Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 13, 26 March 1898 — Page 6

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 26, 1898

 

KAHEA HALAWAI NUI A NA ELELE.

            Ke konoia aku nei ka lahui i laulima pu me ka manao lokahi e hoouna i na Elele i ka Wakinekona, e akoakoa ae ma ka luakini o Kaumakapili, ke hiki i ke ahiahi Poaono, Mar. 26, 1898 i ka hora 7 ahiahi, a malaila e hoike aku ai na Elele i ka hana a ka lahui i hooili iho nei maluna ona.

JAMES K KAULIA,

Peresidena Nui a Elele a ka Lahui.

 

KE HOIKE IA AKU NEI KA LOHE.

            Ma ka hui hoi ana mai nei o ka hapanui o na Elele mai Wasinetona mai, ua hoopa ia mai makou e hoike aku imua o ke akea no na mea a pili ana i ke ola o na Elele i hoouna ia ai, ua manao wale ia, e hoihoi hou ia mai ia mau dala, a e lilo ia i waihona kumau no ka lahui, no ka wa e hoala ia ae ai o kekahi hana nui ua makaukau ke dala, aole hoi e puaialewa na maka i ka huli ana i kahi e pono ai.  O ko makou lohe keia, malia pahaa o lilo aku i mea oiaio ma keia mua aku.

 

UA HOI NUI MAI

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia i ka auina la Poaono nei; i pau nui mai ai i ka hoi ka hapanui o na Elele a ka lahui, oia hoi o James K. Kaulia, David Kalauokalani a me William Auld a o ko lakou mau helehelona, ua hoike mai ia i ka maikai o ko lakou mau ola kino a pau.  Ua koe aku no o Keoni Rikekini e nohopu me ka Moiwahine, aole i maopopo ia makou ke kumu o kona noho ana, mamuli no paha ia o kona lawa pono no i kahi makaukau iki e hiki ai ke noho a hiki i ka hopena o na hana.

 

KA MOKUKAUA BALTIMOA.

            Ma ka Poaha ae nei e haalele iho ai ka mokukaua Balitimoa, i ke awa o Kou nei, a holo aku no Hongkong Kina, mahope hoi o ka pau ana o kona mau hemahema i ka hoolako ia.  He huakai keia a ka Balitimoa e komo ana iloko o ka ehuehu kaua ina nae e poha io ae ana ke kaua mawaena o AMerika Huipuia a me Sepania.  O kahi ona i manaoia ai e hoouna aku oia no ka mokupuni o Pilipine, no ke kaili ana mai ia lakou mai ka hoomalu a na Sepania aka, aole nae i maopopo loa i keia wa kona hooko ia aku i keia mea i upu wale ia e na poe Amerika.

 

UA HOOPOINO IA AE E KA UWEA UWILA.

            Ua loaa mai ia makou he lono, ua hoopoino ia he poe mamuli o ka hookui ana me ka uwea kukui uwila mauka ae nei o Kapalama, ma kahi e kokoke loa ana i ke kihi o ke alanui Moi a me ke alanui olali Robello.

            O ke kumu i halawai ai o keia poe me ka poino, mamuli no ia o ka haule ana o ka uwea uwila mailuna mai o ka pou me ka omole no e hoopaa ia ai i ka pou a he mau kapuai wale no ke kiekie mai ka lepo ae, a i ka wa o kekahi poe i maalo ae ai malaila, oia no ka wa i hookui akui ai o ko lakou mau kino me uaomole la o ka uwea uwila, a wela ae la kekahi wahi o ka lakou kino.

            He Iapana ka mea i wela ma ka poohiwi, a ua pau kekahi wahi o kona aahu i ka a ia e ke ahi, o ka lua he pake, a ma ka pepeiao kona wahi i hookui ai i ua omole la, ua wela lihi oia malaila, a o ka panina he keiki Hawaii, ua wela oia ma ka lima, ua kuhihewa oia i keia mea e poepoe mai nei iluna o ka uwea he pohaku, a i kona wa i hopu aku ai ua wela iho la kona lima, oia o na mea ekolu ka mea i kukonukonu loa ka eha, ua pukapuka ia kona mau manamanalima.  Iloko o na minute pokole wale no i halawai ai o keia poe me keia poino ulia, ua a pu ia ae la me kekahi pou.

            He mea pono i na limahana o keia mau uwea uwila e makaala mau o nui auanei ka poino e halawai me na poe e hele ana ma na alanui.

 

NA HUNAHUNA O NA AINA E

            Ma Mainz, Geremania, o kekahi mau alanui he haiki loa, a nolaila, ua hookapu ia ka holo ana o na kaa ukana a me na kaa baikikala.  O na kauka wale no ka mea i ae ia, a oiai, aole he maopopo i na makai ka helehelena o na kauka, no laila, ua hana ia he mau hoailona maluna o ko lakou mau kaa.

           

            Aia na wahine Pake o Kina, ke kau la maluna o na kaa hehiwawae maluna o na alanui o Sanahai.

