Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 12, 19 Malaki 1898 — Page 3

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 19, 1898.                                  8

 

NO KA LAHUI HAWAII NA KANAWAI INO.

 

            Mai ko kakou wa kinohi mai, ka wa no hoi e noho ana kakou malalo o ka malumalu o ke aupuni Alii, a oiai hoi, aia no ka mana a me ke alakai ana iloko o ka lima o kekahi poe noho mana nei i keia la, na hoala ia mai na kanawai e o ana i ka lahui, ka mea hoi a makou e ku nei a olelo i keia la, o keia ke anoano a me ke kumu i ulu ai a palahalaha keia ma'i nana e lumai nei i ka lahui Hawaii iloko o ka luakupapau o Kalaupapa a me Kalawao, Molokai, oia hoi ka mea e olelo ia nei ka ma'i lepera.

            O keia ka hana lokoino mua loa a na poe hoaloha o kakou i pae mai ai mai na aina e mai, a hookahua maluna o ka lepo o Hawaii, me na olelo pahele e hoohuli pu ia ai ka noonoo o ka lahui holookoa mai Hawaii a Kauai, e olelo ana, "o ka o ana he mea ia e hoopakele ia ai kakou mai na ma'i lele mai, e laa ka ma'i ahulau, ka lepera a pela aku."  Aka, heaha nae ka kakou mea i ike ai, ua pololei anei na mau olelo ala i hoike ia mai ai imua o kakou, ua pakele anei kakou i na ma'i luku a ke ahulau a me ka lepera?

            Aole!  Aole loa!!  O ka lahui Hawaii ka mea i hooi loa ia aku o ka luku, i ka wa e hoea mai ai o na ma'i lele, e make ana i kela a me keia la, he 50, a emi mai a ke ole makou e kuhihewa, i ka wa i hoea mai ai o ka ma'i Samola Poki a me ke Korela, o ka lahui Hawaii no ka mea i luku ia, aole o ka haole, ka Iapana a me na ano lahui e ae iloko nei o ka aina.  Heaha ke kumu o ko lakou pakele ana mai keia mau haawina weliweli mai, a kaa wale no maluna o ka lahui Hawaii, na poino a pau i palima aku i ka poino o ko kakou mau hoaloha malihini e noho ana maluna o keia aian?

            Hookahi wale no paha a makou haina e pane ai no kei ninau oia hoi, ua ike a ua kamaaina lakou i na mea e hiki ai ke hoopakele ia ko lakou mau ola, mai ka heleawai ana aku iloko o ka make, ma o ke o la e olelo ia nei he maikai, mao ko lakou hookaawale ana i mau palahehe maikai, mailoko mai o ka bipi, a pela aku, a o ko kakou hoi, mailoko mai o ka palahehe o na poe i loaa i na ma'i ino, a ke pa iho ia kakou, a hala he mau makahiki o ka noho ana iloko o ko kakou mau kino, alaila, puka ae la he ma'i lepera holookoa, i oi aku ke ino a me ka weliweli mamua o ka mea hiki ia kakou ke hoopakele, ka mea hoi a kakou e olelo nei i keia hora, ua hana ia na kanawai ino no ka lahui Hawaii, i wahi e ko ai na olelo wanana a na poe i poni ia iloko o na heiau laa o ka Makua Mana Loa, e olelo ana, "aole e hala he 30 makahiki ma keia hope aku, a e nalo loa aku no keia lahui.

            Ua lohe makou i keia mau olelo wanana hoomaka'uka'u, mai ko makou wa kamalii mai, a i keia la, ke ike io nei makou i ka hooko ia ana oia mau olelo, i ko makou wa i kipa aku ai ma kekahi mau apana kuaaina, kahi hoi a makou i ike ai he piha ia na ke kanaka, a e hauoli ai hoi ka manao, ke hoomaopopo aku, i ka piha a laukanaka ka noho ana.  Aka, o ua mau wahi la a makou i ike ai he piha na ke kanaka, i keia la, aia ke ulu la na laau ooi o ka lanatana, ma na ipuka hale i haiamu ia e na kanaka.  Nani ka walohia a me ka ehaeha o ka naau.

