Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 32, 6 ʻAukake 1898 — Page 4
| This text was transcribed by: | Wendy Tokumine |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KE ALOHA AINA, PPOAONO, AUGATE 6, 1898
5
OEHU PAHA AUANEI O GEREMANIA.
Ma na lono hope loa mai nei i loaa mai nei ia kakou ma ka moku lawekoa mai o ke kakahiaka Poaha nei, i hoomaopopo loa ia ai, na kamailio aku la na mokukaua Amerika me ka waha o ka lakou mau pukuniahi me ka mokukaua Irene o Geremania, a i kue ia mai hoi keia hana e kak Adimarala Geremania e ku kiai la ma ia mau wahi, me ka hoike pu ia mai o ko lakou mau manaopaa, e hele imua a hike i ka wa e ike ia ai, owai la o laua ke rula ana i na kapakai o Pilipine.
E hoomaopopoia hoi, o Geremania, oia ka helu elua o nan aupuni ikaika loa, a lawa pono hoi me na makaukau kana i ka wa maluhia a kaua paha, a e loaa no ka huina nui o kona mau koa i ka wa e ku nei o Geremania me ka hakaka ole me kekahi auppuni okoa aku, oia hoi he 580,000 koa a ina hoi ua kulala ia mai la ke kaua mawaena o Geremania a me Amerika, alaila, ua hike no ke hoomahuahua ia keia heluna koa a hike i ka 4,500,000, a oiai nae, o ko Amerika mau wahi koa kupono wale no i keia wa o ke kaua e lawelawe ia mai la, he 200,000 wale no, a oiai, ua pau mai nei kekahi poe i ka lukuia, a me ka noke a ka mai fiva lenalena, me he mea la, e koe iho ana ka huina 175,000 koa wale no i lawa pono me na mea kaua, e hike ke kue aku i keia hoa paio hou ona.
Ua hoomaopopoia, i na aole he mau alaiai e ae, alaila, aia o Manila ke kikowaena o keia hakaka ana a ka poe Amerika, ke kuehu ia me na aumoku kaua Geremania mawaho ae hoi o Cuba ke kumu nul i ala mai ai o keia hakaka mawaena o Sepania me Amerika, a oia hoi, ma na moolelo o keia au hou o Geremania, ke aupuni holomua loa ma na mea kaua ano hou loa o keia au naauao e nee nei, a mailoko ae hoi o kekahi o kona mau mahele aina i hoea ae ai kela pu kaulana loa, mawaena o ke kaua o Farani me Geremania i ka M. H. 1875-76, naua i hoonawaliwali i ka ike kaua o na Kenerala kaulana o Farani, oia hoi kela pu kuikele kani alapine a ka poe Perusia.
He mea ooiaio no hoi, o ka manao kalai aupuui o ka Emepera opio o Geremaneia, he mea hike ole i kekahi o kana mau punahele ke hoololiloli ae i kana mea i koho ai, a oia hoi, he opio oia maluna o ka noho kalaunu, aka, o kona mau manao nae, i na ia he mea i ku i ka pono a me ka hanohano o kona aina, aole loa e hike iaia ke hoi hope ae.
O keia no hoi ka makou mea i hoikeike ai mamua aku nei, oia hoi ka holo ana o na waapa mokuahi ma na awa o na mokupuni Pilipine, no ka hoolako ana i ka ai na kona poe kanaka Geremania e noho ana ma ia mau wahi a oia hoi ke kumu o ka mokukaua Irene holo ana me Subig ma ka akau o ke kulanakauhale o Manila, no ka hoolele ana i mau iako ai na ko laila poe, a o ka ooi loa aku paha, na ka poe Sepania, a na kue pu no hoi keia poe Geremania ina poe kipi kuloko iho o ka aina, ka poe hoi e uhaiaholo la mahope o na Amerika, a malalo ooia kumu i ala mai la keia mau paonioni mawaena o keia mau aupuni keikikane o ka honua.
NA PUALIKOA O KE AO NEI
Ma ka hoikeike helu o ka nui o na pualikoa o na aupini o Europa i ka wa maluhia a kaua ole, a i keia wa hoi ano e nee nei, ua hike aku no ka huina nui i kak 3,500,000, he poe Lae uia wale no ma ka oihana kaua, ae loaa no hoi na pualikoa o kela a me keia aina like ole iloko o Europa, elike meia malalo iho:
KA WA MALUHIA.
Serevia 20,000
Holani 22,000
Helene 25,000
Potugala 36,000
Roumania 47,000
Belegiuma 52,000
Sukdena me Norewai 57,000
Sepania 80,000
Helevitia 125,000
Tureke 180,000
Beritania Nui 200,000
Italia 240,000
Auseturia 360,000
Farani 570,000
Geremania 580,000
Rusia 896,000
A iloko o keia huina koa ma keia mau aupuni likek ole, e komo pu ana he mau pualikoa kaua lio, a no lakou hoi ka huina i oi aku maluna o ka 550,000 ho e hoohana ia ana iloko o ka wa okaikai ole o keia mau aina.
