Ke Aloha Aina, Volume III, Number 52, 25 December 1897 — Page 5
| This text was transcribed by: | Nadine "alohatita" Samorano |
| This work is dedicated to: | Adam "Akamu" Norman Pali |
KE ALOHA AINA
POAONO, DEKEMABA 25, 1897.
-----
HE ELUA OLA NO KA MEA HOOKAHI.
O ka hoea ana mai o ka hoopai o ka make maluna o Kapea a me Kaio kona makuakane, oia kekahi o na hana ano nui a hoopahaohao i ko makou noonoo, i ka wa i poha mai ai ka lea ahea o ka make, mai ke lehelehe mai o ka Lunakanawai Kaapuni Perry, i ke kakahiaka Poakahi nei, elike me ka olelo hooholo ahewa a na Kinure Hawaii i haawi ai ma ke Kaumau aku nei o Novemaba, a i hapai koke ia mai no hoi, e noho koke i Kau Kiure Kuikawa iloko o keia mahina, me ke kali hou ole aku a ke Kau mau o Feberuari, o ka 1898.
Ua ku iho makou me ka naau kaumaha a luuluu no hoi, mamuli o ka ike ana, e lilo aku ana keia haua o ka li ana i ke ola o ke kanaka maluna o ka laau amana i ma'i ahulau maluna o na kanaka Hawaii Ponoi o ka aina, na Iapana, na Pake a me na Kilipati, a e hookoe ana hoi i ke ola makamae o na haole ilikeokeo, ma ka haawi ana ia lakou i mau mahina a makahiki paha iloko o Kawa, alaila, holo malu a nalowale loa mai keia Paeaina aku, me ka holo hele ana o ka Luna Paahao a me na Makai e huli, eia nae, ua ahai aku la ka pupuhi iaia la nalowale.
No keia kumu, ua ulu mai iloko o makou ka noonoo ana, ua hana ia ke Kanawai li kanaka no na kanaka Hawaii wale no, aole no ka haole. E hoomaopopo ia, aole i loihi na makahiki i hala ae nei, ua pepehi ia iho la kekahi Iapana halekuai a make loa, ma Hamakua, Hawaii, e kekahi poe haole koikoi oia apana, a o ke kino make o ua Iapana ia, ua kau ia ae la iluna o ka pou uwea olelo, a malaila oia kahi i kau ia ai a hiki i ka wa i loaa ai i na lima kokua, a na lakou i hookuu iho i kona kino ilalo, me na palapu manaonao e kau ana maluna o kona kino.
Ua huli ia ka poe nana i hana keia karaima pepehi kanaka, a hiki i ka wa i loaa ai o ka poe nana i hana kela hana weliweli o ka hoomaewaewa, he poe haole wale no a pau ekolu, a ua hoopai ia lakou he elima makahiki hoopaahao pakahi, (ke ole makou e kuhihewa.) He elua mea i puehu ka huli, he mau mahina wale no ko laua o ka hana ana, a hookahi mea i hana a pau kona mau makahiki hoopaahao, oia hoi kela haole nona ka halekuai mea ai e pili pu la me ka hale aina ma ka Blue-Gate (Puka Omaomao) ma Alanui Kalepa.
Eia hou no paha a hoea hou mai he pepehi kanaka, ina no he haole, aole no e aa ana na Kiure haole e ahewa i ko lakou hoa kanaka ma ke degere ekahi o ka pepehi kanaka, e imi ana no lakou i hoopai oluolu loa, ina paha ma ke degere elua, a pela aku. Aole ka makou he koho wale, aka, he hoike no i ka mea oiaio, elike me ko makou ikemaka i na mea i hana ia i na wa i hale.
