koke mai oia i ka hoailona poino me ka hae, a ua hoouna ia aku ka mokuahi kolo Eleu no ka hoopakele ana ae iaia.  A mahope o ka huki ana o Eleu ua hemo mai la oia a hoomau aku la na kuna huakai huli hoi no Kapalakiko, me ka poino ole.

 

Ua hoi aku la oia Mea Ailana mamuli o kekahi kauoha i loaa i kona aliimoku hiehie no ka hoi ana aku, a me he mea la, mahope o kona hoomaemaeia ana e kipa hou mai ana oia i anei ma kona alaheie no Samoa ina aole uae oia e hoolilo ia aku aea i moku lawekoa.

 

He nui ua poe o ke kulanakauhale nei, e holo nei no waho o Waikiki no ka makaikai ana i na koa Amerika e paikau nei i na ahiahi a pau ma ka paka heihei o Kapiolani.