Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 16, 16 ʻApelila 1898 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, APERILA 16, 1893.         5

 

maoli no hoi ka makou i koho ai ke ole makou e kuhihewa.

            O ka lua, he kanawai i hoowaiwai keia i ke kaaahi a me ka mea nona ka aina, ina e holo ana keia kanawai, a lilo i kanawai no ka aina, owai ka poe e kani ana o ka aka, aole anei hoi o ka poe no lakou na kaaahi, elike me Dilinahama ma, a me lakou no a pau, koe wale no paha ina e hana ana ke aupuni i kaaahi kuikawa, a no ke aupuni no hooponoaono ana elike me keia e noonoo ia nei iloko o ka Hale Ahaolelo, aka, o ke kaona maoli no ma ka nana aku i ka helehelena, na kulike no ia me ka makou e kamail@ o nei, no ka pono o na pakeke o ka poe waiwai, o ka makou ia e koho nei a o ka oiaio, na ka manawa ia e hoike mai.

 

KA LOLI ANA O KAHI HANA.

 

            O ka loli ano e ana o kahi hana i hookumuia, he mea no ia e loli ano e ai ka hopena aku e hoea mai ana no ia hana. Pela no makou e hoomaopopo nei, mamuli o ka loli ano e ana o na hana o kela Kuikahi Hoohui Aina, elike me na mea a kakou i lohe ai, na hiki ole i kela kino @eholo o ke Kuikahi ke komo poo iloko o ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia. Nolaila, ua hoololi hou ia ae ia a lawe ia mai la maka OLELO HOOHOLO, me ka manaoia oia kona wahi e lanakila ai. Aka, aole pela ko ke Akua manao, e hiki no auanei Iaia ke hoololi ae ia mau mea, a lilo i hopena hooko ole ia, no ka manao Hoohuiaina o ka poe pakaha.

 

KA NINAU O HAWAII.

 

            Ua lilo ka ninau o Hawaii, i ninau lolokaa iloko o ka noonoo o ka lahui Hawaii ponoi o ka aina, ka poe hoi nana e paio nei, aole me ka nui o ke dala, aka, me ka ikaika o ka manao lokahi, a malalo oia ikaika i hiki ole ai i ke kai hoee o ka poe e ake nei e hoohui ia kakou me Amerika ke haawi lilo, kuekaa pau, noho ana hakalalu, a lilo hoi kakou he poe kuewa, me he mea la, he poe kakou no kahi e mai.

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Belgie i ka Poaono nei, i loaa mai ai ia makou na hoikeike ana, aohe mea i hana ia no ko kakou ninau, aole hoi no ka ninau o Cuba, aka, aia na noonoo ana o na loea Kalaiaina o na Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia, no ka mea e pili ana i ke kaua mawaena ona a me Sepania, a maluna oia kahua hana i hiki ole ai ke noonoo ia ko kakou ninau.

            A malia paha, o haule pu mai na manao okalakala kukala kaua, oia paha ka wa e hoohana hou ia ai ka noonoo ana no ko kakou ninau, ka mea no hoi a makou e hoike mau aku nei, eia no ke au o na kokoia ana o ka lanakila ma ko kakou aoao, elike no me ka hoike a ko kakou mau Elele, a makou e kanalua ole nei ke hooia aku, he pololei ia mau olelo a pau. O ka  makou wale no, mai paupaualio, a mai kaniuhi iho no ka loihi o ka manawa, no ka mea, i akaka o Hawaii Imiloa ilaila, i ke aholoa, i ke kuu no i ka pahu loa, elike no me na hana a kakou i lawelawe ai mai kinohi mai, a pela no hoi makou i manao mau ai, he pomaikai no ko ka poe e hoomanawanui ana.

 

E HOI MAI ANA PAHA IA ELELE.

 

            Ma o ka Belgie mai o ka Poaono nei, i loaa mai ai ia makou ka lono hope loa, me he mea la, na haalele aku la paha o KEO Kaaka i ka uluwehi o Wasinetona a me kana wahine, no ka huli hoi ana mai no Hawaii nei, o ka mokuahi Zealandia o ka Poakolu ae nei, oia ka mea nana e hooiaio loa mai i ko laua hoi mai, elike me na hoike mua i loaa mai ia makou, o ko ke kanaka manao ia, a malia paha, he okoa na kuhikuhi hana ma ko ke Akua aoao, oia ka mea i ike i na mea a pau, a o ko@a mana, ka mea e hoololi ia ai ka ke kanaka mau hana a pau.

 

AOHE MEA E HALA AI KA OIAIO.

 

            Ua loihi ae nei na la o ko makou ku ana a hoike aku imua o ko makou iahui aloha, no na mea e pili ana i ke koi poho a kekahi poe i hoopaahao hewa ia i na la oehuehu o ke kaua kaulana o Daimana Hila, oia hoi ke kaua o ke aloha aina o 1895, a me ke koi poho a na agena o ka mokuahi Kinai Maru a me ko ka laina mokuahi C. A. S. S., o keia mau koi poho a pau, ua nonoi ia ae ia e Atkinson, kekahi o na komite o na aina e o ka hale o na Lunamakaainana, a eia iho na hoakaka piha ana a makou i lawe mai ai no ka pono o ko makou mau makamaka heluhelu.