Ua manao no hoi makou, o ka oi loa aku o ka hana kaulaua a ka ohana Kamika,e poina ole ai ko lakou mau inoa, a lilo hoi i mea aaia loe me ke aloha nui ia e ko lakou poe enemi, oia ko lakou ku ana iluna, ma ke ano he poe uwao no keia mau kanaka elua, e kau ia aku ana maluna o ka amana, a e lilo auanei, oia kekahi kia hoomanao Karistiano pookela loa iloko oia ohana a na makua misionari, i noho a kupa ma Koloa, Kauai. O ka makou ia e kahoahoa e aku nei, he okoa na la o ka enemi, he okoa hoi na la o o ke au o ke aloha hoa kanaka.
Nolaila, o ka li ia ana o keia mau kanaka elua, no ka panai ana aku i ke ola o ka mea hookahi, oia kekahi o na hana hoopahaohao loa o keia mau la e nee nei, no ka mea, he au hou keia, a pela e ano hou ai na hana o keia makahiki, no ke ola a me ka make o ke kanaka. Manaonao.
-----
NA OULI HIKIMUA O KA HAUOLI
I keia mau la a kakou e nee aku nei no ka makahiki hou, aia hoi, ua hoohauoliia mai ko makou mau puuwai mamuli o ka hoea ana mai o na kauoha nupepa, mai kela a me keia pea mai o ka aina, e hoouna aku makou ma ka owili pakahi, a i ole maloko paha o ke ope nupepa a ko makou mau Luna, no keia makahiki ae. Mai Ualapue, Molokai mai, me na helehelena ohohia no ka kakou milimili, me ka hoike pu mai, "ua ai iho ko kakou mau makamaka heluhelu i na mea hou like ole o loko o ka kakou wahaolelo, a ua ono ko lakou puu ke moni, a ke ike lihi iho no hoi i ka haale ae o na mea hou like ole o luna o ka papaaina o KE ALOHA AINA."
He oiaio, elike me na ouli mua o ka hauoli i loaa mai ia makou mai na makamaka heluhelu mai a puni ka Paeaina, pela makou e hooikaika nui nei, e hooi aku i na mea hou o ka makou pepa, i kulike ole hoi me ka ko makou mau hoa o ka makapeni, no na la omaka mua o ka makahiki 1898 e hiki mai ana, a pela no makou e upu mau nei, ua eo ia makou ka puuwai o ka hapanui o ko makou lahui, mamua hoi o ka lilo ana i kekahi poe e ae.
Elike me ke ano hou o ka ma kahiki e hoea mai ana, pela no ke ano hou o na hana e hoea mai ana i keia makahiki ae, a o ka makou hana hoi ia, o ka hooikaika nui e hoopiha pono aku i ke kina lahilahi o ka kakou waha olelo me na nuhou like ole o kela a me keia ano. I ko makou hooki ana iho i na kanaenae o ke aloha makamaka, ke haawi aku nei makou i ko makou hoomaikai. Mere Karisimaka a Hapenuia hoi i ko makou mau makamaka heluhelu.
-----
KA NINAU O IAPANA.
Mai ke ku ana mai o ka ninau e pili ana i ka hoopae limahana a hiki i keia la, eia mau ko Iapana mau keiki loea kalaiaina, ke ku mau nei ma ka aoao a lakou i kukulu ai i ko lakou kahua, no ka pono o na kanaka o kona lahui ponoi. He mau mahine ae nei ko na Iapana waiho ana aku i kana koi poho, i ke aupuni Hawaii, iloko o ka Aha Uwao, kahi hoi ana i manao ai, malaila oia e kaana ai i kana koi elike me na hoike ana e upu nei, e loaa mai ana he mea pololei mai a lakou mai.
O kekahi no hoi, oia ke aupuni mua loa i waiho aku i kaua hoike kue i ka hoohui ia aku o keia mau Paemoku me Amerika, a aia kana kue ke waiho la iloko o ka Aha Senate, me he hao wela la, nana e hoonioni i na aakoko o na hoa oloko oia hale. O ke komo ana mai o kekahi aupuni ikaika e kue i keia hana a kahi Repubalika Hawaii, e ake nei e noho malalo o ka malumalu o na eheu o ka Aeto, oia kekahi o na mea kamahao loa, ma ka aoao o ka lahui Hawaii, ka mea hoi a kakou i manao mua ole ai, e hoea mai ana he mau kokua mawaho mai. A o ka makou ia e olelo ae nei, i ka wa o ko kakou kupilikii loa, ua hoea mai la no he mau kokua ana ma ko kakou aoao.
