Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 7, 12 Pepeluali 1898 — Page 6

KE ALOHA AINA

 

AHAAINA LAULIMA MA PUHELE, HANA.

       Ma ka la 21 a me 22 o keia mahina o Ianuari M. H.  1898, ua haawi ae ka Hui Laulima o Kauailehua ma Puhele Hana, Maui, i kekahi ahaaina nui kilakila ma-o ko lakou hana ana i kekahi hana pono, oia hoi, ka hana Laulima Kalo makua o ke kuahiwa, a ua kukulu ae keia Hui i lanai pai i hoowehiwehi ia me na lau lipo o ke kuahiwi ma ke kai nehe o Puhele, i ka wai hu ʻ i o koni o Kumaka he lanai nui keia ia mana o ia he mau haneri kanaka e pau iloko.

       A ma ka hora 10a oi o ka Poalima la 21, hoomaka mai ai ka huakai e kai mai ka hale mai o P. Kekahuna ma Puoninau e kai ana ka huakai no kahi a ka lanai e ku ana i hoohanohano ia e ka Bana Puhiohe keleawe o ka Uakea o Hana, i ka nana aku a na poe makaikai ina aahu piha o na wahine, oia hoi ke silika ano polu hapa Kepani i hele ka la me he wailiula la o Makaweli ka anapa lua i ke kula Mailehuna i ka nui o ka nani o ka lole o na wahine a me na kane, i ka hiki ana o ka huakai i ka lanai, ia wa i ku mai ai o Mr. P. Kalawa ke poo hana o keia Hui, a luna hoohana hoi me kona haawi mai i kekahi haiolelo naauao a hoolana i ka manao o ka Hui Laulima a me na makaikai pu, e haawi ana i ka manao no ka hoala hou ana a hoomau hou aku i ka hana no keia mau la koke aku no, a haawi mai oia i ka huaolelo i na mea a pau, e hoomalu ke anaina, e pule mamua, a mahope ai na me a pau, a ua hookoia pela.

       Mahope o ka pau ana o ka pule, ua ai aku na mea a pau, i na mea ai i hoomakaukauia, oia hoi ka bipi momona i hoolua ia, ka puaa i hoolua ia, ka anae momona i lawalu ia, a i ai makaia, ke aholehole, ka weke, ka limu, opihi a nui wale aku ua ai na mea  a pau koʻukoʻu ka puu i ka wai a ka naulu.

       A mahope o ka hora 12, ua kai hou ka huakai no ka lua o ka manawa, oia hoi, he keokeo ka lua o ka lole, mahope iho, ua ae ia mai ke kakauolelo nui o ka Hui Aloha Aina , oia o Mr. G. P. Kauimakaole e wehe i haiolelo, mamuli o ka oluolu o ka Luna Nui o keia Huia Laulima, a ua ohohia mai na mea a pau e lohe i kahi mau manao e pili ana no na hana maikai a keia Hui Laulima.

       Ua haawi mai oia i ka mahalo a me na hoomaikai ana he nui i ka Luna hoohana nui a me ke anaina holookoa.

       Ekolu manao ana i waiho mai ai a oia keia.

       Akahi. No na hana maikai a keia Hui Laulima i keia la.

       Alua. No na kanaka a pau i loaa ole na nupepa Hawaii like ole.

       Akolu. Na nuhou oloko o na nupepa.

       Ua wehewehe laula a akea oia i kona mau manao ma keia mau kumu ekolu.

       Manao mua. No ka Laulima a keia hana he oihana nui keia, he hana i mau, a i kuluma mai ka poe kahiko mai a hiki ia kakou i keia wa, he hana keia e pono ai ka ohana a e manao ai ka opu o ke kane ka wahine ke keiki a pela aku.

       Iwaena o ko Hawaii Paeaina me he hana nui e hoowaiwai ai ia kakou, a e holo mua ai i ke aupuni, aole ma ko kakou mau mokupuni wale no keia hana, aka, ma na aupuni nui a naauao o ka honua nei keia hana a he nui wale aku na mea i koe no na mea e pili ana i keia manao.

