Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 11, 12 March 1898 — Page 3

KE ALOHA AINA

POAONO, MARAKI 12, 1898.

 

E MAKE LOA ANA KE KUIKAHI HOOHUIAINA.

 

Pela na olelo Senate White o Kaleponi.

 

A E HAULE NO INA E LAWE IA MAI ANA MA KA OLELO HOOHOLO

 

            Los Angeles, Feb. 21. O Senate Stephen M. White, aole oia e holo moho hou ana no ka makahiki 1899 ae nei. O kona hoike ana no kona manao hookaawale ana mai iaia mai na hana kalaiaina mai, ua hoike ae oia i keia po i kahi mea kakau. He nui na Demokarata e kokua ana iaia no ka holo moho hou ana, aka, no ka manao o kona ohana a me ia pu, na hookaawale aku la oia i na hanohanoe hoea mai ana ma keia mua aku, a e lawe hou mai ana no oia i kana oihana loio.

            Maloko o 10 la e haalele iho ai o Senate White no ka akau ma kona alahele e hoi ana no Wasinetona. E noho iki ana oia ma Kapalakiko i kekahi mau la no ka halawai ana me na alakai o ka aoao Demokarata, aia lakou a pau ke hooikaika la e ku hou ke Senate i moho no ke koho balota hou ana.

            Ua olelo ae o Senate White, o ke kuikahi o Hawaii ua make loa. Aole loa ia e hooholo pono ia ana e ke Senate o Amerika Huipuia. O ka hoohuiaina, ma kana hakilo pono ana, ina no e lawe ia mai ma ka olelo hooholo. Aole no i lawe na poe kokua maloko o ka Aha Senate a me ka Hale o na Lunamakaainana no ke kokua ana i kona alahele.

            Wahi a Senate White i hoopuka mai ai no ke kuikahi o Hawaii.

            O ke kuikahi o Hawaii ua make. Aole e loaa ka elua hapakolu no ka hooholo ana aku iaia maloko o ke Senate. Ke kamailio nei au ma ka pepa, no ka mea, ua hoopaa makou ina poe koho, a ua maopopo lea hoi i ko makou mau kulana e ku nei. Ua ae au e lawe i ke alakai ana i ka poe o ka aoao kue i ka hoohuiaina. Mamua o ko`u haalele ana, ua kukakuka makou, a ua hooholo o Senate Faulkner ke kanaka kupono no ka hana ma ko`u wahi i ko`u wa i kaawale mai ai. He kanaka naauao a makaukau oia, ua lawa hoi ka ike no ka lawelawe ma ia kumuhana, ma ka halawai ana me na kalaimanao ana a ka poe kokua i ke kuikahi. Ia manawa hookahi no, ua makaukau oia e halawai me na enemi maloko o ka hale ahaolelo.

            Ina @@ e hoea ma@ ana ke ko@@ia a@ o ke kuikahi i k@@ wa i kaa w@@ mai la aole no ia he mea @ ano o @@ ai, no ka mea; he elua mau hoa e kokua nei i ka hoohui aina mea a`u.

            I ka wa koke no e haule ai o ke kuikahi hoohuiaina, ua maopopo ia u e hoao ia ana ka lawe ana ma ka olelo hooholo. I na e laweia mai ana ma ia ano no, ke maopopo nei ia`u e haule ana no. Alaila e hamama ana ka noonoo ia ana, a ua loaa hoi ia makou he wa maikai e hoonaauao aku ai i ka aina no keia kumuhana. E paio akeaia ana @a kumuhana, a e waiho aku ana makou i na kalaimauao e hiki ole ai ke lanakila lakou maluna o makou no ke @ue ana aku i keia mea e noonooia nei, ka hoohui ana ia mau mokupuni, a ke hilinai nei au, o ka panina o keia paio oia noka make loa ana o ka olelo hooholo.

 

AOLE E HOLO ANA KE KUIKAHI

 

E Lawe ia mai ana ma ka Olelo Hooholo.

 

MAKEMAKE NA POE HOOHUIAI NA E LAWE AKU IA HAWAII I APANA AINA NO KALEPONI

 

            Maluna o ka mokualii Mariposa o ke kakahiaka Poalima nei i loaa mai ai na lono, aia ke hoomau ia la ka paio ana maloko o ka hale na aoao a elua no ka hopena o ke kuikahi hoohuiaina o Hawaii.

            Mahope koke iho o ka huli hoi ana mai o Senate Davis i keia kulanakauhale, ka lunahoomalu o o ke Komite o ke Senate no na mea pili i na aina e, e malamaia ana he halawai no ke kuka ana i ke ano o ka bila e lawe mai ai ma kahi o ke kuikahi hoohuiaina i hookomo ia mai e kekahi Senate, ua olelo ae kekahi hoa o ke Komite, ina aole e loaa ana ka elua hapakolu o na poe koho no ka hooholo ana i ke kuikahi, aole no ia he mea e hoapaapa hou ia iho ai no ka noonoo ana i ka hoonee mua ana aku ma ka bila hoohuiaina. O na Senate e kokua nei i ka bila e hoea mai ana ke koho ana no ka bila hoohuiaina mamua o ka la 1 o Aperila ae nei, a i ole i keia mau la koke iho no.

