Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 3, 15 January 1898 — Page 5

KE ALOHA AINA

 

KE ALAHELE NO WASINETONA.

_______

 

He Haawi Aina ke Kahua.

_______

 

I MAUNU PAKALIKALI, I

WAHI E HEI AI KA MANU

_______

 

OIA KO KA MANA HOOKO WAHIKULEANA

_______

 

            Ua hala aku la o Dole no Wasinetona maluna o ka mokuahi Pesu, i ukaliia e kana wahine, C. P. Iaukea a me Kauka La, ma ke ahiahi iho la o ka la Sabati nei, a ua paa mua hoi ka manao no ka hele e hooko i ka makemake o ka poe nana oia e pailani nei, a aole hoi e hiki iaia ke hoopupu hou iho e noho ia nei, oiai, he mea hooko kauoha wale iho no oia na kekahi poe kakaikahi i hosana aku iaia he Peresidena.

            A oiai, he akahele kona noonoo nolaila, mamua ae o ko lakou nei hoouna ana iaia no Wasinetona, ua kuai mua no oia i wahi pahale nona ma Kaleponi, a ua hana mua no i ka makaukau a ku, oiai e noho ana i na la o ka haaheo (ke oiaio nae hoi na lono i lawe ia mai i o makou nei no ia mea); a oiai hoi, he huakai kanikaniaula keia a ka Mana Hooko o ka Repubalika Hawaii e hele nei, a aho no ka holo a ike aku i ka Ipuka Gula o Kapalakiko, hoopau na mano hele i Wasinetona, hoi no a noho i kahi ana i imi mua ai no kona pono, aole e lohe i ka leo.

            Ua maopopo i na mea a pau, o keia huakai a hele ia nei, aole ia no ka pono o ka lahui Hawaii, aka, no ka pono ia o ka poe nana i hookumu iho i ke aupuni o ka lokoino, a me ka hookaumaha, a i wahi e mau ai kanoho mana ana maluna o ka lahui, oia keia kupaka i o a ia nei, me he aho hope loa ala no ke kana e make aku ana, a o ka imi i kahi o ka hookanaaho, oia keia holo a ke Poo o ka Mana Hooko o ka Repubalika Hawaii.

            O keia huakai hele, aole ia he huaka no ka hauoli, elike me ke ano mau o na Poo Kiekie o ke ao nei, aka, he manewanewa keia no ka bebe a lakou i hoouna mua aku ai na Peresidena Makinile e hanai, a oiai, he wahi keiki omilo keia, ua hoike ia mai nei ka lohe i na makua ponoi o ke kaiki, he ma'i pilikia loa kona e waiho la ma Amerika, a oia keia holo pupuahulu o ka makuakane, me kahi pono no i ka ili, aia ka pono o ka loaa aku o kahi aho hope loa o ke keiki, (kuikahi hoohui aupani) a in a ua make mai nei i ka Poalua a me ka Poakolu nei, alaila, o ke kino wailua o ke keiki kamehai kamea e loaa aku ana iaia, a i ole, o kona ilina paha i kanu ia ai.

            [column 2]

            Ua ike kakou a pau loa, o ko Peresidena Dole kuleana, oia no kona haawi ana aku nei i na wahi poopoo a pau o ka lahui Hawaii, ahoe mea i koe, ua lilo mai ke kuahiwi a ke kai, a ua manao, ma ia haawi kaokoa ana, he mea ia na ko Amerika poe loea kanawai e hupo koke iho ai a hookomo iloko o ko lakou poli, elike me ka lakou i hana ai maanei, ka alunu maopopo a me ka pakaha oiaio, me ka hoolohe ole ia mai o na leo e nonoi aku ana, a e uwalo aku ana imua o na hoaloha e hoihoi ia mai ia mau pono iloko o na lima o na poe nona ia kuleana.