       Manao elua. No na kanaka i loaa ole na nupepa.

       He mea oiaio keia, e hai aku wai imua o oukou, o wau he Luna nupepa wau no na nupepa Hawaii a pau, oia keia, ka nupepa Ke Aloha Aina, Ka Ahailono, Ka Makaainana Ka Loea Kalaiaina a me Kuokoa ke hiki, e pono e lawe nui oukou e na poe i loaa ole ko lakou mau nupepa no ka mea, o ko oukou lawe ole ana i ka nupepa, oia ka oukou e hoolohe ai mai ka olelo waha wale mai i na no e hoopunipuni mai ana ka poe lawe nupepa ia oukou, i ka poe lawe ole, ua hiki, no ka mea, aole i poho ke dala hookahi, no na mahina eono, a no elua dala hoi no ka makahiki.  Ke lilo i ka nupepa, oia ka mea e naauao ai, a e ike ai, a oiai no hoi, keia mau mahina mau e nee nei o ke kupulau e like me ka hoea ana mai o keia makahiki hou, he la no ka hoea ana mai o na mea hou ano nui i keia mau la e nee nei i mea no kakou e ike ai i na mea hou e pono oukou e lawe nui i na nupepa.

       Manao ekolu. Na nuhou oloko o ka nupepa, e hoakaaka aku wau imua o oukou o Ke Aloha Aina, Ka Ahailono, Ka Loea Kalaiaina he hookahi wai o ka like ma ka aoao kakoo i ke aupuni kumu, oia ke aupuni Moi.

       O ke Kuokoa hookahi wale no oia ma kona aoao e kakoo nei i keia au oehaa e ku nei, oia ke Aupuni Repubalika Hawaii.

       O Ka Makaainana hoi, e elua ona mau manao hoakaaka kalai aupuni no keia aupuni e ku  nei, a no ke Aupuni Moi, maluna o keia mau kahua oia e ku nei, ma ke ano he wahaolelo, a he nui aku na mea i koe, aka, ma koʻu ano he Luna Nupepa no keia mau nupepa a pau.

       Ua hooikaika wai imua o keia anaina nui e lawe nui i na nupepa, i ole e lohe pepeiao. Ma keia wahi i hoopau iho ai oia i kana haiolelo me ke ohohia nui o na mea a pau.

 

POAONO LA 22

       Ma ka hora 10 a oi ua hoonee hou mai keia Hui Laulima i na mea ai i hoomakaukau ia noia la, emi e no me ka nui o na mea ai o ka la mua, pela no ka lua o ia la, ua piha hou ia no e na makaikai a po ia la, o ka malama ia o ka hanohano o keia mau kanaka a me ka maluhia, aole he mau hana kue i hanaia, he maluhia wale no, a ke haawi pu nei wau i koʻu mahalo ia Kin. Kahelelua no kona papale loihi onionio a me kona lole silika ulaula ku i ka hano kahi kanaka, he Hope Luna oia.

       E haawi pu aku wau i koʻu mahalo ia J.N.P. Kahilina, ke poo alakai o ka Bana Puhiohe Hanohano o ka Uakea, nani keia, hulali ka hao, wela ka hao ia Puhele.

       O ka nui o na kanaka o ka la mua, elua haneri a oi, a o ka lua o ka la, he haneri kanaiwa a oi, nui kela.

       Me keia mau wahi hunahuna maderia, ua lawa kaua, alohe oe, e ka Lunahooponopono a me kou mau keiki lawe poahi o kou Papapai.

       Kou oiaio,

       G. P. Kauakea

       Puhele, Hana, Ianuari 31, 1898

 

OLELO HOALOHALOHA

       Ia Mrs. G.B. Meheula, ka makuahine i hoonele ia i ke kane ole;

Walohia wale:

       Mamuli o ko ke Akua lawe ana aku i ka hana o kaʻu kane aloha, i ka la 6 o Ianuari A. D. 1898, ma Anahola, Kauai.  A wehe mai la i ka pili he aloha mawaena oʻu a me ka olua keiki aloha, a hooko ia iho la ke kanawai i kau ia i kau ia i kinohi maluna o ke kanaka.

