Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 7, 12 February 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kaelene Puanani Ahu Rey |
2 KE ALOHA AINA. POAONO, FEBERUARI 12, 1898
=====================================================================================================
Ke Aloha Aina.
Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
===================
EDWARD L. LIKE.
Lunahooponopono.
EMMA A. NAWAHI.
Puuku o KE ALOHA AINA.
=======================
HONOLULU . . . FEB. 12 1898
=======================
I NA POE LAWE PEPA PAU.
-
Ke kauoha ia aku nei na poe lawe pepa a pau o ka nupepa KE ALOHA AINA, e hookaa koke mai i ke ola o ka kakou papa, malalo o kekahi kumu a makou i manao ai, he hana hiki ole ke hookuukuu hou aku, elike me ko na makahiki i hala, a malalo oia kumu, na manao ia, o ka hookaa mua ana mai i ke ola o ka pepa, oia wale no ke kuleana e hiki ai ke hooholo pono ia na hana hou a makou e manao nei e hana no ka pono o na mea a pau. Aole hoi ma ke ano e hoopilikia wale aku io ka makou mau makamaka heluhelu, aka, ma ke ano e hooholo pono ia ai na hana hoolaupai o ka kakou wahaolelo. Ua pili laula keia no ka makou mau nupepa elua, a ke hooko ole ia elike ma ka makou e hoike nei, o ka nele no ka hope. O keia ka makou e paipai hope loa nei i na makamaka, a i na hooko ole ia ko makou leo, alaila ke hoea ole aku ka papa, mai hoohuoi. E hoolohe i keia.
============
KA AHAKUKA A NA KUHINA.
-
I ka auina la o ka Poakolu nei, i noh ai na Kuhina a malama i halawai no lakou, no na mea e pili ana i na hana, no ka wa e noho mai ai ka Ahaolelo i keia pule ae He eha hora ko lakou noho ana, a iloko oia wa loihi a lakou i noho ai, o kahi puu pepa wale no a lakou i noho ai a kaana, oia na iliili konane o ka bila haawina, e pili ana i ka huakai hele a ko lakou poo, oiai hoi oia aia i Mana kahi i imi ai i pono no lakou. He nui no na mea hoakaaka i na hana a keia poe, oia hoi manao kekahi, ina he holo mai ana ke kuikahi hoohuiaina, ua makehewa keia ma hoonohonoho hana ana mahope, oiai, aole na lakou e puunaue ana na hoolilo mahope aku oia manawa, a aole hoi o lakou ua hoa o loko o ka poai Kuhina i ka wa e holo ai o ke kumuhana a ko lakou poo i holo aku nei i kuai i ko lakou mau pono. Oia no hoi ka makou e upu aku nei, elike me ko lakou e nele loa aku ai ma ka hopena.
============
E PUNI ANEI KAKOU I NA MALI LEO
-
Ae, i hoohuoi ae la hoi paha makou i keia, no ka mea, eia ke hoea mai nei hepoe iliohae hou pahee o ia hulu mai Amerika e hele mai nei, a o kekahi poe o lakou, he poe lakou e hana ana i ka oihana laa a ka Haku, ma ke ano he poe haiolelo no ka pono o ka uhane, a kakou hoi e punihei aku ai, he oiaio mailuna a lalo, aohe wahi e hookuia ai i ka noonoo ke ike aku, oiai, ua uhi ia ke ino maloko a paa, e ka nani hinuhinu o na mea mawaho.
Aka, oiai nae keia mau ano waihooluu e maalo ana imua o ko kakou mau maka, aole loa inalo ko lakou mau ano ia maloko, oiai e puapuai mai ana no ka mea oiaio mai kona wai i huna ia ai, a aole no hoi i liuliu, ua poha io ae la no, a ike ia iho la, aia kahe mea awaawa iloko ona. Ua pili keiaolelo a makou e hoike nei, no na mea e pili ana i kekahi poe e hele mai nei mai Mannapohaku mai, o kekahi he Hawaii maoli, i noho ma ke ano he mea haiolelo a Lunakahiko
hoi no ia aoao hoomana, ma ia aina malihini, a he luna kaahele hoi ma ka aina hanau, e hoike ana i ke kupono ka ke hoohui ia aku kona aina, nana oia i milimili, i auamo, a i hiialo ia hoi e kona mau kupuna, kona mau makua a me ka nui a me ka lehulehu o kona aina makuahine.
Nani ke aloha ole, o ka eha ana o ka ili o kona mau kupuna no ka pono o ka lakou poe mamo mahope mai, eia ke luaiele ia nei e ka lakou mau hapuu mahope nei, me ka manao e ahuai aku i ka luhi a kona mau kupuna a me na makua i hoomanawanui ai. He keu keia o ka hanba hoehaeha nui wale, i lawelawe ia e keia Hawaii ponoi i noho me ka aina malihini, a i ake hoi i haawi lilo aku i na puu kilakila o kona home kulaiwi no ka malihini pakaha ana i ike ole ai, no ka malihini limanui ana i hoomaopopo ole ai a no ia maopopo ole ona, ke kumu nana i hookonokono i kona lunaikehala e hana pela.
