Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 9, 26 February 1898 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

2 KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 26, 1898.

 

Ke - Aloha - Aina.

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU…..FEB. 26, 1898

 

E HANA IA AKU ANA PELA.

            Mamuli o ko makou manao, he mea pono e ike ia na lulu a pau a kela a me keia apana, na Ahahui Aloha Aina o kela me keia wahi, kona kane a me wahine, a me na Ahahui Kalaiaina a pau a puni ka Paeaina, a me ka papa inoa o na poe na lakou na hookupu, i haawi ia mai iloko o ka lima o na Komite, nolaila, e hoao ana makou ma na ano a pau, e hiki ai i kela a me keia ke ike pono iho i kana mea i lulu ai iloko o ka lima o na Komite ohi dala, ma ka hoolaha akea ana aku, me ka nana ole aku i ka nui o ka luhi ma keia hana. O ko makou akenui wale no, o ka ikemaka i ka ka lahui mau hana maluna o na Elele a kakou, e laulima like mai ana paha lakou i ka hooikaika ana malalo o keia hana maikai. Nolaila, e hoomanao e na Ahahui Aloha Aina a pau, a pela hoi me ko ke Kalaiaina, eia ka wa no kakou e alu ai ka pule ia Hakalau, mai hoolilo i ka hana i mea kamailio, aka, e hana me ke kui@ a e hooko aku.

 

E HOOLOHE MAI.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na Apana a pau ma na mokupuni i haawi mahelehele ia ma na haawina kokua no na Elele, e hooili koke mai i ko lakou mau mahele ma ka huli hoi ana mai o na mokuahi holo piliaina, elike me ka makou mau hoakaka piha ana ma ka pepa puka la o ka Poakahi nei, a i wahi e poina ole ai ka lehulehu ma ia hoakaka, ke panai hou aku nei no makou, i wahi e nui ai ka ike o ka lahui, a oia iho keia:

            No na mokupuni o Molokai, ua makemakeia ko laila mau kokua e hoea mai i ka la 5 o Maraki a mamua iho; na mokupuni o Maui a me Lanai, ia wa hookahi no a mamua iho; ka mokupuni o Hawaii i ka la 4 o Maraki a mamua iho, maluna o ka mokuahi Kinau, a ma kekahi mokuahi holo piliaina e ae paha; ko ka mokupuni holookoa o Kauai a me Niihau, e ili mai na kokua, mamua ae o ka la 3 o Maraki, a mahope iho paha; o ko ka mokupuni o Oahu nei, ua makemakeia e hoea koke ae iloko o ka waihona o ka Puuku oia hana, i hiki ai ke ili koke aku na kokua maluna o ka mokuahi Moana, o ka la 3 o keia mahina ae, a e loaa koke aku no ia mau kokua i na wa pololei loa a makou i hoakaka piha aku ai.

            Nolaila, o na lulu a pau i oi aku mamua o na haawina o kela a me keia apana, e manaoia, aohe i kaupalena ia ko lakou hoouna ana mai iloko o ka lima o ka Puuku oia hana, o ka makemake o ka lawa pono o ko kakou mau Elele me ka makaukau, a oiai no hoi, ua lawelaweia keia hana iloko o ka wa pokole, pela iho la i manaoia ai o ke alahele ia e hiki a e holopono ai na hana.

 

ALOHA NO KA HOOMANAO ANA.

            Ae, lihaliha a maeele ko makou puuwai i ka ike ana iho, i na kokua aloha a ko Kalaupapa poe maʻi, no ke ola o na Elele a ka lahui. He mea nui ia makou keia makana, no ka mea, ua hoea mai ia, me he mea la, he mane mai ka lani mai o ka lakou wahi mea uuku i hoouna mai ai, ua oi aku ia mamua o na tausani a me na haneri a kekahi poe e noho ana iluna o ke kuonoono. Oiai o ko lakou noho ana, aole ia iloko o ke ulakolako, aole hoi iloko o ka noho ana hauoli, aka, iloko o ke kaniuhu mau, ka pihihua a me ka ehaeha o ka naau. A oiai hoi ua laha akea na manao paipai i na poe Aloha Aina a pau, e kono ana ia lakou, e haawi i ola no na Elele a kakou, ua ala mai la na manao hakukoi iloko o kela poe nawaliwali, no ke aloha i ko lakou mau hoa kanaka e hooikaika panaho ole mai la i ke ehuehu o Wasinetona, no ka pono o ka aina ka lahui a me ka nohalii o Hawaii.

            He oiaio, ua ku ae lakou iluna me ka manao lokahi e kokua io me ka naau makee hoa kahaka, a pahola mai i na lau oliva o ke aloha, me ke kalokalo pu mai, eia mai ko makou aloha la ke au aku la i ke kai, a loaa aku oukou a na oukou hoi ia e hoouna loa aku i Wasinetona. Nani ke aloha oia poe, a ke panai aku nei hoi makou i na mahalo a nui maluna o lakou. Aloha no.