            O keia ka maunu pakalikali i haawi ia aku ai, i wahi e loaa ai ka maha o ka naau o ka poe komohewa i ko hai kuleana, a malalo oia wahi hookanaaho e kau nei ka manao, oia ke kumu nui e maliu ia mai ai ko lakou aoao, i ka wa e hoea aku ai i Amerika, a hoikeike piha aku i na mea a pau a lakou i manao ai he mau pomaikai ia no na poe Amerika maikai o ka manao ma o, a me na poe hapuku aina maanei.

            Ke hoike mai nei na ouli o ka manawa, a ke ole hoi makou e koho hewa, eia ka wa a ka Mana Lani i hookaawale ai no na leo haipule o ka poe nawaliwali, e i mai ana, he huakai pio keia a ka Mana Hooko o ka Repubalika Hawaii, a e hele ana oia he lawehala  na ka lahui Hawaii no kona hookolokoloia mai e na Komite o na Aina E, o loko o ka Aha Senate, a ia wa e maopopo ai kaua han a me lakou a pau i ka lahui Hawaii, oiai hoi na Elele a ka lahui ma kahi aoao mai, he poe ona no na waiwai o ko lakou mau kupuna, a me ka lakou poe mamo.  A oia hoi ka makou e olelo nei, eia ka hopena o na leo haipule a ka kahui ua kokoke mai.

            Eia ka poe ikaika ke holo pupuahulu nei no Wasinetona, me ka hele aku e hoikeike i kona aka nui imua o na poe nana e kaana mai ka pono, a i aloha ia mai, alaila, na makepono keia au ana i ke kai, he hoike ana mai hoi, he kulana nawaliwali maopopo keia o ka Repubalika hoomakeaka o Hawaii, a he hana hilahila loa hoi, na kekahi aupuni i aa aku e kue i na hooponopono aupuni ana o kahi aina nui nona na miliona kanaka@he kanahiku, a eia nae, ke hele ponoi aku nei imua o ko lakou alo o nonoi ai i ola no lakou, he laau hahau keia maluna o lakou.

 

_____ * * * _____

 

            Ma ka auina la o ka Poaono nei, ua halawai iho la o John Phillips me kekahi ulia poino, mamuli o ka huli ana o kona kaa e kau ana, i ka wa i puiwa ai o ka lio mawaho iho o kahi o Kauka Shaw, ua loaa iaia na palapu kukonukonu loa ma kona poo.

            [column 3]                  

 

UA HALA IO AKU NO, NO WASINETONA.

_____

 

            Ua hoike aku makou i keia pule aku nei, ua hala aku o Keo Kaaka no Wasinetona, ma keano he Elelena ka aoao kue i ka hoohuiaina, a ua ukali pu aku no hoi ma kana huakai kana wahine, a hiki i Kapalakiko ae nei, alaila noho iho oia, a holo loa aku kana kane.  He nui na olelo hoopunipuni a na nupepa wahanui o kakou, e olelo ana, na paa pu aku nei oia he huina dala mahuahua no ka hele ana paha e kipe i na hoa oloko o ka Hale Senate a me ko na Lunakakaainana.  He hoopunipuni ia mau olelo, a na ka poe imihala ia mau ana olelo.  O kana i paa pu aku la iloko o kona paiki ili, oia ka oiaio, o na hana e pili ana i ka hookahuli ia ana o ke aupuni ana i aloha ai, a oiai hoi, he makee oia i ke aupuni kuokoa, ana i noho ai malalo o kona malu, no ka wa loihi, ua waiho aku oia i ka hanohano pau wale, a keia poe i makemake ai e onou aku, i hookahi ko lakou mahele pu ana i na waiwai loaa hewa.

            A oiai, hoi, he kanaka oia maluna o ke kahua o ke kaulike, a he aloha hoi i ka aina ana i lei pu ai i ka hanohano i na la i hala, nolaila, ua hookaokoa mai oia iaia iho, mai ka poai mai o ka poe ana i makemake ole ai e kokua pu, a ua lawelawe i na hana nona ponoi iho, aole hoi na hai mai.