            Ke koi poho a ka laina mokuahi Candian-Australian no ka huina o $9,439.12.

            Ke ola oia mau dala no 1 makahiki, mai ka malama o Mei 20, 1897, a i Mei 20, 1898, he $566.35 ma ka 6 1/2 keneta o ke dala hookahi. Huina pau $10,005.47.

            Ke koi nei ka hoike a ke komite o na aina e, e pono e uku ia keia koi, e like me ka makemake o na agena oia laina mokuahi.

            O ka lua o na koi poho i apono hou ia e ke komite, oia ke koi poho a Chas. Dunwell, nona ka huina o $3,250.

            O ke kolu, oia ke koi poho a na Ona o ka mokuahi Kinai Maru, $6,018.00, a ua apono hou no ua Komite nei i keia koi, o ka hoea ana mai o keia hoike e apono ana i keia mau hana kanawai ole o na la i hala, he hoike maopopo ia no ka hemahema a me ka hawawa o na alakai ana a ka poe e hookele ana i ka mana hoomalu o ke aupuni, a makou hoi e olelo nei, aole na hai aku e anamo keia mau koikoi i hana hawawa ia, aka, na kakou ponoi no ka lahui, a o kakou ana no ke kaniuhu, aole o ka poe manu mai kahi e mai.

            He alahele no hoi keia e hooko ia ai ka hapanui o na koi poho a kekahi poe e paa ia mai nei iloko o ka lima o ka poe nona ia kuleana, a ke ko io a uku ia aku ka keia poe, aole auanei e nele ka iho makawalu mai o na koi poho i koe, a o kakou no ananei ka poe nana e uku, aohe he poe okoa aku, a oia hoi ka makou e hooia nei, aohe e hala ka oiaio o ka makou mau mea i hoike ai. Pololei.

 

KA MAKUA O KE KANAWAI AUHAU KINO.

 

            Mai ka hookumu ia ana o ke kanawai auhau maluna o ka lahui Hawaii i ka 1846, a hiki i keia makahiki 1898, akahi no a hoonioni ia keia kanawai iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, ma o W. C. A@hi la. O kona lilo ana i alakai, a i mea hoi nana e lawe ae i keia bila kanawai iloko oia Hale Hanohano, i lilo ai oia i makuakane no ia bila kanawai, a i mea hoi e ike ia ai kona koa a me ka wiwo ole, ua hoakaka oia i na kumu kupono e hiki ai ke hoopau ia keia kanawai. Ua kakoo ia keia kanawai e ke Kuhina Waiwai.

            Ua manao makou, he mea pono no ke keia kanawai, oia hoi, ke hoomaopopo nei makou, o kekahi no keia o na auhau hookaumaha i ku i ke ano holoholona, elike me ko ka ilio auhau ia ana, oia hoi ka hoopaa medala ana ma ko lakou mau a-i, a pela aku. Ma ka hoakaka ana a ka mea nana ka bila, eia o Enelani, aohe auhau kino maluna ona, pela no paha ma kekahi mau aupuni e ae o ka honua, aole anei hoi ua kupono o Hawaii uuku e komo pu aku iloko oia haawina hookahi, ma ka hoopau loa ana ia haawina hookahi dala maluna o kela a me keia kane pakahi, manao no makou na kupono loa, a ua kupono hoi ke hana koke ia.

 

            Eia makai ae nei o ka hale kamana o Luka e kapili ia mai nei na uwapo o Koolau i hoopoino ia ai e ka wai, a na ka mokualii Keoni Kamaki e lawe aku ana ia lakou no lalo o laila.

 

O KA HUA IA O KA MIKIALA.

 

            Ua hoike aku makou mamua koke aku nei no, i ke ala ana ae o kekahi mau lede Hawaii ma Ewa iho o ko makou hale hana a kukulu iho la i hale hana no lakou ponoi, e hoouluwehiwehi ana i na paikini Hawaii o kela a me keia ano, e lawe pu ana hoi me na wehi o na paikini haole, a i ka nana aku i ko lakou kulana hana, na lawe maoli no a kohu pono kela inoa a lakou i koho ai, oia hoi o Makalei, ka laau o-na ia a ka i'a. Aka, aole nae hoi no lakou ka makou e kamailio nei, aka, no kekahi makuahine Hawaii hookuonoono, i lawe ae la i ke keehina hana o ka mikiala, mamuli o kona hoala ana ae i halekuai ponoi nona, maluna o kona kahua aina ponoi, ma Kauluwela, oia hoi o Mrs. E. W. Makawalu.

