Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 27, 2 July 1898 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

Hookumaia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nu pepa ae ko Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahoononopono.

EMMA A NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU …………………IULAI 2, 1898

 

EI AE O KALANI A HOEA MAI.

 

            Mamuli o na lono i pa mahuihui mai ma ka pahu kani o ko makou mau pepeiao i na la i kaahope aku la, e pili ana no ka huli hoi mai @ ko kakou Moiwahine aloha nui ia, ka mea hoi nona ke aloha i makia paa ia iloko o ka puuwai o Kona lahui ponoi, mamuli o Kona komo pu ana me Kona lahui iloko o na ehaeha o ka hoopilikia wale ia mai, ka ao ana e auamo i na hoino ia mai maluna o Kona poohiwi Alii, me ka nana ole ae i ke kulana kapu Alii Ana e lei ana mai ka po mai iho mai la oia mai ke anuu kapu mai o Liloa, a oia ka kakou i ike ai mai kinohi mai a hiki i keia la, ka mea hoi a makou e olelo ae nei, ua pili like ia e kakou na lae ino o ka popilikia.

 

            A no ia kumu no hoi, i haalele iho ai Oia i na aekai aloha o Kona aina makuahine, no ke hele ana e huli, a e imi hoi i kahi e hoonana ia ae ai ko kakou mau noho ana pilihua, mailoko ae o ka lima o ko kakou mau makamaka ilikeokeo e noho hookeikei pu’e uala mai nei iluna o na hana e pono ai o ko kakou aina.

 

            Ua hala ae nei he mau la loihi o Kona noho ana ma ka aina ma lihini, e paio wahine ana no ka pono o Kona lahui ilihune a piha aloha, i awili ia me ka manaopaa o ka hoomanawanui, ke kupaa a me ka hoi hope ole a hiki i ka hopena.  O na lono i lawe ia mai la imua o makou, i keia wa, oia hoi, e huli hoi mai ana Oia ma kekahi mokuahi o ka malama ae nei o Iulai, a maluna mai hoi o ka mokuahi Alameda e huli hoi mai ai lakou a pau.  O ke kumu nui o ko lakou hoi mai, aole uo ia i maopopo ia wakou, aka, he kumu no ko ia hoi ana mai, a ua ia mau la no e hoike mai.

 

            O ka makou wale no, oiai, ua kaahele aku ko kakou Moiwahine no ka imi ana i pono no Kona lahui, a ina ua haule ka hoohui aina, a i ole, ua-lawe maoli ae la no paha o Amerika, ma o kona Peresidena la a hoohui aku ia kakou malalo o kona mana, aole ia he mea e haule ai ko kakou manaolanu, oiai, aole i kuli ko ke Akua mau pepeiao i ka nana ana mai i na hana ino a ka poe nana kakou i hookuewa maluna o ko kakou aina.  O ka Moiwahine Liliuokalani, e huli hoi mai ana, o ko kakou Moiwahine no ia, a o ka kakou alii hookahi no hoi ia e ike ake ai ma ke ano he Alii Aimoku ma ka lalani pololei o na Alii, a na kupono i na makaainana aloha alii a pau o ka aina e ike aku Iaia ma ke ano he Alii kumu mai ka po mai, aole noi ma kekahi ano e ae.  Elike no hoi me ko lakou nei hauoli a malama hoohiwahiwa aha i na poe moe a la o Amerika, pehea hoi kakou e nanamaka aku ai ko kakou Alii, i eha pu ka ili me kakou ma na hana e pono ai ko kakou aina, aole anei hoi i hookahi kahi ka manao?  Pela no, a na ia la e hoike mai, he aloha no o Hawaii i ko lakou Moiwahine hoomanawanui.  E hoike hou aku ana no makou no ua mea e pili ana nona.

 

E MALIU MAI I KO MAKOU LEO.

 

Ua hala ae nei ka eono mahina o ko makou kipa kauhale ana iloko o na home aloha o Hawaii, ua kaahele ia i ka loa a me ka laula o ka aina me ka hoomanawanui e ku ana me ka alo ana i na ihe wela a kona mau hoa paonioni, me ka manao, e alu ka pule ia Hakalau, no ke kinai ana i ka kakou wahaolelo hookahi, e alo ana iloko o ke ehuehu o na manao hoino, aka elike me ka hoomanawanui o kona mau Aliimoku a me kona mau luina, ua hala ae la na oehuehu oia mau la ino a eia mau no makou ke nee aku nei imua, me he Mahimahi la no ke kai o Puaena, e alo palua ana i na makani kaeleawaa o ka la ino.

