Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 17, 23 April 1898 — Page 7
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
KE ALOHA AINA
KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 23, 1898. 7
HE MOOLELO WALOHIA
- : NO : -
ALANADELA.
Ka Wahine Hoopahaohao o ka
Aahn KeoKeo.
- : A I OLE : -
Ka Loea Hookani Pila o ke Kulu Aumoe.
Ku koke ae la oia iluna me ka manao ana e hoolei aku i kona kino ilalo o ka honua, a pau koke hoi kona ike ana i keia ao luhi, aka, iloko nae o keia minute hope ana e liuliu no ka make, ua lohe aku la oia i kekahi mau leo pohapoha kapuai lio e halulu mai ana ma kahi mamao loa mai iaia aku.
Na keia halulu kapuai lio i kaohi mai i kona lawe koke ana ae i kona ola, mamuli o kona ake ana e ike owai la keia hololio nona noia mau kapuai lio e pohapoha mai nei, ua haupu ae la no nae oia, aole ia no kekahi mea okoa aku, aka, no Rodu ia kona enemi ia, e huli hou mai ana no mahope ona, no ka hoehaeha ana mai iaia.
Aole i liuliu kona ku ana me ka hoolei pau ana aku o ka lena ike a kona mau maka no kahi o ka halulu ana e lohe nei, aia hoi, ua hoo puiwa ia ae la oia i ka ike ana aku mawaena o na lala laau i ka ike mea nona keia halulu ana e lohe nei, aole ia no kona enemi iho ana i weliweli loa ai, aka, he kanaka opio no ia e kau ana maluna o kekahi lio eleele.
I keia wa no haupu koke ae oia no kana moeuhane, a hoomanao ae la ua like loa ka lio ana i ike ai maloko o kana moeuhane me ke a, a pela no hoi me ke kanaka e kau ana maluna o kona hokua, a i keia wa no i loheia aku ai kona leo i ku puana ana ae penei:
He hoopakele ana anei keia no'u e holo mai nei maluna o ka lio eleele, aka alia nae au e pulale i ka ake a ka maka.
Loko no o keia wa, i kokoke loa mai ai o ua hololio nei me ka puahi nui, a oia no hoi ka wa i kahea aku ai o ka kaua Alanadela me ka ikaika hiki i kona leo ke hoolele aku, i ka pae ana aku penei.
E ke kanaka malihini e hele ana oe ihea?
Na keia leo ninau i halawai aku me na puka pepeiao o ke kanaka hololio, i hoopuiwa ae iaia, a kaohi mai la i ka holo o kona lio, a alawa ae la ma o a maanei, me he mea la e hoolono ana no kahi a ka leo i pae mai ai.
Aka, iloko no nae o keia wa ua poha hou aku la ka leo o ka kaua Alanadela i ka ninau hou ana aku.
E ke kanaka malihini e hele ana oe ihea?
Haliu ae la na maka o ua kanaka la no luna o ke kumulaau, a maloko o na lau laau, ua ike aku la kona mau onohi maka i ka mea nona ka loo i hoopuiwa ai iaia.
Me ka leo olu waipahe ua loheia aku la kona leo i ka pane ana aku. E ke kanaka opio, no ka pane aku i kau ninau, he kanaka au e auwana hele nei no ka huli ana i ka'u mea i aloha ai nona na helehelena i like loa me kou.
Na keia mau huaolelo i hoopuiwa ae ia Alanadela, a haupu koke ae ia oia o ka leo o keia kanaka opio i walaau mai la iaia, ua like loa no ia me ka leo o ka wahine o ka ulii maka eleele, aka nae, he kino kane hoi keia ana e ike aku nei.
Nou e ka mea heluhelu ua komo paha ke pahaohao iloko ou no keia kanaka opio e kau nei maluna o ka lio eleele.
Aole ia he mea okoa aku, aka, o Walata no ia, ka wahine me ka uhi maka eleele, ka eueu hoi nana, i hoohei me ke kipuka ili i ka lio eleele ahui o na pae mauoa o Sekotia, aka o kona piena i kela a me keia mea e maalo ae ana imua o kona ale, ua nalohia aku ia mai ua lio la mamuli no hoi, o kana ao maikai ana, a i kupono loa paha keia wahi hoohe ao nona.
Kuu lio holo ua nuha iho nei.
Ua kaa i ke one a o Wailoa,
Ua a'o iho nei au a olu,
Ua komo pono iho ke kaulawaha,
Kuupau aku au i ka holonui,
I ka nahenahe au kupilikii.
Aka, aole wale no ia Alanadela keia mau kuko like ole e lalawe ana ia loko o kona houpe, aka, aia pu no ia me Walata, a puana ae la oia i keia mau huaolelo me ka namunamu liilii ana ae:
O na hiohiona o kela kanaka opio o kau mai la iluna o ke kumulaau, ua like loa no ia me ka'u mea i aloha ai, a he hookahi wale no mea i ano e ae ai, he aahu kane ko kela mea e kau mai la iluna o ka laau, a ke ole no nae au e koho hewa he kaikunane ponoi loa kela no ka'u ipo e huli nei.