 

NAWAI E HOOMALU ANA?

            He ninau ano nui keia iloko o keia mau la e nee nei, no ke kulana aupuni maluna o ka Repubalika Hawaii, e me ka mana nana e hoomalu ia kakou, mahope iho o ka haulehia ana o ke kuikahi hoohui aina, iloko o ka Aha Senate o Amerika. He mea oiaio ua ulu mai keia mau noonoo ana iloko o na poe noonoo maikai a pau, i ka wa e haule ai o ka ninau hoohui aina, oia no ko Amerika Huipuia wa e lawe kaokoa ae ai i ka aina o Hawaii holookoa a paa malalo o kona malu, malalo o ke ano, he elua mau mea e paio ana no ka mea hookahi, a i ka wa e pio ai kekahi, oia ka wa e loaa ai o ka lanakila i kekahi.

            E hoomaopopo pono aku makou imua o ko makou lahui, i ka wa i hana ai o ka Repubalika Hawaii i ke kuikahi hoohui aina, a haawi aku nei na Amerika e kaupaona i kona pono, oia kona hiki ana i ka pahu hope loa o kona noho hoomalu aupuni ana; a i ke sekona e poha mai ai o ka leo mai Amerika mai, ua haule ke kuikahi hoohui aupuni, oia ka wa hope loa e pau ai ko na Luna Aupuni o kahi Repubalika Hawaii lawelawe oihana ana, a noho lakou, me ka nana aku, owai la ke kuleana i koe iloko o ka Republika Hawaii.

            Ma ko makou kaana ana, ua hiki no ke akioma iho me ka moakaka lea, o ke aupuni kumu o Hawaii, ka mea kuleana i koe, a nona hoi ka mana hoomalu aupuni e hiki ai ia Amerika ke haawi piha mai elike me ke koi lahui e waiho la imua o ko lakou alo, a oia hoi ka wa e hooko piha ia ai ka mana o na hana a na Elele i hoouna ia aku ai e hana no ka pono o ka lahui Hawaii.

           

KE KANAKA LIMA KAKAUHA O HAWAII MA WASINETONA.

            O ke kanaka lima kakauha o Hawaii, "Peresidena" Dole, eia oia ke hookipa panoonoo ia nei ma Wasinetona. Ua hoea mai oia i ke Kapitala iloko o ka huluhulu koekoe o ka ino o ka hau (snow) nana i hoohakalia i kona kaa ahi he mau hora. Alaila, hoohuli aku la o Peresidena Makinile i kona kua iaia, ma o ka hele ana aku i kekahi paina nui maloko o Nu Ioka, maloko o ka Woldorf-Astoiia. Ia wa no hoi e kaualako hele ia ana ke kuikahi hoohuiaina iloko o ke Senate. A ma ka la inehinei, ua haawi aku la o Senate Petiguru, ka Ripbalika o Dakota Hema, he puupuu mahanahana ma kona llima hema, me ka lawe ana mai i kekahi olelo hooholo e kue ana i ka manao, kumuhana a me ka makemake o na kanaka o Amerika Huipuia, e lawe mai i kekahi teritori i hookahua paa ia me ke noi ole aku i mau mokukaua no ka malama ana iaia," i hele hoi malalo o na rula. Ke ike ia aku nei me he mea la e hoi aku ana ka lima kakauha o Hawaii i kona aupuni oligate me ke kaumaha ae a me ka naauao ae e like me ka Peresidena Kalivalana i kapa aku ai.

Rochester N.Y., Uninon Advertiser.

 

            He 124 apana aina a ka Moiwahine Kapiolani i hooili aku ai iluna o na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole.

 

KO DOLE ANO.

            Ma ka hoolohe ana aku i ka makemake o Peresidena Dole, aole he wahi hoohiwahiwa nona i kona hoea ana mai i Wasinetona ma ka la inehinei. Ua makemake oia e komo mai iloko nei o ke kulanakauhale nei me ka hoohiwahiwa ole. He kanaka naauao oia. Aohe ana mea e hookelakela ae ai. Ua apuka ae oia i ka Moiwahine mailoko ae o kona nohoalii, a hopu aku la i ke kaulawaha o ke aupuni me ke kue ana i ka makemake o na mokupuni, a ua hilahila ole oia i kona hele ana mai i keia wa me ke noi ana i keia aupuni e kooholo i ka mea i aihue ia-Olumbus, Gar., Enquirer Sun.

 

KUPANAHA NO KA HOI.