Eia oia ua hoi nmai nei mai Loko Paakai mai, a ua hoike ae hoi ina nae he oiaio ke mea i lawe ia mai imua o makou, oia hoi, "ona poe Moremona e noho la ma Loko Paakai, he poe kakoo lakou i ka hoohui aina, a ua haawi pio i kolakou kino a me ko lakou uhane no kela deragona nui hoopoino i ka lahui Hawaii.
O ka huina o na hanaka Hawaii maoli ma Uta, ua hoike ia mai ia makou, aole e emi malalo iho o ke 70, a o keia ka, ka poe i ae aku la e haawi lilo i ka lepo o Hawaii aina, a oia hoi ka makou i ike ai aohe o lakou wahi lihi i koe Hawaii nei, a oia nae ka lakou e ake nei e hoolilo aku ia Amerika.
O ka lua hoi, oia hoi ke kumukula, a o laua a i elua, ma ia punana hookahi mai no, a o ka laua hana ike no ia o ka hele ami mai nei e hoohulihuli i na poe hoahanau Moremona, me ka manao he like ka manao o keia poe, me ko laua mau manao, aka, na hoike mai ke mea oiaio iloko o ka puuwai o ke kauaka aloa aina, he mea ole ia ia lakou ke kulana hoomana, ina aia he mau alakai hewa ana malaila. Ua ku lakou me ka naau kupaa, a hoole ia mau mea, a hoolilo ike aloha e paa ana iloko o ko lakou mau umauma i mea nui.
Nolaila, e makaala loa e na makamaka, mai puni mai i na e hoea aku ana keia poe imua o ko oukou mau alo, e kipaku loa mai ia lakou, no ka mea, he poe keia e hele aku nei e omo ia oukou iloko o ke eke talena o ka hoohui aina, e ahona kakou e kali a hiki i ka hoea ana mai o ka hopena o ka kakou mau hana. O ka lohe oia ko kakou pono.
============
OHI HAPUKU KA I'A O KAPAAU.
-
Ae, nani kela mau mamala olelo a kahiko i puana ae ai, aka, ina nei e huli pono ia iho ke kaona o na mamala olelo ala, aia he pali nui e ku mai ana, me ka hoehaeha pu mai i kou manao, oia hoi, ua pili keia no ka luku a ka make, o ka lawe no ia mai ka makua, ke keiki a hiki aku i na moopuna, a pela hoi makou i lawe mai ai a hoopili ae i keia olelo maluna o na poe ma'i Lepera, e noke ia mai nei i ka hopuhopu ma na wahi a pau, a puni ia Paeaina.
Ma ka Poalua nei, ua lawe ia ae lakou no ka uapo ma'i ma Kakaako, a iwaena o keia poe i lawe i a nahe poe kino maikai kekahi o lakou, a he wahi pohaka ka-ne wale no ke kau ana maluna he ma'i lepera ia ma kaolelo ike a na Kauka; a o kekahi poe hoi, he eha ma ka wawae, ua lilo no ia he ma'i, a lawe ia kau no ka aina o ka Ehaeha. O keia mau hana, ua like ia me ka hoao maoli ana ia kakou Hawaii e anai a koe ka lauhue ma ko kakou mau ipuka hale.
Ua lawe pu ia mai no hoi kekahi hoike i o makou nei, e olelo ana, "aohe he manao nui i kekahi poe i hopu wale ia ma ke ano hoohuoi, aia no ka pono o ka komo pu aku iloko o ka huikau o na poe inoino, a hookahi ka lawe pu ia ana no Molokai." I na io o keia ke mea pololei, alaila, aohe poe pepehikanaka e aku elike me keia poe, oia hoi, na lala o ka Papa Ola, mai ke poo maluna, a hiki aku i ka mea malalo loa Menemene a ehaeha ka @aau i na hana kumakaia e hookau ia nei maluna o kakou.
O kekahi no hoi, o na ma'i i kupono ole ke lawe ia, a i makaukau loa kona hanu e lele ae, oia no kekahi o na poe ma'i i lawe pu ia aku maluna o ka Lehua ma keia huakai aku la nmo Kalaupapa, heaha ke ano o keia mau hana hoomaewaewa, aole anei he lepo maluna o ka honui o Kalihi e hiki ai ke kali iho nona, a
huna aku i kona kino lepo malaila? Ua manao makou, oia maoli no ka mea kupono, a he hana hoi ia no ka aina i kapa ia he Karistiano, a pela aku.
Me keia mau hoikeike ana, e ike iho ai na makamaka heluhelu aole ka pono kaulike maluna o kakou ka lahui Hawaii, no ka mea; ina he haole ka mea i loaa
i keia ano ma'i, e malama maikai ia ana no oia ma Kalihi, a pela no hoi ma Molokai a no kakou, aohe sanana he manu hilo, wahi a ka poe haku mele.
