Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 29, 16 Iulai 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2          KE ALOHA, AINA POAONO IULAI 16, 1898.

 

Ke – Aloha – Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU IULAI 16, 1898

 

E HOI MAI ANA NO.

 

            Ma ke k@ ana mai a ke Coptic, i ke ahiahi Poakolu nei, he lono e hoike ana, e huli hoi io mai ana no o Kalani Aimoku o Hawaii, ma ka Alameda o ka la 20 o keia mahina, ke lilo ole oia i moku halihali koa, oiai, aole oia i lilo i moku koa i ka wa i haalele aku ai o ke Coptic.

            He mea nui na alii iloko o ka puuwai o na makaainana aloha alii, a oia haawina makamae, eia ia ke puapuai mai nei me he waaipuna la.  Ae, he mea hiki ole ia ke kaohi ia.  No ka mea, o ko kakou Moiwahine, ua haalele iho.  Oia i ka aina oiwi, no ka hele ana e hooikaika wahine no ko kakou mau pono, na hoea a huipu me Kalivalana no ka nonoi ana aku e hoihoi ia mai Kona mau pono aka, ua panee mai nei nae i ko Makinile au, aka, he uahoa kona au, a pela i hoea mai ai ka hopena o na hana hoohui.  E ka lahui, e ike aku no Iaia o ko kakou haku Moiwahine no ia, e hea me na leo ohaoha o ke aloha me ka hoopalaimaka ole.

 

E LILO AKU ANA I POE KOA

 

            He mea oiaio, o ka hoea ana mai o na hoike piha no ka hoohui ia ana aku la o na Paemoku o Hawaii me Amerika Huipuia, ua hiki iho la kakou i ka pahu hopu e lilo ai na kanaka a pau e noho ana maluna o keia mau Paemoku, i poe koa Amerika ma na wahi a ka Peresidena e kuahaua mai ai, e hele no ke kaua, a ina hoi, e mau ana a loihi paha na makahiki o keia kaua ana mawaena o Amerika a me Sepania, alaila, he mea maopopo loa, e komo ana kakou a pau iloko o na pualikoa Amerika, me ka hiki ole ia kakou ke hoole aku, ka pomaikai hoi a ka poe hoohui aina, e olelo nei, a o na pomaikai la, oia paha ko kakou hookaawaleia ana aku mai ke alo aku o ka kakou mau wahine, na keiki a me ka lehulehu a pau o ka ohana, no ka hele ana i Manila, a i na wahi e ae paha, e hakaka no ka pomaikai o ka poe i pilikana ole mai ia kakou.

            O ka hooko ia ana keia o ka makou mea i hoike ai mamua aku nei, ke holo ka hoohui aina, e lilo ana kakou i poe koa a kekahi poe Hawaii hoi e hauoli kuhihewa nei, he maikai ka hoohui.  Aia iloko o ka houhui, na ehaeha a me na walania kahi i kekali mai ai, a ke loaa ka wa kupono, e ikemaka ana no lakou i ka hewa o ko lakou hauoli kuhihewa ana.

            Nolaila, e hoomanao me ka maeele o ka naau, na kokoke loa mai ka hora e kaawale aku ai oe mai kau wahine aku, a me kau mau keiki, a e lilo ai hoi ka ono o na mea ai i mea ole.  Aole keia he mau olelo makani, aka, he mea io, e hiki ole ai ke hoopowehiwehi ia ka naau.  Aka, e haawi aku i ka kakou mau leo pule e nonoi aku ana i ka lokomaikai o ka Mea Mana Loa, e hookaawale aku i na haawina o ka ehaeha mai ko kakou mau naau kaumaha aku.

 

OWAI KE PILIKIA ANA.

 

            Ae, e ninau like kakou ma ua ano a pau, elike me ia e kau kehakeha ae la maluna.  He mea oiaio, eia ko kakou mau hoaloha ke hauoli nei, ke kani nei na aka, na lululima ana, na mea kani hoopahupahu, na puu ahi ta e hookauluwela ana i ke kulanakauhale nei, a pela aku@

            A oia mau hauoli ana imua o ko kakou mau alo ponoi, he mea hoehaeha no ia iloko o ko kakou naau, aka, nawai i hoehaeha ia kakou pela, aole anei na ka poe a kakou i malama ai me ka hoopunahele, pela iho la i hoea mai ai he pilikia i oi loa aku i ka mea kupono ke hanaia aku no lakou a kakou hoi e ikemaka aku ai ma keia mua aku.

 

HEAHA KA WAIWAI OIA HANA?

 

            Ua komo mai iloko o makou na manao hoohuoi, a me ke kahaha pu hoi, a he mea hoakaaka no hoi ma ka helehelena o ka nana ana, ina pela iho la ke ano o na hana e lawelaweia nei e ke aupuni, aole i kanamai ua mea he pahaohao, a oia pahaohao oia ka makou e hoike aku nei me na manao makee i ko ka lehulehu mau pono.