 

            Ua olelo ia ae, o ke kula nohopaa o Calcutta, ka halekula nui loa o na haumana ma ka honua nei, no ka mea, i kela a me keia makahiki, aia maluna aku o 10,000 haumana e hookuu mau ia nei mailoko aku oia halekula.

 

            Mawaena o na haumana o ke kula koa o na 'alii ma Sandhurst, o ka hooilina moi kekahi o Siama ua olelo ia ae, oia kekahi o na opio aapo loa iloko o kona pualikoa.

 

KE KUMUHANA KOMO BALOTA

            Mamua ae o ka hoea ana mai o na la omaka mua o ke kuahana kukala koho balika ke aupuni Repubalika e ku nei, ua manao makou, e hoike a oonaauao hou aku i ko makou lahui aloha malalo o keia kumuhana ano nui a koikoi, i manaoia e na poe ki@, a ne@ na hoa ka @aina o ka p@ai nana kakou e ka@ ke loa nei, i ka loaa hou ana ia kakou he noho anu lau li'a a @@@kaumaba a'e ia hoi e like me ko kakou @no i ka wa o ke aupuni moi, a ke hoea io mai hoi ia manao a me ia kumuhuana, nana e hoohuli hou aku i kekahi poe o kakou e hoohiki a kakoo paha i keia aupuni e ku nei i keia la, ka mea hoi a makou i manao ai, he hana kupono ia ma ko makou aoao, e hoaiai e aku i ola honua, eia iho ka make o kakou a poha ae, papa-pau kakou he a-a ko ka hale.

            He kumuhana ano nui keia a koikoi, a he mea no hoi na makou i  hoakaka mau ai i na la i hala ae nei a oiai hoi, ma ka hoike a na Elele a ka lahui, ua loaa ia makou ka wa mua loa e hoike aku ai imua o ka ahui holookoa, me ke ao pu aku, e noho malie elike me na manu nunu, a e akamai hoi e like me na Anetelope, i ka wa e hoea ia mai ai oia hana ano nui, e lilo ai ko kakou noho ana kuokoa i mea ole, oia hoi, o ko kakou huli ana aku a kakoo a @we i ka hoohiki e hooia ana e kokua ana oe, a o kakou paha a pau e hooko i na makamake o keia aupuni, oia no ko lakou nei wa e holo mama hou ai no Wasinetona, a hoike aku imua o ka Ahaolelo Senate i ko kakou ae ana aku e hoohui ia Hawaii nei me Amerika Huipuia, oiai e noho ana ka Ahaolelo, a iloko wale no o na la pokole, ua pau ko kakou hana ana malalo o ka noho ana kuokoa o ko kakou aupuni, ka mea hoi a Kamehameha i olelo ai; "E na'i wale no oukou i kuu pono i imi ai aole e pau.

            He mea oiaio no paha, he mea keia ua pakuwa imua o na maka o ko makou poe heluhelu, aka, he mea nae e loaa ai na hoonaauao maikai ana, i kumu e hoopakele ai i ko kakou komo ana iloko o ke ehuehu o ka hoohui aupuni, ka mea hoi a ko makou naau i makemake ole ai, e ike aku i ka noho kehakeha mai o ke kuewa maluna o ko kakou mana aupuni e noho hoonaninani ai.

            No laila, mamua o ka ulu ana mai oia kakalaioa i loko o ka aina, ua lana ko makou manao e huhuki koke ia ana no ia laau ino, mailuna aku o ke kihap@@@@@@@@@ o ka lahui, ka poe hoi a makou e olelo nei, aole loa e hiki i ke dala a ka poe naau kipe, ke hoao e hoohuli pu i ka manao o ke @@@@@@ Hawaii malalo o na @@@@@@@@@@@ kou aina aloha, a ola no hoi ia makou e ao aku nei, mai @@na i na hoonuinui, olelo ka poe pakaha, no ka mea, i ko kakou wa e hana ai pela, o ko lakou nei wa ia e kaui ai o ka lakou nei aha, a lealea hoi ko lakou mau naau awahua i piha i ka lokoino a me ka puni waiwai.  E ao kanaka mai kakou, a e noho me ka noonoo.

            Aole i pau.

 

KA AIHUE O KEIA MAU WANAAO.

            Ma waena o ka hora 1 a me 4 o ka wanaao Poalima nei ua komo ia ae a e ka piko pau lole ka haleaina pake e ku nei ma ke kihi o ke alanui Hotele a me kahi alanui olioli e komo la iloko o Kapamoo, ma ka aoao ma Ewa.  Me he mea la, o ka mea nana i komo aku a hana i keia hana, he kanaka ia ua kamaaina i kahi i ki ole ia o kekahi puka o ka hale mahope, kahi hoi a ua eu la i komo aku ai me ka palanehe loa.  Ua loaa aku i ke kolohe he $15 iloko o ka pahu waiho dala o na mea loaa mai, mahope o ke pakaukau.