            Ua hoike hou ia ae no hoi, o ke kumu o kona holo e ana, oia no kona lohe mahuihui ana e holo ana o Peresidena Dole no Wasinetona.  He olalau loa ia mau olelo, aole hoi he oiaio  iloko oia mau ano olelo makani a kuanui.  O makou a me ka lahui na hoike no ia mea, oia, aole e kala na hoolala ia ana no hona holo i Wasinetona, ianei no na Elele a ka lahui, a o kekahi ia o na inoa i paanaau iloko o na lehelehe o ka lehulehu, aka, mamuli o ka pau pono ole o kana mau hana ponoi, ke kumu o kona nolo mua ole ana me na Elele, a hiki iho la i kawa i pau pono ai kana mau hana ponoi, nolaila, lawe ae la oia i keia manawa kupono loa ana i holo aku la no Wasinetona no ke kue no i ka hoohuiaina.

            E aho e olelo iho, heaha keia pupuahulu o ka hele a ka Peresidena, aole anei no ke kau@o ka weli i na hana a na Elele a ka lahui, e pu-a mai nei ka uahi mai ke kai mai.  Manao makou me ka hopohopo ole, oia maoli no ka oiaio, aohe kumu e ae o ka walawala-waiki poha o keia holo ana, oia wale no.

            I ka holo ana aku o ua Elele la a ka lahui i ka Poaha nei, ua hoea ae no kekahi mau makuahine o ka Hui Aloha Aina o na Wahine makai o ka uwapo, oia hoi ka

            [column 4]

Peresidena, kona Hope a me ka Lunahoomalu o ka Papa Hooko. no ka papahi ana aku iaia me na wehi o ka aina a laua i aloha ai, a i ka makou nana aku ia laua, ua hoike io mai no na wehi ilima e kikepa ana maluna o ko laua mau a-i a me na puhaka i ke kohu pono o kela inoa aloha aina maluna o laua. mamua hoi o ka hoohiwahiwa ana aku i ka poe i kuleana ole ia haawina.

            Oiai hoi i newa ae ana ka ihu o ka mokuahi Alameda no ka haalele ana iho i ka uwapo ana i pili ai, a eia hoi ka bana Pi-Gi ke kuupau nei i ke kani nukupe'u o ka leo mele Aloha Eo, a i ka panina hope o na leo i puhi ia, oia hoi o Hawaii Ponoi, oia ka wa ike ia aku ai ka hemo ana ae o ka papale o ua poohina aloha aina ala, a paa ae la ma kona lima, e hoike mai ana, ua komo pono aku la na mapuna leo mele lahui o ka aina ana i hiipoi ai iloko o kona puuwai me ka hauoli nui, a e kahoahoa pu ana hoi, he huakai keia ana e hele nei no ka hoopio loa ana i ke ahi o ka hoohuiaina.  Aloha nui Keo Kaaka, a pae i ka aina me ka maalahi ka makou leo pule nona, a pela hoi ma kana huakai hele ma ka aina a hike i kahi o ke kahua o ka hana.  E hala ana paha iaia he elua mahina a oi a huli hoi hou mai no ka aina nei.

 

___________***____________

 

HANERI TAUSANI E NAKEKE MAI ANA.

_________________

 

            Na ka noho ana o na hoa o ka Papa Hoonaauao i ka Poaha nei ua ulu ae a pehu kekahi haawina i manaoia no ka hoomahuahua ana aku i ke kukulu ana i na halekula a puni ka Paeaina. A oiai hoi e hono an na hoa o ka Papa ia wa, ua kaa mua aku la ia Bowen, ka ninau ana i ke Kuhina Aopalapala, oia hoi o Henere E. Kupa, no ka nieniele ana i ka nui o na haumana e ao ia nei ma ka halekula o Koleaka, ma ke Alanui Papa, nona ka huina o 100 haumana.