            Eia i ke kulanakauhale o Manila, ma na mokupuni o Pilipine kekahi haole Pelekane, he mea malama ma ka oihana kalepa, a nona hoi ka inoa o Wood.  Ua hookohu ia aku nei oia i Hope Kanikela Hawaii no ia wahi, no ka malama ana i ke ola o na kanaka Hawaii ma ia wahi, a me ko lakou mau waiwai pu,

            Ua palapala mai nei o B. F. Wood ma ka aoao o kona hoahanau Woods, ka mea i kohoia i Hope Kanikela no kakou nei, i ke Keena o ko na Aina E, e hoike mai ana, aole he mau moku kalepa e holo la malalo o ka Hae Hawaii, a he oki loa aku hoi na kanaka Hawaii, aohe hoi he hookahi mea i ike ia o ko kakou lahui malaila.

            O ka loaa ana mai o keia mau hoike mai ke Kanikela i hookohu wale ia aku no me ka waiwai ole, he alahele hoonui lilo maopopo maoli no keia a ke aupuni e hana nei, ka mea hoi i hanaia ma kahi malu, aole, ia e nalo ana i ko ia la mau maka maluna iho.  He nanehuna keia i peepoli ia iloko o ka pakeke o ke Kuhina o ko na Aina E, a i ole, iloko no paha o na lima o ka Mana Hooko o ke aupuni e ku nei.

            O ka makou e ninau nei, e uku ia ana anei keia kanaka hana ole, me ka hoopomaikai ole mai hoi i ka waihona o ka lehulehu, malalo o ka hana ana e lawelawe la?

            He ninau kupono keia e noonoo koke ia i keia manawa, oiai, ua maopopo loa, o ka hoea ana mai o kela hoike, he mea no ia e hiki ai ke kaana koke ia a hoopau aku; koe wale iho no na moku Hawaii, elike paha me Kina i lilo i moku lawe koa no ke aupuni o Amerika.

            Aole ia he mea na ke aupuni Hawaii e komo aku ai e uwao mamuli o kona lilo ana i mea piepiele no ka pono o kona mau ona a ina no oia e halawai ana me ka pilikia, a hoopiholoia e na moku Sepania, aole loa no e hiki ana i ke aupuni Repubalika Hawaii ke koi, oiai, he wahi oha piliwale oia mawaho aku o ka puepue taro, ana e hoomano nei i ke noi.

            Aohe no he wahi kuleana onioni a mana hoi i ke aupuni Repubalika Hawaii, ka manao ana e koho i Kanikela nona ma Manila, a heaha hoi ka waiwai oia hookohu ia ana, oiai, he enemi kakou no Sepania, ma o ko kakou hoonele ia ana i ke kuokoa o ka aina, a me ka makemake hoohui aina maoli no o na Poo Aupuni e noho nei i keia la.

 

OKUU NA MAKAU A KA LAWAIA.

 

            Eia kakou ke nee nei imua ma ke alahele i manao ia ua malamalama a ua naanao loa hoi keia au a ua hoea mai hoi na hana ano hou, i oi aku i ko na makahiki i hala ae nei, aka, o ka mea kupanaha nae, oia hoi ka noho pu wale ana o na hana pili lahui me ka loaa ole he kuleana oia hookaulua ana, a oiai hoi, e ku malie aku ana na hana loaa o ke aupuni ma keia mua aku, ua manao ia o ka hoohana ana ma na hana mawaho aku o keia Paeaina, he mau hana ia e holomua ai ka aina, a e pii ino ai ka loaa, a e poino ole ai ka waihona dala o ka lehulehu.

            I kamailio makou maluna o keia kumuhana, mamuli o ko makou ike ana i na hoakaka a ka nupepa Avalataisa o ke kakahiaka Poalua nei, e olelo ana, e hoopanee ia ka lawelawe ia ana o na hana maa mau a holo mai ke kuikahi hoohui aina, aka, i keia kakahiaka Poakolu, ua hoea hou mai la no ua pepa la, a hoike ae la, e hoouna aku ana ke aupuni Repubalika Hawaii ia G. N. Wilikoki o Kauai, i Komisina no ka hoohui ana mai i na mokupuni liilii kanaka ole ma ka Hema aku nei, a i loaa ole hoi i kekahi mau aupuni e ae o ka honua, e laa o Amerika, Enelani, Sepania, a pela aku.