            O kekahi ume okoa aku, oia kahi e waiho ana o na pahu ciga ua hapapa pu ia no ia e ke kolohe, aohe nae he mau apana dala malaila.  Ua lawe pu ia me ke ki ma kahi i huna ia ai, ma kahi o na pahu ciga i kukulu ia ai.  Aole i loaa ka mea nana i limalima keia mau dala. 

            Mawaena no hoi o ka hora 3 a me 4 o ke kakahiaka Poaono nei, na hora poniponi hoi o ke kakahiaka nui, oiai no hoi kekahi pake a moe ana ma kehai rumi ma kekahi aoao oka halekuai o Hong Leong Kee ma alanui Hotele, mawaena o ke alanui Kamika a me Maunakea, ua hoala ia ae la kona hiamoe e kekahi leo nehe i loko o kona rumi.

            Ua lele koke aku la oia mailuna aku o kona moe, me ka pihoihoi a ua haawi koke aku la ma i na hoailona e hoala ana i kekahi poe e aku e hiamoe ana, no ka hele ana mai e nana pono i keia pilikia.  Ua hoao ae ka mea aihue e puka aku mailoko aku o ka hale, ma kekahi aoao o ka hale, aka ua poho nae ia manao ana ona pela, mamuli o ke ala ana o kela poe.

            I ka wa i paa ai o ke kolohe i ka hopu ia, ua lawe koke ia aku oia no ka Halewai, a haawi ia aku la iloko o ka lima o Kapena Kekai, ke alii ku wati hoi e malama ana i ka maluhi ia wa.

            O ka aihue, he keiki pake no ia, nona ka inoa o Ung Him, a ua loaa aku hoi ma kona poli he $6.75 ka huina dala ana i lawe malu mai ai mailoko mai o ka pakeke o kekahi pake e hiamoe ana.  Nui ka eu ana.

 

Nuhou Kuloko.

            Ua hoopai ia G. Malina he @25 no ka hoeha Pake i keia la.

            Ua hopu ia o Kupali no ka haalele kula, a me he mea la e hoihoi ia aku ana oia no Keoneula.

            Ma na lono i loaa mai nei mai Hawaii mai, ke pii mahuahua ae ia ka oluolu o Lunakanawai Hikikoki.

            Ua hookohu ia aku o Moses Kauhimanu a me W.O. Atwater i mau agena haawi palapala mare e ke aupuni.

            Ua puke ae nei he nupepe puka la hou nona ka inoa "Ke Ola o Hawaii," i noho Lunahoopono ia e J.K. Kaunamano, Hope Lunahooponopono e Kamaki.

            Ua lawe ia mai nei e ka mokukaua Mohikana he 100 tona poka no na mokukaua maanei a me na mokukaua o hoolulu la ma na kai o Kina.

            Ua hoopoino ia kekahi mau uwapo o Hawaii, ma kela pule ua aku nei, ma Kaumana, ua lilo h uwapo i ka wai, pela na lono i loaamai ma ka Mauna Loa.

            Ma ka auina la Poakolu nei i hoea mai ai o ka mokuahi okohola Jeannette a ku iho la ma ka boe bale, i kipa mai la oia i anei no ka hooili hou ana i mau lako ai nona 15 ona la holo mai Kapalakiko mai nei.

            Ua hoopiha ae o mua iho o ka halewai me na poe makaikai i keia auina loa no ka nana ana i ka pepehi ia ana o ka iole mongoose i hoikeike ia iho nei ma ka puka aulani o W.W. Dimond e kekahi ilio, a iloko o ka manawa pokole loa ua make loa iho la ua iole la ma ke nahu ia ana.

            Mamuli o ka hoohakahaka ia ana ae o ke kulana ikaika kaua moana o Amerika Huipuia maanei i ka e kaawale aku ai o ka mokukaua Balatimos, nolaila ua manaoia e noho iho ana ka mokukaua Mohikana no ke pani ana ma kona hakahaka no kekahi mau mahina.

            Ua hoea mai nei kekahi mau lono ia makou mai Maui mai, e hoike ana o ka halawai a na Elele o kela a me keia apana iho o ia mokupuni, ua hooholo lakou no ka pono oia Elele Rikikini e noho la ma Wasinetona, he $2,000, a e maheleheleia ma kela a me keia apa aia mokupuni, keia haawina.  He hoike ana keia oia poe i ko lakou mailani i ko lakou kanaka.  Hele ia imua.

            Ua hoopuiwa ia ae kekahi poe o kekulanakauhale nei i ka wa a ka mokuahi Zealandia me kona hae e hapa ana o ke kia hope, aka, i kona wa i pili mai ai i ka uwapo, na hoopau ia ae la ia, mamuli o ka lohe ia ana mai, no ke kino make o T.C. Porter e waiho ana maluna o kona oneki keia kumu hapa o ka hae.  O T.C. Porter keia i make mai nei ma Okalana, mamuli o ka moe ana iluna o ke alahao a ke kaaahi e holo mai ana.  Ua kahu ia oia ma ka ilina o Maemae i ka auina la sabati nei.