KA WA KAUA.
Eia ke ku nei me ka makaukau loa kekahi mau aina e ae o ka honua nei, mawaho ae o Europa, elike me Asia, Amerika akau a me ka hema, no lakou ka huina koa i hike aku i ka 4,610,000, a me na lio kaua o 700,000, a no lakou hoi keia mau huahelu malalo iho:
Rusia 5,000,000
Geremania 4,500,000
Farani 4,380,000
Italia 3,000,000
Auseturia 2,000,000
Kina 850,000
Uureke 700,000
Enelani 680,000
Na Repubalika o Amerika Hema
600,000
Iapana 500,000
Norewai me Suedena 420,000
Serevia 210,000
Amerika Huipuia 200,000
Sepania 190,000
Beregiuma 167,000
Roumania 100,000
Denemaka 60,000
O keia iho ia ka ikaika kaua o na aupuni keikikane ma na wahi like ole o ke ao nei a kakou hoi e hike ai kek ike iho, he lalo loa o Amerika na kekahi mau aupuni keikikane o Europa, elike me ia ana i hoonahou aku la ia Geremania. Aka, oia nae ka mea o ike ia ai ke oolea, aole ma ke kamailio wale iho no.
O KA OIAIO KO’U ALAHELE.
Ua hoohikilele ia ae kekahi ;poe lawe pepa kakaikahi o “Ka Loea Kalaiaina” ma ka Poaono nei, i ko lakou heluhelu anan iho i kekahi hunahuna i hookauhihi wale ia mai no maluna o KE ALOHA AINA, e pili ana no ka inoa o Kalani Aimoku ana e hooikaika mau nei mai kinohi mai a hike i keia la, me ka olelo pu ana iho me keia mau huaolelo ku i ka ma-kona a me ka ehaeha o ka naau: “Ua paupauaho KE ALOHA AINA, a ua hailiili i ka Moiwahine,” ma kahi e olelo ana, “Aole i makemake ia ka malamalama ma kahi o kak poeleele”—“Heahu hoi keia?”
Mamuli o keia mau hana hoopunipuni, a ku i ke kulana haahaa loa o ke kalai manao ana, ke hoike aku nei au me ka oiaio, aole hoi malalo o na uhiuhi lau mamane ana, he mau hapa imi epa wale no keia a “Ka Loea Kalaiaina,” mamuli o kona ike anan iho eia oia ma ke alahele lo Ka Ahailono i moe aku la no ka wa mau loa.
I ko’u nana pono ana iho i na huaolelo a lakou i kuhikuhi mai ai, i kahi a makou i hailiili ai i ke Alii, ua akaka loa ka pili na-ke-ke-ke o ke pili; i hookauhihi wale ia mai ai maluna o KE ALOHA AINA, a ooia hoi ka’u i makemakek nui ai e hoakaka aku maluna o ke kahua laula o keia kukulu manao ana o ka makamaka, oiai hoi au e noho ana ma ke ano he Hope Lunahooponopono no keia nupepa i ohohia nui ia mai Hawaii a Kauai, no elua makahiki a oi, a no’u ponoi ka manao pepa e lili ana no ia mea, malalo o ka makee a me ke aloha Alii oiaio, a Nona hoi au mai kinohi mai, i keia la, a hike i ka hopena o ko’u mau la ma keia ilihoouua, aole ma ka mohai, a aole hoi ma ka lehelehe, elike me ko kekahi poe. Aka, mailoko lilo mai o ka waihona pumehana o ka puuwai, a mailaila mai ia haawina nani e kau nei maluna o ko’u kino, a hike i ka hopena o nan la a ke Akua i hookaawale ai, a elike no hoi me Kana i hoike ai, “he lepo no oe a e hoi hou aku no oe ilaila.”
Mamuli o keia mau manao uluahewa a ano opulepule o ka makamaka ke kono aku nei au i na makamaka e lawe ana i ka makou pepa puka la, o ka Poaha, Iulai 28, 1898, a me ka pepa puka pule, Iulai 30, a e heluhelu iho me ke akahele malalo o ke poomanao: O ke Alii wale no ka makou makemake.
Aia ma kekahi wahi a’u i kakau ai, a i lawe hakina ia ae hoi e ka Lunahooponopono o Ka loea Kalaiaina: “Aohe makemake ia o ka malamalama ma kahi o ka poeleele,” i ku ai ka KE ALOHA AINA make kulana o ka hailiili, wahi ana. Nani ka hupo e ke Lunahooponopono i akenui kona naau, e hoolilo i ka oiaio i mea wahahee, a i ka malamalama hoi o ka naauao, i ala poeleele no ka lapuwale. Aole anei i ulu mai keia anoano o ka wahahee mamuli o ka manao lili, oiai KE ALOHA AINA, na puni ka hene o na moku, me he mea la, oia maoli no, a pela io no.