            Aole hoi oia wale no na kanawai nana kakou e hoopilikia nei, eia iho no keia kanawai ino e nokea mai nei kakou i ka hopuhopu ia, oia hoi ke kanawai hoohuoi.  O keia paha kekahi o na kanawai mana loa e ku nei i keia la, a o kona hoohana ia ana, ua oi aku kona palahalaha a me ka weliweli, mamua o kekahi mau kanawai e ae e hoohana ia nei, ka mea hiki ia makou ke olelo ae, ua hiki i kela a me keia ke hele e imihala i kona hoaloha, aole ia he mea e nele ai ka hooko ia, no ka mea, he mea ia i kulike me ka manao o ka poe nana e hoomalu ana i ke aupuni.

            He nui a he lehulehu na kanawai ino a ka lahui Hawaii e auamo nei, oia hoi, ua hana ia no ia mamuli o ka makemake o ka poe nana kakou e imi nei e kanu aku a nalo loa, i wahi e ku kaokoa ai na hooponopono ana o ka aina iloko o ka lima o ka poe alunu.  He hoike maka no hoi ko kakou e akaka lea ai ka oiaio o keia mau manao, oia hoi, i ke ku ana mai la no o ka mokuahi Belgic mai Iapana mai, na lawe pu mai la oia he hookahi anoano o ka ma'i Samola Poki maluna o kona oneki, a me ia ike no o ka Papa Ola he ma'i ko luna o ua moku la, ua komo mai no nae, a pili ana i ka uapo.  Nani ka menemene o ko makou naau, no keia mau hana ino a ku i ke aloha ole.

 

HOPU IA HE MAU LUINA MAHUKA.

 

            I ke kakahiaka o ka Poalua nei, ua hoihoi aku la o Harry Evans he elua mau haole o luna o ka mokupea S, P. Hitchcock, mahope o ko laua hoopaa ia ana ma Kawa no 10 la pakahi.  He maikai na mea a pau a hiki i ka wa i kokoke ai i ka paina awakea ua lele malu aku la laua iloko o ke kai a au aku la no kahi o ka hale waapa o ka Moi e ku nei, aka, i ko laua wa i hoea aku ai ma ka uwapo Pakipika, ua ikeia iho la laua e na Pailaka awa.  Ua hoike kokeia aku ka lohe i ka Halewai, a ua hoouna ia aku la he mau makai Spillner a me Neeley no ka nana pono ana.  A ia laua i hoea aku ai no kahi o ka uwapo o ua hale waapa la e ku nei, ua ike ia aku la ua mau ha ole mahuka nai e pii mai ana iluna o ka uwapo me kekahi puolo e paa ia ana e kekahi o laua.  Aka i ko laua ike ana mai i na makai, ua kiola aku la ka mea e paa ana i ka puolo, a laluu iho la i kekahi mea iloko o ka puolo, aka, ia wa koke no nae, ua kulai aku la o Neeley iaia noloko o ke kai mamuli o kona manao he manao ano e ko keia haole, a i ka wa a na makai i holi aku ai ia loko o ka puole, ua loaa aku la kekahi pahi loihi e moe lolii ae ana.

            Ua hopu kokeia lana a lawe ia no ka Halewai, a i keia kakahiaka Poakolu i hoihoi hou ia aku ai laua no luna o ka moku mamua o kona holo ana aku no Nu Ioka.

 

UA LAWEIA AE NO KA HALEWAI I KA WA A KA UA E HALUKU ANA.