No kekahi mau minute keia noho hamau ana o laua, aia hoi, ua pae hou aku la ka leo o Walata nei, i ka i ana aku:
E ke kanaka opio e kau mai la iluna o ka laau ano e iho mai oe ilalo nei, no ka mea, ua makemake au e kamailio ou me oe, a e ninaninau aku hoi ia oe, pehea oe i hoea mai ai i keia waoakua mehameha kanaka ole.
I ka hooki ana ae o Walata i kana kamailio ana, aia hoi, ua ikeia aku la na Alanadela nei e iho mai ana ilalo mailuna mai o ke kumulaau, i kona wa i hoea aku ai no lalo o ka lepo, ua hele pololi i aku la oia no kahi a ke kanaka e kau ana iluna o ka lio a haawi aku la hoi i kona lima akau no ka lululima pumehana ana me ke kanaka opio ana i haupu wale ai no, aole ia he mea okoa aku, aka, o ka wahine no ia me ka uhi maka eleele.
I keia wa a Alanadela i haawi aku ai kona lima akau no ke aloha n aku, aia na maka o Walata ke kaulono pono ia maluna ona, a mahope koke iho no oia manawa, ua like ia aku la ka pii ana ae o ke ula ohelohelo i kona mau papalina.
Na ka haalulu ae la kona pauku kino, a me ka leo pihoihoi pae mai la ia, i ka i ana mai:
E ke kanaka opio, e hoike mai oe pehea oe i hoea mai ai iloko o keia ululaau kanaka ole, no ka mea, ua kaapuniia e a'u keia mau ululaau, aka, aole nae au i halawai me kekahi kino kanaka, a o ka maka mua loa keia, nolaila, e ke kanaka ui nona na helehelena i like loa me ko ka wahine, e hoike piha mai i kou moolelo, a mai hopohopo, no ka mea ina na hoopoino ia oe, ua makaukau loa keia mau lima no ka ha awana aku i na kokua.
Kulou iho la ke poo o Alanadela ilalo me ka noonoo ana i kana mea e pane aku ai i ke kanaka malihini oiai, aole oia i makemake e hoike i kona moolelo pololei, o keia auwana hele ana mai iloko o keia ululaau, a i ka hope loa aea la kona poo iluna a me ka leo olu waipahe pane aku la oia iaia penei:
E ke kanaka malihini aole a'u mea nui e hoike ak ai ia oe no ko'u hoea ana mau iloko o keia ululaau, aka, o kou moolelo o ke kaapuni ana ia loko o keia ululaau ka'u i hiaai loa ai e lohe, nolaila, e hoike mai oe ano.
Ike hou ia aku la ka pii ana ae o ka ula i kona mau papalina, a no kekahi mau minute kona hamau ana, aia hoi, ua loheia aku la kona leo i ka pane ana mai:
MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI O KA MOKUPUNI
O OAHU, KAU O APR. 1898.
Halawai ka Ahahui Kula Sabati o ka mokupuni o Oahu ma ka luakini o Kaumakapili, Honolulu, ma ka hora 9 a.m., o ka Poaha, April 7, 1898.
Mr. E. P. Aikue, Lunahoomalu mua ma ka noho.
Hoomaka ia na hana me ka himeni a me ka pule a J. Kekahuna.
Hoomaopopo ia na lala o ka Aha Kihapai Kahu elele Kawaiahao D. L. Naone, S. K. Nawaa Kaumakapili, Kailimai, Kawaikalai Kalihi & Moanalua.....Kawelohelii Ewa, HK Meemano, H.K. Meemano Waianae, s. Mapu. A. Kaleikau Makua.........D. kauwa Waialua, S. K. Mahoe, .........Hauula, ...........Waikane, J Davies Hope J K Paele Kaneohe, A Ku "A Ku..
D. L. Naone Kahukula Sabati nui no na Kona E. P. Aikue, Kahuku a Sabati nui no na Koolau
Hapai ia ka noonoo no ke koho ana i na Luna oka Aha.
Waiho mua ia mai ka inoa o D. L. Naone i Lunahoomalu, a mahope no wa ho pu ia ami ka inoa o E. P. Aikue, a ma ka balota apa ua koloia o D. L. Naone i Lunahoomalu
Ma ke noi a H. K. Meemano, ua koho ia o S. K. Mahoe i kakauolelo
Koho ka Lunahoomalu ia E. S. Timoteo, E. P. Aikue a me James Davis i Komite Imi Kumuhana.
Noi mai o S. K. Oili e lilo na hoa kupono e ae i mau hoakuka no keia Aha, hooholoia.
HOIKE A KE KOMITE IMI KUMUHANA.
1. Hapaha hora haipule.
2. Hoike papa helu a na Kahukula Sabati apana.
3. Hoike a na Elele.
4. Hoike a na Kahukula Sabati Nui.
5. Na hana hoeueu i na Kula Sabati.
6. Na lulu no ka buke 'Hoahana'
7. Komite hoalohaloha.
8. Koho ana i na Kahukula Sabati Nei.
9. Hoike hui o na Kula Sabati o Oahu ma Iune, 1898.
10. I waihona no keia aha.
11. Kahi a me ka manawa e halawai hou ai keia aha.
Aponoia ka hoike a ke Komite Imi Kumuhana.