            Eia ke hoolala nei kekahi poe no ka lawe ana mai ia mau mokupuni i apana aina no Kaleponi, a e haawi aku hoi i ka apana aina o Hawaii i hookahi Senate a me elua Lunamakaainana, a e hoolilo hoi iaia o ka anana ewalu. O ka manao o kekahi poe oia ke kumu e hoopau ae ai o na poe kue i ka hoohuiaina a komo pu mai e kokua.

 

E KUPAA MAU E KA LAHUI

 

            Oiai, mamuli o ke kono ia ana mai e na makamaka heluhelu a me kekahi poe hoaloha e ae o makou, e hoike aku makou i ko makou manao kuokoa no na manao hoakaka o Theo. H. Davies, i laulaha ae nei maloko o na leta malu a puni ka Paeaina, me ka manao e hoohulihuli mai i ka noonoo o ko makou lahui aloha, e noi mai ana malalo o na kumu elua ana i hoakaka ai, oia hoi ka hookahuli ia ana o ka Nohoalii o ka Moiwahine Liliuokalani a me ke noi ia ana o Amerika Huipuia e hoohui ia Hawaii, a ma ia hana hoi e hoopau ia ai ko kakou kuokoa lahui.

            Ke olelo hou mai nei na makamaka nei o ka lahui Hawaii, a e hoike ana hoi penei: “Lehulehu o oukou e ake nei e hoihoi hou ia ka noho`na Moi, aka, aole e hiki no ka mea, he nui loa na lahui e kue mai ana ia oukou; a aole no hoi he hiki ia Amerika Huipuia, a o kekahi aupuni e ae paha, ke hoao e hoinoi hou i ke Aupuni Moi no ka mea elike me ka`u i hoike mua ae nei, ua ikeia mai ka Repubalika. Aka, ina e hana lokahi ko kakou manao, ua hiki no ia oukou ke malama i ko oukou kuokoa, pela hoi ko oukou Hae Hawaii, a lilo i lahui kuonoono a me ka maluhia.”

            O ka puka akea ana mai nei o na mauao hoole a me ke koi maopopo ana mai hoi i ka manao o ka lahui Hawaii e ae aku e kakoo i ka Repubalika Hawaii, me ka haalele loa i na manaolana hoihoi aupuni Moi, oia kekahi hana a ko makou puuwai i ehaeha ai, a i awaiaulu pu ole hoi me ka manao o ka mea nana i kakau i kela manao hoohulihuli i ka lahui Hawaii, ka mea hoi a makou e ike nei, ua lele loa aku ka makamaka mawaho o na hoakaka ana ma ka mea kupono, elike no me ka hoakaka a ka mea nana i hookumu i ka nupepa KE ALOHA AINA he mau makahiki i hala ae nei, e hoohalike ana iaia nei i hoolaha ae nei me ka mea ana pohihihi X-Ray, ka waiho wale o kona mau manao huna, a akahi no a hoomohala ae nei i ke akea.

            Ano, e ko makou lahui aloha, mai hahai mahope o ka mea nona keia mau manao, oiai ka ipuka o ka malamalama, ke poha mai nei aia o Amerika ke hana la i ka hana no kakou, a oiai hoi, ina no kakou e apono ana i keia manao, aole @@@@ mea e loaa aio ka pono ma ko kakou aoao, aka, he hooi loa aku ia i ko lakou nei hookaumaha ana mai maluna o kakou a pau, ma o ko kakou ae ana aku e kakoo a apono loa i ka Repubalika Hawaii.

            Ke ku nei no hoi makou a hoike aku imua o ka lehulehu, e ku maluna o ko kakou mau manaopaa a hiki i ke kanaka hope loa, mai hoo@pu, a mai puni wale i na manae alakai hewa o kekahi mea a puni wale i na manae alakai hewa o kekahi mea a poai paha, i wahi no kakou e pa-pa-pau ai he a-a ko ka hale.

            Eia no kakou ke hana nei me ka manaoio hana, e loaa ana no ia kakou ka lanakila, ma o ko kakou hoomau loa ana i ke kupaa a me ka ike pu hoi, aia ko kakou mau Elele ke hana ia i ka hana a kakou i makemake  ai e hana lakou, a pela mau no makou e manaolana nei, e loaa an @ no ia kakou ka lanakila.

 

NANI KE ALOHA OIAIO

 

            Ua lilo hoi i mea nui a ku hoi i ke aloha, ko makou ike ana iho i ka hoomanao ana mai o ko makou mau makamaka e noho mai la i ka aina a ka ehaeha, oia hoi o Kalaupapa a me Kalawao, i ko lakou hoouna ana mai i ke ola o na Elele a ka lahui, elike me ke kuahaua lahui i kakauinoa ia e na Luna Nui o ka Hui Aloha Aina Kuwaena o na Wahine a puni ka Paeaina.