A pela no makou e manaoio nei, o ka ninau o Iapana, oia kekahi kakoo ikaika loa mawaho ae o ko kakou mau pono pilipaa, e kue ana i ka hoohuiaina, a i ka wa a ka poe alunu e hauoli ana no ko lakou lanakila, oia no hoi ka wa i hoea mai ai he mau lono hoopilihua i ko lakou mau noonoo e like me na manao kohokoho wale a lakou i hoike ai i na la i hala. He oiaio, o ka ikaika o ka poe naau haakei, aia he hopena hilahila e ukali mai ana mahope o lakou.
-----
PAU OLE NA HANA HOOMAINOINO.
Ma ke ku ana mai nei a kekahi mokuahi holo piliaina mai Kauai mai, ma ka la Sabati nei, i loaa mai ai kekahi lono manaonao hou i ka oihana makai o Honolulu nei e olelo ana ua leta la, ma ke kakahiaka Poaha o kela pula aku nei, ma Anahola, Kauai, ua hou iho la kekahi Iapana nona ka inoa o Nakamoto i kana wahine me ka pahi, ma na wahi like ole o kona kino no umikumamalua manawa.
Ia wa i lele mai ai kekahi Iapana okoa aku me ka pahi e paa ana ma kona lima a hou iho la ia Nakamoto maluna ae o kona puuwai. I kona wa i ike ai e make ana kona enemi i hou ai i ka pahi ia wa i hoohuli ae ai a oki ae la i kona pu-ai me ka pahi, a mamuli o ka hoea ana mai o na limakokua i ka wa kupono, i pakele ae ai kona ola ma o ke kaili ia ana o ka pahi, na mahuka koke aku oia iloko o keia wa e uluaoa ana, aka, ua paa no nae oia i ka hopu ia ma kekahi la ae.
O Nakamoto ka mea i kukonukonu loa o ka palapu i loaa ai ma keia hakaka ana me ka pahi, a ua manaoia, aole oia e ola ana, a o kana wahine hoi he mau palapu wale no kona i ku ole i kahi o ka make. O ke kumu i ulu mai ai o keia hookahe koko, mamuli no ia o ka halakau ana o keia mau Iapana elua i ka lio hookahi.
-----
EIA HOU NO UA PEPEHI KANAKA.
Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Noeau ma ke kakahiaka Poaono nei, i loaa mai ai kekahi lono e pili ana no ka loaa ana aku o ke kino make o kekahi Iapana, ma kekahi kahawai ma ka mahiko o Ookala, ma Hamakua, Hawaii, i kela pule aku nei, a e hoike pu ana hoi, ua waiho paha oia malaila no kekahi mau la.
O ka pauku kino wale no kai loaa aku, a o ke poo hoi, ua kaa wale aku hoi ia mai kona a-i aku, aole no hoi i loaa a hiki i ka holo ana mai nei o Noeau. Aole he maopopo nana i hana i keia hana puuwai eleele, aka, ua koho wale ia no nae na ka wahine no a keia Iapana i hana i keia hana menemene ole, no ka lili mai no ke kumu, a i ka wa a kana kane e moe ana, oia no ka wa a keia wahine i kokolo ai, a apahu iho la i ke poo o kana kane, mai kona kino ae me ka hoolei ana aku i kona kino make no lalo o ke kahawai, kahi hoi i waiho ai no kekahi mau la, mamua o ka loaa ana aku, nolaila, ua hopu ia ua wahine nei.