============
E KALI ANA I KE AHEAHE MAKANI.
-
O na moku i loaa i ka pohu a ka malie, oiai lakou e liuliu ana e holo no ka moana kai akea, hoao na kapena e kali a hiki i ka wa e pa mai ai o ka aheahe makani o ka wanaao, a oia ko lakou wa e haalele koke io ai i ke awa a holo koke aku me ka hoohakalia ole, a i ka wa e puka aku ai mawaho o na kuaau nalu o ke awa, a ke puka aku iwaho moana, aohe olelo ana, he hele ana ia he akea kahi o ka pono e hoohele aku ai.
Pela hoi makou i ike iho ai ia i na olelo a kekahi nupepa puka ahiahi, eia ke kali nei ka Aha Kuhina o ke aupuni Repubalika Hawaii, no ka hoea mai o na lono pili ana i ke kuikahi hoohuiaina, a ina ua make loa mai la, alaila ua maopopo ole ia lakou kahi e hoonee aku ai i ka lakou hana, a heaha la ka hopena e kau mai ana maluna o lakou, mamuli o ko lakou hoopaakiki kuhihewa e loaa ana la hoi ia lakou ka pono, elike ma ka lakou i hooikaika pauaho ole ai i kinohi. O ka hoike kaokoa ana ae nei a kekahi nupepa kakoo i ka hoohuiaina, no ka hana a ka Aha Kuhina,m e kali ana lakou no ka hoea mai o na lono ma ka mokuahi mai Kapalakiko mai, oia kekahi o na hana hilahila ole, i hoike ia ae i ke akea, ina paha no ka noonoo ole ia a i ole, no ka waiho ia aku paha iloko o ka pahu opala no ka wa mau loa.
Ua kupono na kakou e hana ia hana, aole na ka Aha Kuhina o ke aupuni, e pono no lakou e noho malie pela, a hiki i ka wa e hoea mai ai o ko lakou hopena, a oia paha ka wa kupono @ @ iki ae ai, aole o keia wa, ka wa i akaka ole ka mea e lanakila ana. No makou iho a me ka lahui holookoa ke heihei nei kakou me kaia poe, e kaa ana no ka lanakila ma ko kakou aoao, a oia manao, oia no ka makou e hoonaauao mau aku nei i ka lehulehu me ka manao kanalua ole, he hana ole ia no ka ninau o Hawaii a koho koke ole iloko o ka Hale Senate, ke kumu e akaka ole ai o ka mea nana ke eo. Aka, e hoolana i ka manao, a mai nana i na manao palakai o ka poe nana e hoao nei i kinai i ko kakou noho lahui ana. A o ke kali ana a keia poe, e kali ana lakou i ka ohe luli i ka makani. Poha ka auwae o ke kolohe.
-----o-----
HEAHA KE ANO O KEIA MAU HANA.
-
Ua hookahaha nui ia ko makou manao, mamuli o ka ike ana aku kekahi mau hana e hiki ole ai i ko makou naau ke haawi aku i na kokua pu ana ma ia hana, oia hoi ka hopuhopu wale ia ana o kekahi kino i hoopa hou ole i ka hewa, i hoohuoi wale ia, eia oia ke hana hou nei, oia hoi:
Ma ke ahiahi Poakolu nei, ua kaalo aku la makou ma ke alanui Moiwahine, a ma kela hale kiekie ma ke kihi, ma ka aoao mauka, oia hoi ka hale i ke kihi ponoi, ka huina o alanui Moiwahine me Puowaina, ua ike ia aku la kekehi pake Makai Kiu e holoholo ana i ka lanai, a i ka ninau pono ia ana aku, hai ia mai la, i hele ae oia e hopu ia Ahi, he pake e noho nei malaila, no ka hana bia suaipa, a oiai, aole he mau mea hana bia i loaa aku ma kona wahi e noho nei, aole hoi he mau hooia e hoike mai ana, he hana bia oia i keia wa, ua ulu mai na hoohuoi iloko o ka poe noonoo maikai, heaha keia anao hana a ke aupuni e hapuku nei i ka poe i waiho kaokoa aku ia mau mea, mamuli o ka ike kino ana,he hopena ehaeha ke hoea mai ana mahope.
O ka hopu wale ana o ke aupuni me na hoike kupono ole e hoomaopopo ana i ka hewa a ia kanaka i hana ai, oia kekahi o na hana lalau loa i lawelawe ia ma ke ano imi loaa, a i wahi hoi e hooko ia ai na manao hakuepa o ka poe ni'ani'a, e holo hela ana ma o a maanei, he mea a he mea o mea, pela i hoea mai ai na hoopilikia wale ia ana maluna o kekahi hoa kanaka i komo pu ole e lawelawa pu ia hana. A ke akenui nei no hoi makou, e huli pono ia ka mea oiaio, i ole ai e hookauhihi wale ia ka hewa maluna o ka mea i hana ole ia mea.
--o--
E malamaia ana he kuai hoopau o na @ipine me na Lihilihi ma k@ Heiau o na Paikini.