       No ka lepo mai oe, a e hoi aku no oe i ka lepo, ʻoiai, o G. B. Meheula, he Kahukula Sabit Nui oia no Kauai Hikina no na makahiki lehulehu i kaahope ae nei.  E lawelawe ana me ka makaukau, he makua, he alakai noeau he hoaloha oiaio he puuwai heahea i piha me ka lokomaikai, e ike ana mai ke kiekie iluna  a me ka mea haahaa ilalo, he makua i hilinaia a i paulele nui ia e makou.

       E lawelawe ana i na hana me ka ulumahiehie i na makahiki i aui aku la, no laila, hooholoia.  O makou o na Kahukula Sabati apana, na kumu a me na haumana o ke Kula Sabati Hu ia o Koolau, ke komo pu aku nei makou e auamo pu ina ehaeha a me na kaumaha i ili iho maluna ou e ka wahine i hooneleia i ke kane ole a me ke keiki hoi i hooneleia i ka makuakane ole, nolaila,  Hooholoia.  E lilo no kana mau hana maikai a pau me kana mau huaolelo hope loa me ka walohia, i hoopukaia, eai i ka la umukumamahiku o Oct. A. D. 1897.

       A wahi ana ina kula Sabati a pau o Kauai Hikina, ina au e hala e mamua e hoomau aku oukou i ka hana me ka ikaika a ka manao, a Meheula ke koi mai nei ia mau huaolelo e lei ae me ke kuni ana @ o loko o ko kakou mau hoomanao ina ole ana ke hea maila ia leo aloha ia kakou.

       E hoomakaukau no ke komo ana aku i ka ipuka gula o ke Kanaanahou, no ka mea, aole o kakou home e mau ana maanei he oiaio o ka hana maikai a ke kanaka, he kia hoomanao poina ole ia no ka wa mau loa, no laila.  Hooholia.  Ke nonoi ae nei makou i ke Akua Mana Loa, nana e hoo mama mai i ko kakou kaumaha, a e kiai mai hoi me kona aloha nui ma o  ko makou mau komite la me ka manao walohia.

Komite

MRS. F. PAILILE HOSE MEGILL.

MRS. ELEYABETH HUDDY

MRS KAONOHI FRASK

MRS LILIA EKEKELA

MRS MERY KANE

MRS NAOMI KEMIKI

MRS AMEY MAHIKOA

 

KA HAIOLELO A BENIAMINA CLUFF ME KA OLELO HOOHOLO

       Eia iho ka haiolelo a Beniamina Cluff, ma ka hale halawai o ka Hui Kalaiaina ma Alanni Ema i ka Poakahi, Feb. 7, hora 7 p.m., a oia iho keia:

       "Ua hoouua ia mai au e holo mai no Hawaii nei no ka hoohui aina.  He kanaka kuikawa wau mawaena o ke aloha aina me hoohui aina, a i ke aupuni paha a lakou i aloha ai, oia kaʻu hana i hele mai nei e kuka pu me oukou, aole hoi elike me kela poe wahine e nuku mai nei.

       O kaʻu i makemake ai e ninau, o ke aupuni hea ka oukou i aloha ai? O ke aupuni hea ia ka oukou i aloha ai, o ke aupuni moi paha, a i ole o ko Dole paha?

       Ua makemake au e hele pu me Keanu, imua o na haole, ua lohe au he huhu na haole i na kanaka, a pela na kanaka i na haole Ina pela ka lahui, aole e noho ana ko oukou moi ma ka nohoalii, aohe aupuni moi, aole anei he pono ke hoohui aku, i loaa ka noho ana maluhia.

       Ua makaukau na haole i ka waiwai, ua lako i ka pu, ka poka, ua hemahema oukou na kanaka, nolaila, pono oukou ke imi i ke aupuni hoohui, i pono oukou.