Hapai ka noonoo ana i na Kumuhana pakahi.
1. Hapaha hora haipule, ua hookoia.
2. Hoike papa helu a na Kahukula Sabati apana.
Na ke Kakauolelo i ko Kawaiahao apono ia, Na ke Kakauolelo i ko Kalihi a me Moanalua, na D. H. Kailimai i ko Kaumakapili, na H. K. Meemanao i ko Ewa!
Ma ke noi a James Davis, ua waiho ia na hoike ekolu mahina ma ka papa a noonoo pu me ke kumuhana eono.
Na S. Mapu i ko Waianae, aponoia
Na ke Kakauolelo i ko Makua, nana no i ko Waialua, ma ke noi a S. K. Oili e me James Davis ua waiho ia na hoike elua mahina ae ma ka papa.
Aole hoike papa helu o Hauula, na James Davis i ko Waikane, aponoia, na A. Ku i ka Kaneohe, nei mai o James Davis e waiho ma ka papa, hooholoia.
3. Hoike a na Elele.
Na S. K. Nawaa i ko Kawaiahao ma ke noi a E. S. Timoteo, ua aponoia me ka hooponopono.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu ia mai na hoike elele malalo iho nei penei.
Aole i pau.
OLELO HOOLAHA.
Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, ua hoopau ia aku ko Sam. Kaaikike noho ana i Luna Nana no ke kai lawaia o Kahala, a ma keia mua aku aole e hele wale ka lehulehu e lawaia, ke ole e loaa aku ka palapala ae mai o'u aku, ina o ka, mea kue i na pono o ka aina o Kahala, e hoopii no wau ma ke kanawai o ka aina.
W. C. AKANA KALAUKI,
Lana Malama o Kahala holookoa.
Honolulu , Aperila 20, 1898. tf
(Mai ka aoao eono mai.)
ai ua hai liilii ke kuokoa o Hawaii. I ke komo ana o ka popo auhuhu a ke Aloha Aina i lawelawe ponoi ia e a'u, a ma o'u la i loaa ai o Senatoa Hoar, ka mea nana i waiho ae ua popo auhuhu nei a lilo i waiwai no ka Aha Senate a me kekahi mau hana e aku a'u i hana ai, a ike iho la au i ka hopena e hiki mai ana e like me ka'u i hoike ae la maluna.
Ke owala mai nei o Kakina a me Mogana ma ma oa ano a pau aole nae he loaa o ka maha. Hoike aku ko makou aoao ua makaukau makou no ke koho i na wa a pau, o ka hoopaneenee wale no ka lakou a panee loa aku no paha auanei a hiki i kela kau ma ka mahina o Dekemaba e hiki mai ana.
Haalele mai ko'u mau hoa Elele ia Kapalakiko i nehinei a ua manao lakou e holo aku ana e kaapuni i ka aina, i hoike aku i ka makou mau hana i hana iho nei a me kulana o ka ninau Hawaii. E lohe aku ana oukou i na mea hou ia lakou.
He maikai ko'u ola kino a pela no ka moiwahine a me kona mau hoahele.
E haawi i ko'u aloha i ka ohana, Rev. Desha, Jno. T. Baker a me na hoaloha e aku e ninau mai ana, ka lahui a me ke one hanau o kaua.
Kou Oiaio,
JOHN RICHARDSON.
Maloko o keia palapala a Keoni Rikikini e ike maopopo ai kakou i ka hookae maoli no o na haole i na paele. Elike me ka hookae ia o na paele pela no kakou e hookae ia mai ai e na poe Amerika, no ka mea, ua oi ae ke aiai o kekahi poe mamua o kakou e noho la ma ia mau wahi, aka, ua awili iki nae ke koko paele iloko o lakou, aole nae lakou e kapa ia aku ana he haole, aka, he paele iho la no, a na hookapu ia na hotele, na hale ako Iauoho a pela aku, ia lakou mamuli o ke ano he poe paele no.
Nolaila, auhea oukou e na Hawai ili ulaula e piikoi nei i ka hoohuiaina. Ua oki! haalele loa ia mea ino a oukou e uilani nei e hoohui ia kakou, ke ike nui ae la i ka hewa o ka i'a a Umiamaka, aiwa loa paha a hui kakou me Amerika o ka wa no ia a na poe Amerika a me kakou nei ma ae no hoi e hookae koke mai ai ia kakou, a o ka hopena, like io no kakou me na negero kauwa kuapaa o Mareka, ka hou ia o na pukaihua paa me na apo hao, e hili ia ai na kikala me ka huipa me he poe ekake ala. E pono e na ili ulaula hoohuiaina e hoao kanaka nui iho, a hoopailua aku ia mea ino.
No makou iho, na kamaaina makou ia Miss M. L. Richardson o Hilo, he aiai kona ili elike no me ka haole, a o John Richardson no hoi he hapahaole oia, a pehea la i hookae ia mai la laua.