 

O ka hala ana ae ia o keia mau la ino mahope, a hehi hou mai ia i keia hapa hope o ka makahiki, e lawe ae ana makou i ke oolea o na Rula Kumau o ka kakou pepa, mamuli o ko makou ike ana, ua hana mai kekahi poe ia makou i kekahi hana hoopilikia, ma ko lakou uku pono ole ana i ke ola o ka kakou wahaolelo, o kela hapa hope aku la i pau a no ia kumu, ua ao ia mai makou e hooko aku i na rula o ka pepa.  O na luna a me na poe lawe pakahi a pau i uku oie mai i ka lakou mau ope a me na owili pakahi; mai hoohuoi iho lakou, i ka wa e hiki ole aku ai o ka lakou mau ope, a owili pakahi paha, oiai, na maopopo no i na mea a pau, aia iloko o ko oukou uku pololei mai e loaa ai ke ola o kona mau paahana, a ina aole pela, alaila, aa ake oukou e hoopololi i kona mau limahana ma na ano a pau, Ua pili wale no keia i ko makou nupepa puka pule, aole no nae hoi he hewa, e makaala pu ae na poe lawe puka la ma ia alahele hookahi.

 

IHEA KAKOU E PALEKANA AI?

 

            He ninau keia na ka poe hoohuoi e noke mai nei i ka hoohuahualau, i ko kakou wahi e pae maalahi aku ai, a o ka hikimua paha i hoike ae i kona manao koho, i awili ia me n@ hoohoihoi manao o keia mau la, oia no ka nupepa puka alaula o ke kakahiaka Poakahi nei, oia hoi ka Avalataisa, e ninao aoai “Eia kakou ihea, a heaha hoi ka kakou hana e loaa ai ka maluhia?”

 

            Ua hoikeike ae oia i kana alahele e pouo ai kakou, oia hoi, o ko kakou hoohui ia aku i mahele apaua no na Mokuaina o Amerika Huipuia, a e lilo hoi, o kakou pu kekahi i kuleana i kupa no Amerika ma na ano a pau, oiai hoi ka olelo hooholo hoohui aina, na hoea ae la imua o ka Hale o na Senate, mai ka Hale ae o na Makaainana, ka mea hoi a ka poe manao ino i ake loa ai e lilo kakou i poe noho hale no hai, aole hoi ma ke ano no kakou ponoi iho na mea a pau.

 

            I ko makou ku’ana a kaana no ka pono o keia mau hauwawa olelo mai ko makou mau loa kalai olelo mai, ua ike iho la makou o na hana hoohoihoi makuahonowai no keia a ua poe nei i keha ai i kinohi, e hui ana kakou, a e lilo ana hoi ko kakou pono kuokoa mai na kupuna mai, iloko o ka lima o na malihini i hoomomoa loihi ia iloko o ka puuwai lokomaikai o ka lahui Hawaii, ka poe noi i hoohalike ia me na nahesa keleawe i opili i ke anu, a i ko lakou wa i hoopumehana ia ai a mehana, hoomaka koke lakou e nahu mai i ka poe nana lakou i malama ai.

 

            Eia kakou iloko o na kupikipikio aui ale o keia mau la, oiai hoi ko makou mau hoa aloha o ka makapeni e nana mai ana ia makou me ka hoohenehene ana mai, me ka i ana mai, ua hala ko oukou mau la o ka wikani, a lo makou hoi keia mau la, a na makou hoi e rula aku elike me ko makou makemake.  He mau olelo ia na ka poe i hon@ ole ka ihu i ka hohono o ka uahi panda, a na lakou e olelo pela, no ka mea, he hopohopo a maka’u lakou i ke kani nakolokolo mai o ka leo o na pukuuiahi, i ka paapaaina mai hoi o na pu raifela, a me ka ne-i nakolo mai hoi o ke kapuai o na lio kaua o na koa kaua lio a pela aku.

 

            He mea oiaio, ua kuemi hope mai no ka manao o @o makou mau hoa, mamuli o ka hoea aua mai o ka lono, ua holo aku la ka olelo hooholo hila kanawai iloko o ka Hale o na Makaainana o Amerika, a o ka lakou hooholo ana, o ko kakou hui ana no ia.

 

            He lalau ia mau olelo, a ua ke kalai olelo hawawa ia mau olelo, a no makou iho, a no ka pono hoi o ko makou lahui aloha a makou e hookauwa nei, aole loa ia he mea e hoemi hope ia mai ai ko kakou kulaua, ilaila e ike ia ai na hookele waa akamai i ka alo ana i ke ehuehu a ka ino, a o ka makou wale uo e hoike aku, he wahi ua uaniu keia a Amerika i hana mai la a pau koke mai lauo, a ke hoea hou mai, ua make a kanu loa ia ua olelo hooholo kanawai ole la, iloko o ka luapao o ka hoopoino loa ia, a mai noho kakou a hopohopo, aka, e kupaa mau no a hiki i ka hopena.

 

O KO MAKOU MAKEMAKE NO IA.