 

            Iloko o ke kuana nui o ka auina la Poakahi nei, i lawe ia mai ai o Antone Rosa a me Keoni Kolobana no ka Halewai e Luna Nana I'a Keeliipio, mamuli o ko laua hookele ana aku i ko laua kaa no loko o ka makeke i'a no ka pee ana i ka ua e hiolo ana me ke koikoi ma ka aoao ma Ewa o ka makeke, aka, ia wa koke no ua hoea mai la o Keliipio a lawe aku la ia laua no ka halewai, malaila i hoike aku ai oia, ua kauoha ia mai oia e ke Kuhina Kalaiaina e hookapu i na kaa i ke komo ana aku iloko o ka makeke.  Ua olelo ae na mau kanaka la, aole he kanawai e papa ana i ko laua hele ana aku iloko o ka makeke me ke kaa, nolaila, ua hookuu wale ia mai laua e hoi, E waiho aku ana o Keliipio i kaua hoopii i ke Kuhina Kalaiaina, pela mai ko makou lohe.

 

GUDE-PAI KEOKI.

 

            Maluna aku o ka mokuahi Belgic o keia ahiahi Poalua, e kau aku ai o Keoki, he Hawaii i hookuoonoo i kona noho ana, kekahi hoi o na Ona o ka Halekuai Hawaii, i kapaia o Kalahiki, no ka hele ana e ohi a hoopiha mai me na waiwai lole o kela a me keia ano, no ko lakou halekuai.  Ua nui ko makou mahalo nona, ma o kona hoolilo ana iaia iho i kanaka makua malalo o kana mau hana i lawelawe ai.  O kana hana hope i kukulu iho nei nona ponoi iho, oia ka hana pakaukau i'a o kela a me keia ano, ma ka makeke o Kuaokala, a i ka makou hoomaopopo aku, ua hahai ia no oia me na ulia laki o ka holomua.  Good-bye Keoki.

 

Nuhou Kuwaho.

 

            Maluna mai nei o ka mokupea Mohikana, i hoea mai ai kekahi mau hunahuna o na aina e, a hiki i ka la 3 o Maraki, a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu ke hoopuka aku nei makou me ka awiawi nui.

 

HOAO IA E POWA KE OLA O KA MOI O HELENE.

 

            Ladana, Feb. 28.  I ka wa a ka Moi o Helene e holo kaa ana mawaho aku o Athens, me kana ka kamahine, ua ki ia mai la laua i ka pu e kekahi mau kanaka elua me na pu raifela.  He eiwa ka nui o ka manawa i ki ia mai ai, aka, aole nae i ku ka moi i ka poka a ka enemi, ua hoeha ia nae, kekahi o kona mau ukali.  Ua hookaumaha ia ka lahui no keia hoao ia ana e powa o ko lakou moi.  Ua hoea aku he mau tausani o kona mau makaainana mawaho o ka pa alii a hoike aku la i ko lakou mau manao kaumaha no ka Moi.  Ma ka la Sabati, ua malama ia ae he anaina hoalohaloha nona maloko o ka luakini.

            Ladana, Mar. 1.  He kanaka nona ka inoa o Karditz, e hana ana ma Athens, kai hopu ia.  Ua hoike ae oia nana i kipu i ka moi, a ua kaumaha oia no ke ko ole ana o kona iini.

 

HE $500.00 KA DOLE MANAWALEA I KA POE POINO O KA MAINE.

 

            Wasinetona, Mar. 3.  He hoike oiaio no ke komo pu ana me ke aloha no na poe i pakele o ka Maine a me na ohana o na poe i make kai hoea mai i keia la ma ke ano bila kikoo o $500.00 mai ia Peresidena Dole i ke Keena Kau Moana.  Ua hookomoia aku keia dala iloko o ka waihona kokua o ka Maine.

 

KA HOPENA O KE KUIKAHI HOOHUIAINA.

 

            Wasinetona, Mar 2.  Ma ka Poaono ae nei e noonoo ai ke Komite Senate o na Aina E, i ke kumuhana kupono loa, no ke kuikahi hoohuiaina o Hawaii, a i na aole ma ia ano a i ole ma ka hapai ana mai ma ka bila hoohuiaina.

 

LOAA HE MAI SAMOLA POKI MALUNA O KA BELGIC.