Ua noho na Kiure Koronero a noonoo i ke kumu i make ai o keia Iapana, a ua hooholo lakou, ua make oia mamuli o ka pepehi ia ana e kekahi mea i maopopo ole kona ano, a nolaila, aia ka Makai Nui o Hawaii a me kona mau hope, ke hanu la mahope o ka meheu o ka mea pepehi kanaka. A ina he oiaio, ua hana maoli ia kela Iapana me ka limakoko o ka mea manao ino, aole loa oia e nalo mai ko ia la mau maka mai. He keu keia o ka makahiki pepehi kanaka nui wale, he hoike ana mai hoi, no na ouli hope loa o ka noho hoomalu ia ana o ke aupuni i noho hoomalu ia malalo o ka lima ikaika a me ka pakaha.
-----
KAU KA HOOPAIO KA MAKE
Ma ka Poakahii ho la i kau ai ka hoopai o ka make maluna o Kapea a me Kaio kona makuakane, a e li ia ana laua ma ka Poakahi, Aperila 11, 1898, maloko o ka halepaahao o Kawa, mawaena o ka hora 8 o ke kakahiaka a me ka hora 12 o ke awakea. Akahi a na ka lili, ua kau i ka lele. Aloha no.
-----
KAU KA HOOPAI HOOPAAHAO A PAU KE OLA.
Maluna mai nei o ka mokuahi Mauna Loa o ka Poalima nei, i lohe ia mai ai, ua kau aku la ka hoopai hoopaahao a pau ke ola maluna o Kamalo, ke kanaka opio nana i pepehi mai nei i kela wahine Pake i Wailuku, he mau pule i hala ae nei e ke kau kiure o Lahaina, ma ka hora 3 o ka wanaao Poalima nei, Dec. 17.
Mai ka hora 10 mai o ke kakahiaka Poakolu a hiki i ka hora 5 o ke ahiahi ka wae ia ana o na kiure, a akahi no a lawa pono no ka hoolohe ana i kona hihia pepehikanaka, a o na poe kiure wai e hoolohe ai i keia hihie oia no o E. M. Kalama, E. K. Montgomery, Noa Kaaa, J. K. Kalama, Jos. Hennessey, Wm. Kaluakini, thos. Kekua, D. K. Kahaulelio, Henry Smith, Kimokeo a me G. Kahoohalahala. He elua hapakolu e hoahewa ana i aKamalo ma ke degere elua o ka pepehikanaka.
Ua hoihoi ia mai nei oia no Honolulu nei, maluna o ka Mauna Loa, a maloko hoi o Kawa oia e hoopaahao ia ai, no ke koena o kona mau la o ke ola ana ma keia ili honua, aole he poe i ike maoli i kona pepehi ana i ka Pake wahine.
-----
HE KAA UWILA UKULII.
Ua hanaia iho nei e ka Hui Kukui Uwila kekahi mau kaa uwila liilii no lakou ka loihi o 18 iniha pakahi o kela a me keia kaa, a e hookaa ia ana hoi na hui a o keia poe kaa e na paou uwila i hookau ia maluna o lakou, he noeau ka hanaia ana o keia mau kaa, a he holo no hoi lakou ma ka hoao ia ana.
Eiake hoikeike ia nei keia mau kaa uwila ma kekahi o na halekuai kamaa o ke kulanakauhale nei, ma keia mua koke iho.
-----
Mamuli o ka nui o ka ino o na kapakai o Kona, nolaila, ua houlolohi loa ia ke ku ana mai o ka mokuahi Mauna Loa ma ka Poalima nei.
O na poe a pau e hookaa ole mai ana i ko lakou aie i ke ola o ka nupepa mamua o ka pau ana o keia makahiki, e hooheleia aku ana lakou me ka nupepa ole i keia makahiki aku.
Ma keia Poaono, e hoea mai ai ka mokuahi Kulanakauhale o Pekina mai Kapalakiko mai, me na lono makamaka hou loa no na mea e pili ana i ka ninau hoohui aina, ina ua komo io iloko o ke Senate.