E wehewehe pono ae au i pau ke poluea pohihihi o ke kanaka i kupono ole, e noho Kapena ma ke ano Lunahooponopono no kekahi nupepa, i hilinai ia, koe wale no no na nupepa i piha i kaopala a me ka hoihoi ole ia, elike me “Ka Loea Kalaiaina.” “Aohe i makemake ia ka malamalama ma kahi o ka poeleele.” Ua hoomaikeike aku au ma na mahele mamua iho, e pili ana no ko ka Moiwahine haalele ana iho i Kona aina, no ka imi ana i ka pono o Kona lahui i kupaa mahope Oua, no ka manawa o aneane elua makahiki, e noi ana ia Amerika e hoihoi hou mai i ka pono o kona aina iloko o kona lima a me kona lahui pu, aka, oia nae ka Amerika i hoole ai, a hoolilo mai la i ka oiaio ana i hoike ai, oia hoi ka malamalama a’u i kakau ai he poeleeie, a Ka Loea Kalaiaina i hailiili mai nei ua paupauaho ke Aloha Aina.
E ka makamaka, i piha na manao i ka uluahewa o ka lalau, e hoike ae oe i kou ano Keonimana maikai, ma kou auamo ana iho ina koikoi a pau o kela manao ano ole i ulu ae maloko o kou noonoo, e mihi ana imua o ke akea, i ka hewa loa oia mea au i hana ai, a oiai hoi, eia ma kahi nihinihi loa kahi i ku ai, eia ka wa pono, a hookalii o kakou alahelel e alualu like ai, o ka pono ke hana ia a haule mai na lani.
Owau iho no me ka haanaa,
S. P. KANOA.
Honolulu, Augate 1, 1898.
He nui a lehulehu na kamaaina i huli hoi mai la no Honolulu nei maluna o ka mokuahi Gaelic mai na kapakai mai o Amerika.
O KE MEA PEPEIAO LOHE E HOOLEHE IA.
Oiai he manawa wale no, a hoea mai na lono i hoike mua ia mai no ke kau ae o ka Hae Amerika maluna o Hawaii, mai ka mana mai o kek aupuni Repubalika o Amerika, a no ia mea ke hoike ia aku nei ka lohe i kuu lahui Aloha Aina.
KOANAUA LAHUI.
O na poe Aloha Aina a pau, ke Ka o ia aku nei, aole e kipa ae a e hookokoke ae ma kahi e kau ia ai o ka Hae Amerika, e noho kela a me keia ma kona Hale iho. e peiu na kuli a e leha aku na maka i ka mea kiekie loa, e nonoi aku no kona kokua mai ia Hawaii lahui, Hawaii Aina, Hawaii Aupuni Moi.
Ke kauoha pu ia aku nei na luna a me na alakai o na Ahahui Aloha aina kane Wahine a me Kalaiaina, e hoolohe i keia.
Jas. K. Kaulia.
Peresidena Nui.
HE KUAHAUA AKEA.
ke hoikeia aki nei ka lohe i na poe a pau i kakau iho nei malalo o ka palapala kue i ka hu@iia ana o ka Hae Amerika maluna o ka Hale Mana Hooko me ka manao kuhihewa, a na poe hoohuiaina e lawe he le nei, e hoike ae i ko lakou manao kue imua o ke akea, ma ke ano aole maoli ia o ko lakou manao. A ke kauoha ia aku nei hoi na kane, wahine a me na keiki e noho ma ko lakou mau home me ka haawi aku i na manao kaniuhu i ka Mea Mana Loa me ka hookeia ana, no ka mea, he la ehaeha ia no ka lahui Hawaii, ka la e hukiia ai o ka Hae Amerika iluna, a mai hoopiha wale hoi i na huina alanui.
Ma ke kauoha,
ENOCH JOHNSON,
Kakauolelo o ka Hui Aloha Aina.
Honolulu, Augate 1, 1898.
UA HOEA MAI LA KA RIO JANEIRO.
Ua hoea mai la ka mokuahi Rio Janeiro me na koa Amerika, e holo ana no Manila ma ke kakahiaka Sabati nei, a no lakou hoi ka huina 878, mai Kapalakiko. Ua haalele aku ia awa ma ka la 23 aku nei o Iulai. He nui a lehulehu na poe i hike ae a na lohi loa hoi ka hana aupuni i ka hike ana ae makai o ka uwapo, a nolaila, ua hooneloia na keiki aukai o Amerika i ka lohe ana i ka leo o ka hana o kak Repubalika Hawaii.
Maluna o ka mokuahi Aoraugi e holo aku ai o Mrs. Kuaihelani Campbell, ke Perasidena o ka Ahahui Aloha Aina o na Wahine no Amerika Huipuia, no ka hoihoi ana i kana mau kaika@ahine no kahi imi naauao. O ka makou e upu ae pae, e ukaliia kana huakai e na pomaike i he nui.