            Ua pane ia mai keia ninau e ke Kuhina, a i panai ia mai hoi e ka Hope Kahukula Gibikona, a i pane ia mai no hoi e ke Kuhina Aopalapala, o kana no ia i noi mua ai, e hoomahuamuaia ae ka haawina no na kula a hiki i ke  $50,000; aka, mamuli no o na hoa o ka Papa, pela i emi mai ai ka haawina no ke kukulu ana i na halekula.

            O keia ka wa a Bowen i waiho mai ai i ke noi e hoomahuahua ia ae ka haawina no na kula a i ka $100,000.  Ua aponoia keia noi e na hoa o ka Papa, a ua waiho loa ia aku imua o ka Aha Kuhina.

            He puu dala nui maopopo keia a ka lahui e auamo aku ai, a oiai ke hakoko nei ka lahui me ka ilihune a me ka nele, aole nae ia he

            [column 5]

kumu e hoemi ia iho ai na hana uhaai a ke aupuni e noke nei i ka lu mao a maanei.  E nana i ka manao o ke Kuhina Aopalapala, oia hoi ka ai pakiko ana i na loaa o ke aupuni, mai ka hoopii malie ana ae mai na haawina e ku nei i keia la, oia hoi ke $32,000 a i ke $50,000.

            Aka, o ka manao maoli nae o kekahi hoa o ua Papa la, oia hoi, o Mr. Bowen, aole ia haawina i lawa no ka hoohinuhinu ana i na halekula ninihepa a me sana-pepa ana maloko, i alohilohi ai ka maka o na hoa, ka wa e komo aku ai iloko o na halekula.

            A o kekahi no hoi, o keia ka haawina e kaukoo hou aku ai i na kumukula i na aina e, a he hele wale mai no ka lakou, ua makaukau na mea a pau, mamuli o keia manao o na hoa o ka Papa i puka ae la, i kuleana e hiki ai ke hoopomaikai aku i kekahi mau ohana o lakou @a Amerika, elike me na mea e ike mau, ia nei maloko o ko kakou mau Kula Aupuni a puni ka Paeaina.

            He oiaio no paha o ka nui o ke dala oia ka mea e holomua ai na hana a pau, aka, o ka pilikia nui wale no, oia maoli no ka pehu mau ana o ko kakou aie lahui i kela a me kaia makahiki, oiai hoi kakou e ake aku ana e ike iho i ke emi ana iho i kekahi manawa. Aka, ua hiki no ia kakou ke ike, oiai, o ka poe e noho hookele ana i ka mana o ka aina, aole lakou o ka hapanui o ka lahui, e hiki ai ia lakou ke ku iho a kaana, penei makou e hana ai, i wahi e pono ai ka noho ana o ka lehulehu malalo o makou.

            Nolaila, haawi ka akau a hookomo ka hema, aia ka pono a hapapa kakou i ka loli, i ka i-a maka ole, alaila pau ka lu ana, a ku malie i kahi hookahi.  O ko makou manao koho keia, ma ke kaona o na hana e lawelawe ia nei iloko o keia mau la e nee nei.

 

_____***_____

 

            E ku io paha auanei ka ho@e i ke kumu o ka hana i ka poe hoohui aina.

            He oia mau no na pakaua o Kulanihakoi e haluku mau nei, he hoomaha ae ka a mea, hana io iho ana.

            O ka la 21 o keia mahina ka makahiki hou o na Pake, a e hoopaiakuli ia ana na pepeiao ma ka hora 12 oia po.

            Ke pii mau ae nei na paia o ka halepohaku hou o ka Hui Mokuahi o Poka ma, a ke paa pono aehe kue o ka nani.

            A hele mai e ike i ka makou pakaukau umi keneta me na waiwai a pau no ka umi keneta wale no ma Ka Heiau o ua Paikini.

            Mamuli o ka ua o ka Paoono nei, nolaila, ua hoopanee ia na lealea heihei au maloko nei o ke awa a hiki i ka la 22 o keia mahina.