            Ke olelo nei ka Avalataisa, eia ka ka Repubalika Hawaii ma ke alahele o ka hoohui ana mai i na mokupuni kanaka ole a pau e loaa ana ia lakou, a he alahele hoohui aina keia a lakou e liuliu e nei, ma ka hookomo ana mai i keia mau mokupuni kanaka ole malalo o ko lakou mana, a oia mana hoohui a lakou i hana ai ma ia mau mokupuni, i keia wa, oia auanei ka lakou nei maunu kupalu i ke aupuni o Amerika e hoike aku ai, "eia lakou ke hooikaika nei e hooi aku i ka pomaikai o ka Repubalika Nui," a ma ia ano hoi e ike iho ai na loea kanawai a pau o Amerika, he poe manaoio hana ka keia poe e nonoi mau aku nei ia lakou no ka hoohui ana.

            O keia no ka makou i haupu mua ai, aia he mea huna mahope o ke kua o ka poe nana e ake nei e lilo o Hawaii i Panalaau no Amerika, a no ka hiki ole ke hoohui ia ma ke ano mua, eia ke alahele hoomalimali e hiki ai ke hui, oia hoi ka ohi wale mai no i na mokupuni kanaka ole a ku ka haawe, a me ia wahi mohai e hoonana aku ai i ka manao o na Senate kue o Amerika, a malia o puni mai lakou, a o ka pau no ia o ka pilikia, a lilo hoi na hoolilo ana o na la i kaahope aku la i mea e hoomama ai i ko lakou naau kaumaha.

            Nolaila, e ka lahui aloha, eia kakou ke hoao ia nei ma na ano a pau e hiki ai ke uai ia ko kakou hanu a me ko kakou kino pu, i poe noho hoopilimeaai wale aku no malalo o ko hai, a o ko lakou la mau leo ke kau mai maluna o kakou.  Nolaila, o ka okuu wale ana o na hana e pono ai ka aina a me kona lahuikanaka e noho ana maluna iho, he pilikia nui ia, e ulu mai ai na hana ino, a komo mai na aihue ino loa, na powa hoomainoino a me na wawahi hale i oi aku ke ino mamua o na mea e ae.  E hoea ole mai ia mau hopena maluna o ka lahui Hawaii.

 

            Ua loheia mai nei, e lilo ana ka mokuahi Rio de Janeiro i muku lawekoa.

 

LIWE LIMA NUI O AMERIKA I NA PAEMOKU O HAWAII.

 

Me ka Ae Ole o ka Poe Nona ka Poe Nona ka Aina.

 

            Maluna mai o ka nei o ka mohuahi Coptic i loaa mai ai o ka lono na lawe lima nui ae la o Amerika Huipuia i na paemoku o Hawaii nei me ka ae ole o na kanaka Hawaii ka mea nona ponoi ka aina, aka o ke Akua wale no ka mea nana e hooponopono i ka pono a me ka hewa o keia mau hana hao aina a Amerika.

            Ma ka la 6 iho nei o Iulai i koho ia ai ka ninau o Hawaii maloko o ke Senate ma ka olelo hooholo a Newland, a ua holo ma ke kokua ana a 42 hoa o loko o ka Aha Senate kue ia 21.  Mahope o ke kakau poe@ o ia ana e kakauinoa aku o Peresidena Makinile.

            Ua olelo ia ae e hoounaia mai ana he mokukaua no ka lawe ana mai i ke Kuahaua a ka Peresidena Makinile no keia mau paemoku me ka hookohu ana ia Dole i Kiaaina, aka, aole nae i maopopo loa.

            Maloko o ka olelo hooholo hoohuiaina, aole o na kanawai o Amerika Huipuia ke hoomalu mai ana maluna o na mokupuni o Hawaii nei, aka, e noho ana ka Ahaolelo no ka hana ana i kumukanawai kuikawa no ka pono o na lahui e noho nei maanei.  O na kuikahi a pau me na aupuni e ae ua pau iho la, a mahope aku o keia wa e hana ia ana na kuikahi e Amerika Huipuia.

            O na kanawai a me na rula o Hawaii e pili ana i ke dute mawaena o Amerika Huipuia a me kekahi mau lahui e ae, e hoomau ia aku no ia a hiki i ka wa e hana hou ia aku ai i kanawai e ka Ahaolelo.  O ka aie lahui o Hawaii nei ua ae o Amerika e lawe, aka, aole nae e oi aku maluna o $4,000,000.  A e uku keia aupuni i ka ukupanee oia mau dala e like me ka loihi o ke ku ana o ke aupuni Hawaii.

            Aole e hookomo houia mai na limahana Pake maloko o keia mokupuni, koe wale no ma na kanawai a Amerika Huipuia i ae aku ai, aole hoi he pake i ae ia e komo maloko o Amerika Huipuia mai keia mau mokupuni aku.

            O keia ae la na mea i hoolala ia no na mokupuni aloha o Hawaii nei, a o na kanawai a ke Repubalika Hawaii i hana iho nei e pau aku ana ia i ka wawahi liilii ia e ka mana kau kanawai o Amerika Huipuia, ina nae he oiaio keia mau hoolala ana i lohe ia mai nei.