 

            I ka hoea ana mai o ka mokuahi Belgie i keia kakahiaka nui Poalua, ua ike ia aku la ka hae melemele e welo ana ma kona kia mua e hoike mai ana, ua loaa io no kekahi mea i ka ma'i samola Poki maluna ona, a ua hoolele ia aku i Iokohama.

            Nolaila, ua hookapu ia ka pii ia ana o luna ona i kona wa i pili mai ai i ka uwapo, a e hoomaluia ana kona mau ohua i kai o Kahakaaulana, o ka mokuahi no keia nana i lawe mai i ka ma'i kolera i ka 1895, a ke lawe hou mai nei i keia kupuino, a ma ka hora elima o keia auina la e holo loa aku ai oia no Kapalakiko.

 

Nuhou Kuloko.

 

            Eia ka ahaolelo ke noonoo mai nei no ke kukulu ana aku i ka paka hou o ke aupuni ma Aala ae nei, no ka poe e noho nei ma ia mau wahi.

            Eia ke noonoo nei kekahi poe o ke kulanakauhale nei no ka haawi ana i hookahi heihei ana i koe ma ka paka Cyclomere, mamua o kona wawani loa ia ana.

            Ua hala aku la o Ilamuku Baraunu no Lihue, Kauai, no ka hooponopono ana i na mea e pili ana i ka oihana makai ma ia wahi, ma ka auina la o ka Poalua nei.

            Ua lohe ia mai nei, ke ole he mau kuia, e holo aku ana ka hana lahui Hawaii no ka makani kaiulu o Waianae, mamuli o ke kono ana a ko laila mau kini makaainana, no ka wehe ana i anamele ma ia wahi.

            Eia o Paine ke hooikaika mai nei no ka pono o kona hui kaa hapaumi i keia mau la, no ka hoopau ana ae i ka hooholo ana i na kaa hapaumi me ka hoki, a na ka uwila e hoohana aku ma keia mua.

            Ua halawai iho kekahi keiki opio me ka ulia poino ma ka Poalua nei, nona ka inoa o Tom Matthew, mamuli o ka haule ana mailuna aku o ka lio, mawaho iho o ka halekuai laau o Hollister ma, ma ke Alanui Papu.

            Ma ke aha puhiohe a ke aupuni ma Ema Kuea i ke ahiahi Poakahi nei, ua himeni ae o Miss Keliaa a me Miss Kamaka imua o kekahi anaina i hiki ae malaila, ua pani ae laua i ko Miss Kanoho hakahaka, mamuli o kona loohia ana i ka mai.

            Ua hoea mai nei ka mokuahi Aztec, he 19 la holo mai Kobe, Iapana mai, me 4,000 tona lanahu no keia awa ka hapanui oia lanahu, ma ke kakahiaka Poalua nei, a mamuli o ka paa loa o na uwapo me na moku, nolaila, aole oia i pili mai i ka uwapo i keia wa.

            I ka auina la Poaono nei, ua haawi ia ae he anaina ike nui ma ka home o ke Kama'liiwahine Kaiulani mawaho o Ainahau, Waikiki, a ua lehulehu na hoaloha i hoea aku no ka ike ana iaia a malaila pu ae hoi me ka hana kahi i hoolealea ai.

            I ka hora 4:30 o ka auina la Poakahi nei, ua halawai iho la kekahi luina o luna o ka mokupea Iroquis me kekahi ulia poino mamuli o kona haule ana iloko o ka lua ukana, ua nui na palapu i loaa iaia ma kona helehelena, a ua laki nae aole i poino kona ola, ua lawe loa ia aku oia no ka haukipila no ka lapaau ia ana.

            Mamuli o ka nawaliwali i loaa ia Miss A. Kanoho a me Rosina Shaw, ua hoopanee ia aku la ka ahamele a ka Hawaiian Glee Club i manaoia i keia po, a no kahi wa aku e hoike hou ia aku ai, o ka poe ia lakou na tikiki e oluolu no lakou e malama ia mau tikiki a hiki i ka wa e weheia ai keia ahamele.