 

            Ae, o kela iho la ka makou i hoike mua aku ai i na makamaka he mau manawa loihi i hala ae nei, oia hoi, o ka lawelawe i na hana e pono ai o ko lakou noho ana, ka hoikaika ana me ke kahe o ka hou o ka Iae, a me ka pana ole ae hoi i na hookuia ma ko kakou alahele, pela makou e haa wi nei i ka mahalo nui i na keiki hoehoe waapa o ka uapo, i ka lakou haawi ana i ka ikaika huki o na olona o ko lakou mau aa lima, me ka haawi ole i wa hoomaha, a hiki i ka poeleele ana.

 

            O ka makou mea i mahalo loa ai, oia no ko makou ike ana, he wahi keiki uuku piha eleu, a nona hoi na makahiki i oi aku mamua o ka umi, a ua hoomaka hoi kona hoe ana mai ka hapalua hora ekahi aku o kaanina la Sabati nei, a hiki i ka poeleele ana, ua hiki aku la ka huina o kana mau dala i loaa ai i ka eiwa, he huina hoi hiki ai ia makou ke kamailio ae, ua hana keia keiki me ka manaoio hana, i wahi e pono ai o kona noho ana, a me kona mau makua pu hoi.

 

            Ke ao mai nei keia hana a keia wahi keiki uuku i na poe keiki nunui, e imi i na hana e pono ai ka noho ana, oiai oe e pii ae ana ma ke kulana o ke kanaka makua o ke alahele wale no e loaa ke kulana kuonoono, oia kou imi a hooikaika ana e hoomahui ma ka mikiala hana, ,a pela no hoi makou e haawi pu aku nei i ka mahalo i ua keiki o ka uapo, ka poe hoi aia malaila ko lakou wahi ola.  O ka loaa ana ia oukou he manawa kupono hookahi iloko a ka makahiki, e hoala ae i ka noonoo maikai iloko o ko oukou mau puuwai, e malama i na hunahuna liilii i loaa mai ia oukou, a e ho ala ne i kekahi hana e hiki ai ke malama pono ia ka luhi o ko oukou mau hou i kahe ai, ma ka hoihu ana ma kekahi wahi e loaa ai o ka maluhia, aola hoi ma na hana e uhaai ia ai ko oukou luhi, a e hoopomaikai ia ai hoi ka poe i komo pu ole mai me oukou ma ka hana ana.

 

            O ka makou keia e ao aku nei, a no oukou no hoi ia pono, aole no makou, aka, aole no nae he hewa, o ke kaa ana na makou e ao aku i ko makou mau hoa kanaka, oiai makou e ku ana he wahaolelo no ka lehulehu, ma na hana a pau e pono ai ko kakou noho ana, a oia hoi ka makou i puana ae la, o ko makou mau hoaloha ia, ma ka manao, a pela hoi ma ka hana, nolaila, o ka makou keia e hooia, aku nei, o ko makou makemake no ia, a e pono e hoomau loa aku.

 

KUPANAHA KA LA E ALOHI NEI.

 

            He kupanaha ka lilo ana o na kuku o ka la i mea melemele, a hoopahaohao i ka manao; i ka wa e hoololi ia ae ai ka malamalama e alohi ana, i mea melemele a ulaula paha, he hoike ana mai hoi, he mau hana pahaohao ke hoea mai ana mahope koke iho o kona ike ia ana elike me ia ke ano.  O ka makou iho la ia ike ai maloko o ka nupepa Evalataisa o keia kakahiaka Poalua e olelo ana, aole e malama nui ia ana ka hauoli Po-Kinlai o keia makahiki e na poe Repubalika malalo o ke kumu, e kali ana ka, no ka hoohoio loa ia mai o ka hoohui.  Aina, a oia ka wa e kauluwela ai ai oloko o ke kulanakauhale nei me na ahikao, na hookahakaha alanui, ua huki hae Amerika, a pela aku.

 

            O keia ka makou e olelo ae nei, ua loli hikiwawe ae nei ko lakou la hanau, i lilo ai i Repubalika Hawaii, a i ka wa maopopo ole, no ka mea, ke hoea, hou mai na lono ma keia mua aku, na moe a make loa aku la ka hoohui aina, alaila, ua pau loa io ae, la no ko lakou nei malama, a ua nole loa iho la hoi ke kahua kahi e paa ai o ko lakou nei mau hana.

 

            O ka upu ana e hoea mai ko lakou la o ka lanakila, e like ana ia me ka upu ana o ke kanaka lawaia aukai, la malie ka la apopo, a he la hoi e loaa ana iaia o ka i’a me ka maalahi, ala, i ka hoea mai oia la i upuia ai he la pomaikai, eia ka he la ino loa ia, a h@ pakalaki loa hoi, a pela makou e upu nei, e halawai ia hopeua me na kahuna o Baala e wanan@ nei.

 

            H hookahi lutanela a me hookahi koa o na mokuahi lawekoa i haule hope i ka Poaono nei i kau aku maluna o ka mokuahi Belgio, no Hongkong, a malaila laua e kau aku ai maluna o kekahi moku lawekoa o Amerika no Manila, a ua manaoia a hoea mua aku ana laua ilaila mamua o ka hoea ana aku o na moku lawekoa.