            He mea oiaio, eike me ke aloha hoa kanaka iloko o ko makou mau puuwai, pela iho la i hoea mai ai na omaka wai koolihilihi mailoko mai o ko makou waihona hoahu o ke aloha, e hoike mai ana i ko lakou makee oiaio no ke ola o ko lakou mau hoa kanaka e noho mai la i na aina e, e imi ana i ka pono no kakou a pau, i wahi e hoihoi hou ia mai ai ka pono a me ke kuokoa mau loa o Hawaii. No ka pono o ka lakou mau pulapula Hawaii, a me ka pilipaa loa o ke aloha iloko o kela poe pilikia i hoouna mai ai lakou i keia huina dala, me ka nana ole i ko lakou mau pilikia iho.

            E hoomanao ia, ua haawi keia poe me ko lakou akenui e ike aku, e hooko ia ana ko lakou makemake a me ko ka lahui holookoa no paha a pau, e hana ana o Amerika i ka hana a ka lahui Hawaii i haawi aku ai nana e hana, mai ka malama mai o Feberuari o ka makahiki 1893 a hiki iho la iloko o keia mahina o Maraki, 1898, ua ike a ua lohe kakou ua lawe ae o Amerika i ka ninau e Hawaii a paio iloko o ka Hale Senate a me Lunamakaainana, mamuli o ka hiki kino ana aku o na Elele a ka lahui i Wasinetona, ka mea hoi a kakou e ike nei, ua hana io ia ka hana a ka lahui i makemake ai, aole hoi elike me ko na la i hala.

            Nolaila, ke haawi aku nei makou i na mahalo a me na hoomaikai nui ana ia lakou, mamuli o ko makou ike a hoomaopopo ana he po@ lakou aia iloko o ka pilikia, a e hekau ana hoi na haawina o ka ehaeha no ko lakou mau ohana maluna o ko lakou mau poohiwi, aka, o ka haawina makamae i kuni paa ia iloko o ko lakou mau puuwai no ke aloha i ka aina, aole loa ia e hiki ia lakou ke houlolohi iho, a pela hoi kakou a pau i ike ai, ua lawe ae lakou me ka naau lokahi a lawe ae la i ka helu ekolu o na lulu ma ka helu o na mokupuni o ko Hawaii Paeaina. Nui ka mahalo a me ke aloha no lakou.

 

KA BUKE MOOLELO A KE ALII AIMOKU

 

            Ua loaa mai nei ka makou buke moolelo o Hawaii nei, i hakuia a hoopukaia mai nei ma Amerika Huipuia, ma ka Hotele Cairo, ma Wasinetona i kakauia ai keia buke e Kalani, a ma ka halenai o Lee a me Shepherd ma Bosetona i hoopuka ia ai. O ka inoa o waho oia keia: “Ka Moolelo o Hawaii ma o ka Moiwahine Liliuokalani o Hawaii.” He buke nui keia nona naaoao he eha haneria a oi. Aia mawaho o ua buke la e ku ana he elua mau kahili, a mawaena o na mau kahili la e apo ana kekahi mau lau, a maluna iho e kau ana he kalaupu.

            He ku i ka walohia a me ka ehaeha Kana mau olelo i pai ia maloko o ua buke la e pili ana no na mea i hala e aku i ka po, a me Kona hookahuli ia ana aku mailuna aku o ka Nohoalii, a me kekahi mau kanaka i hooikaika pu me ia no ka pono o ka aina a pela aku. I keia makahiki no i hoopuka ia mai nei, a he uuku loa na poe o Honolulu nei i loaa ia mau buke.

 

HE HOOMAIKAI NUI I KA LAHUI.

 

            Mamuli o ko ka lahui oluolu ma ke komo pu ana mai iloko o na hana hoeueu a kokua no na Elele e noho mai la i Wasinetona, a na makuahine o ke aloha i hoala ae nei iloko o ka wa pokole loa, a i apo ia mai hoi e ka lahui me ka hikiwawe, a i hoouna ia aku hoi he $1000 no ke ola o na Elele, a eia no hoi he mau dala e paa ia nei iloko o ka lima o ka Puuku oia hana, a e hoouna ia aku ana no.

            Nolaila, ma ka aoao o ka Hui Kuwaena Aloha Aina o na Wahine a puni ka Paeaina, ke haawi aku nei makou i na hoomaikai ana he nui i na Ahahui Lala Aloha Aina o na kane a me na wahine, a pela pu no hoi ko ke Kalaiaina mau Ahahui lala, a pela no hoi me ka poe mawaho o na Ahahui, a me ka lahui holookoa no a pau o Hawaii, me ka hilinai o ka lokahi, oia ko kakou ikaika.

            Me ke aloha nui.

            KUAIHELANI CAMPBELL,

Peresidena Nui o na Wahine o Ka Paeaina.

            AIMA NAWAHI,

Lunahoomalu o ka Papa Hooko:

            LUCY K. PEABODY,

Puuku o ka Wailiona o na Elele,

            LILIA AHOLO,

            Kakauolelo,

Honolulu, Maraki 10, 1898