            Ma ka Poalima nei, ua wehe ia ae he paina hoolaulea no ke komo ana i ua wahi halekuai hou la, nona ka inoa i hoike ia mai ia makou, o "Keolaohawaii," a ua kipa aku he heluna nui o na makamaka e haupa pu me lakou i na mea i hoolako ia, a ua ai hoi na mea a pau me ka lawa pono, e hiki ole ai ke hoohalahala. Ma ka Poaono nei, i wehe ia ae ai kona puka no ke kuai akea ana aku imua o ka lehulehu. O na mea kuai, oia no na mea Hawaii, ke sopa, ka wai momona, na i'a maloo, oia hoi na hee maloo o na Pali Koolau, a me kekahi mau waiwai e ae he lehulehu wale.

            Ke hauoli nui nei makou, i ke ala ana ae la o keia makuahine a hana nona ponoi, me ka nana ole aku, aia a kokua ia mai, alaila hoomaka e hana, ua like ia me ka enamakani hoopii wai, aia a pa @a mai e ka makani, alaila, oni kona mau epaepa, a pii hoi ka wai mai ka pauma ae. E hana koke, i ka wa au i ike ai oia ka wa kupono e hana ai, o ke kali ana, he mea houlolohi ia i ka pomaikai e kau mai ana mamua o ke alo. A ke paipai nui aku nei hoi i na mea a pau, e hoao elike me ka hana a keia makuahine nona ponoi iho, i ike no i na a-la nemonemo o Kaueleau, he oki loa ka hana i ko kai pomaikai, ua like ia me ka milimili ana i ka hinuhinu o ka pupu, aohe io oloko. Ua pili no hoi keia manao i na mea a pau, e ala ae kela a me keia, a e hana nona ponoi iho, i aha ai, i loaa ai hoi ka noho ana ulakolako, aole hoi e pa i ka leo o ka poe waiwai. Nolaila, e ala like kakou, a e hahai ma ka meheu o na lede Hawaii, e hapai mai nei i na hana mikiala, aole hoi o ka nanamaka aku i na hana mikiala, he mau hana hoopalaleha ia.

 

EIA HOU NO NEI HANA HOONUI LILO.

 

            Aohe mau hana hoonui lilo e ae i ike ia, elike me ka hana a ka Ilamuku Nui o ke Aupuni e lawelawe manei i keia mau la, he mea hoi i hana ole ia. i ka wa o ke aupuni alii e ku ana O keia hana hoonui lilo a ua ilamuku nei o ka Repubalika Hawaii, oia hoi ka hookohu ana aku ia Charles F. Chillingworth i Hope Ilamuku elua no ke Aupuni, he hope Ilamuku hoi i ike ole ia kona uku mahina maloko o ka bila haawina, a i maopopo ole hoi i ka lehulehu, mai hea la oia e uku ia ai. O ka makou keia e makemake nei i na Senate a me na Lunamakaainana o ka Repubalika Hawaii, e imi pono iho i kahi o ke dala a ka Ilamuku e uku ai i keia Hope hoohanohano ona. Elike no me ka eepa o ke kumu, pela no ka welau, a oia hoi keia a kakou e ike ae la. Nui na ha@a uhaai a keia poe, aia ko lakou nei pono a maloo ke kumu wai, ku ae no lakou nei hele. Po@opo ke aupuni i hoomalu ia malalo o ka ikaika, aole hoi  mala@o o ka lokahi. A oia ka makou e ake nei, e maopopo kona wahi e uku ia ai, mai na lilo ae no paha o ka oihana makai.

 

KE ALA LOIHI LOA MA KA HONUA.

 

            He elua mau puali kanaka e hoomaka nei i ka eli ana i kekahi lua malalo o ka honua no na kaaahi e holo ai ma Colorado, o ka loihi o keia lua e el@a ai he 20 mile a e hui ana me keia he mau lua liilii iki mai no lakou ka loa o 30 mile, a ke hoohui ia a pau e hiki aku no ka loihi o kei mau auwaha i ke 50 mile, a e eli ia ana na mauna me na puu a puka ma kekahi aoao he 7,000 kapuai ka hohonu mailuna mai o ka piko mauna, a he 2,700 kapuai malalo iho o ke taona o Victor O kona averika hohonu malalo iho o ka ilihonua he 2,800 kapuai.

 

NA HANA HOIKE KULA SABATI

 

            Maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ka la Sabati nei, ua malama ia ae na hana hoike kula sabati i hoopanee ia imua o kekahi anaina nui i akoakoa ae malaila, ua oi loa aku ka nani o keia hoike kula sabati i ko na wa i hala ae nei, a nolaila, ua hiki ole ke koho aku i ka mea i oi loa ae. O ka papa kula sabati i komo hou mai ma keia hoike ana oia no o Kamanuwai. Ke hoike mai nei ke ala hou ana mai o na papa kula sabati i nalowale, malalo o ke alakai ana a keia kahu hou oia ekalesia. Maloko oia hoike kula sabati i hai mai ai ka makua Timoteo e haawi ia ana ka makua Timoteo e haawi ia ana ka ahamele manawalea ma ka po o ka la 6 o Mei ae nei, a ke ole he mau ku@, o komo pu mai ana na kula o Kamehameha m@ ke kokua ana i keia ahamele.