            I kekahi mau ahiahi mamua aku nei, e hoi ana kekahi mau lunamakaainana me kona hoaloha no ko laua home pakahi, a oiai nae laua i kaalo iho ai mawaho o ka pukapa o Kauikeaouli, ma ka aoao makai o ka Paalii, ua huli koke aku la na maka o ka hoaloha o ka lunamakaainana i ka uwati o Aliiolani Hale a ike aku la, he ehiku minute i koe o ka hora 6. Huli ae la oia a pane aku la i kona hoa, i ka i ana aku penei:

            Ke hoomanao nei au, i ka wa e noho moi ana o Kalakaua, ua hoea mai la au ma keia wahi i keia wa like loa o ka uwati, a ke hoomanao nei hoi au, mai ia wa mai a hiki i ka hookahuli Kumukanawai o 1887, piha ka ehiku makahiki, a mai ia wa mai a hiki i ka 1893, piha hou no ka ehiku makahiki, a mai ia wa mai hoi a hiki i keia wa, piha ka eono makahiki, he hookahi makahiki ke paewa i koe, ma ke ana pololei ana, me he mea la, ma ka'u koho ana, e haule io ana no paha ka hoohui aina, oiai, ke apoapo nei ko'u oili, ua umi ia aku la ke kuikahi e ka poe kue a make loa. O ka paewa ana o na minute a'u e ike aku la, he hoike ana mai ia ma na ouli a'u e koho nei, ua kokoke loa mai ko kakou hopena e noho mana ai maluna o ka aina, a e hoihoi hou ia aku ai hoi ka noho ana hoomalu malalo o ka poe nona ia kuleana.

            A oia no hoi ka wa i pane mai ai o kahi lunamakaainana aohe a'u nana aku i ka hopena aku oia wa, oiai; he mau kanaka Hawaii no kaua, huli aku no kaua a kokua mahope o ke aupuni e pono ana, ola no kaua noho ana no ka mea, i kakoo kakou ia lakou nei i ka pono ole mai o ka aina, ke pono mai no, o ko kakou hului pau aku no ia ma ia aoao hookahi. Hooheno no ka hoi keia mau wahi taata.

 

KA AHAOLELO O KA RIPUBALIKA HAWAII.

            Eia ke noho mai nei na Hale Ahaolelo elua o ke aupuni Repubalika Hawaii, ka mea hoila makou e ike nei, ua oi aku ka naauao a me ke pookela o ke au hooponopono aupuni o ka Moi Kamehameha V., ka mea nana i hookahuli a wawahi a okaoka liilii i ke Kumukanawai a Kauikeaouli Kamehameha III a me Kamehameha IV i pulama ai, mamuli o kona mana a me ka ihiihi kulana Alii Aimoku ponoi hoi.

            Ua nui no na leo ahewa o kekahi poe kue oia mau la, no ko Kamehameha V hana ana pela, aka, aole nae i nana ia mai ia mau kue ana, mamuli o kona ike, ua kaili ia ka pono o ka nohoalii e ke Kumukanawai o Kamehameha III., a pela no i ili mai ai ia mana maluna o Lunalilo a me Kalakaua. A i ko Kalakaua au hoi i ka 1887, i ku ae ai ua poe hoomakaleho nei, ka poe hoi e noho ai alii nei i keia wa, a hookahuli iho la i ke Kumukanawai a ia alii i hana ai, a hoopuka ae la i keia mau huaolelo maopopo; "o ke kipi i lanakila, aole ia he kipi."

            Eia iloko o keia mau Hale a elue, oia hoi ke Senate a me ko aa Lunamakaainana; he elua mau kahunapule nana e pule ka hoomaka ana o na hana, oia hoi o G.L. Person, no ka Hale ia o na Senate, a me Waiamau no ka Hale o na Lunamakaainana, na Kakauolelo, na Ilamuku, na Elele, na Maheleolelo na pulumi hale, na hoolilo o kela a me keia ano, a pela aku. He mau hoolilo ano hookaumaha a uhauha keia, a e kamailio akea aku ana makou no ia mea mahope aku.

 

HE HOOPII KOI POHO.

            Eia ke hoolohe ia nei ka hihia koi poho a Kaupena Kaimana he $5000 ia Hope Makai Nui C.H. Pulaa a me Makai J.H. Kamaunu no ka hoopaa hewa ana iaia ma ke ano he kahuna anaana ma ka mahina o Iulai o kela makahiki aku nei, iloko o ka halepaahao a i hookuu wale ia mahope o ke paa ana no 24 hora.

            Ua hoole oia aole oia i lapaau i kekahi wahine a make, aole no hoi he kahuna anaana. Aia i ke kau kiure e hooloheia nei o keia hihia.

 

            E haawiia ana he ahamele nui no ka pomaikai o na Elele a ka lahui maloko o ka Luakini o Kaumakapili, ma keia po Poaono iho no, nolaila, ua makemake ia na poe aloha aina a pau e hoopiha ae i ka Luakini no ka pomaikai o na Elele, e loaa no na tikiki ma ka lima o na Komite.