       A ke manao maikai nei au e ninau i na kumu o ko oukou kue i ka hoohui, ma keia wahi i ku ae ai na kanaka a hoi a pakike aku la i ka haole me na olelo hailuku, a hiki ole i ka haole ke olelo, ua ikuwa ka leo o na kane me na wahine a noho pu iho la ka haole ilalo."

 

OLELO HOOHOLO

       HOOHOLO IA Ma ka manao ana o keia halawai akea, e hoolaha ia ma na nupepa Hawaii a pau me ke Kuokoa namu, e hoike aku i ka lahui aloha aina kue i ka hoohui aina, mai hookipa a ae aku e kamailio me Beniamina Cluff, he haole Maramona hoohui aina mai Maunapohaku mai a me Kealakaihonua he kanaka Mamona oia manao like hookahi, a oia wahi hookahi mai, e kue loa i ka laua mau koi e kakau i ko oukou mau inoa, e hoomanao mai oukou me ka pane ole i ka laua ninau alakai hewa.  Ua hooholo lokahi ia ka olelo hooholo.

       Ke hoonaauaoia aku nei ka lahui ma keia olelo hooholo, mai puni wale i ka olelo a keia haole me keia kanaka piha maalea, O ka hoolohe mai ka pono i ke ao ia aku.

 

MAKE I ALOHA NUI IA

E na Kona Kai Opua i ke lai,

       Opua Hinalo ua malie,

Ke naunau ia Kamalii,

       Ke ,kaohi la i na kukuna o ka la,

Pumehana wale ia aina,

       E hoolulu e

Walohia wale:

       Oiai; Ma ka hora 3 a.m., o Feb. 9 1898.  ua na-ha iho la ka hale kino lepo, a ua newa malie aku la me  ka palanehe i ike ole ia, ka uhane aloha o W. E. Naaniani Kekuahauli Kanealii, ka hanau mua ponoi o L. W. P. Kanealii a me John Kanealii, ma Kawa, Honolulu, Oahu.

       Ua hanau ia oia na Sam. Kanealii (k) a me Nahalehau (w) ma Holualoa, Kona Akau, Hawaii, i ka 1833, a make iho la oia ma Feb. 9, 1898, ua piha iaia na makahiki he 65, a nana mai na kaikamahina a me na moopuna e ola nei.

       Ua akoakoa mai la na keiki a me na moopuna no ka huakai hoolewa hope loa o ke kupuna, o kana huaolelo hope loa iaʻu, (L.W. P.) "E ike ana au i ka Haku, he maka a he maka me ka hauoli nui loa." O ka pau no ia o ka lohe a me ka ike.

      

E AWAIAULU KE ALOHA

       I hookahi puuwai e na hoa makaainana o ke kapitala o Honolulu nei na puuwai i hoomoamoaia e na haawina o ke aloha aina oiaio, ke kono ia aku nei kou oluolu e naue ae ma ka Ahamele e haawi ia ana e na opuu rose au (bana lahui) e ka lahui oiwi, no ka pomaikai o na Elele au hoouna aku nei i Wasinetona no kou pono.

       E ala e ka I, ka Mahi, ka Palena, ka Palalaui, e hawele ia kou puhaka me ke kahiko kaua o ka manaolana no kou pono, i pale umauma o ka manaoio hana no ke ola o na Elele, kau ia e kuai iho ai i na likiki, ke hoea aku i ou ala, a mai kuihe a kanalua ka manao no ka hoohelelei ana iho i kou aloha aina oiaio no ka pono o kau mau mamo ma keia hope aku.

       O oe ponoi no e ke kapitala o Honolulu nei na haku aina, he mau kauwa lawelawe wale iho no na Elele no kou pono, a mai a oe aku no ka lakou wahi hakina ai e ai ala loaa aku ia oe ola ka noho ana o ka aina malihini, aohe makamaka nana e hea, hookahi no makamaka o ke aloha o ke Akua.

       Me keia mau kahoahoa ana maluna ae, ke waiho aku nei no na kuu iʻo a me kuu iwi e iki iho ia kakou hoa kanaka, o kipa hewa ke aloha i ka huelo. Oi hoi ha!