Ke Aloha Aina, Volume III, Number 52, 25 Kekemapa 1897 — Page 2

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 25, 1897.

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono.

EMMA A. NAWAHI.

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

HONOLULU......DEC 25, 1897

 

KE KULANA O PERESIDENA MCKINLEY

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Aorangi i kakahiaka Poakolu nei, i hoomaopopo loa ia mai ai ke kulana hana a ka Peresidena McKinley i makemake ai no ko kakou aina aloha e hoohui me Amerika, oiai nae kona Kuhina Nui Seremana he kue loa ia mea o ka hoohuiaina, mamuli o ka noonoo hoopono i loaa i kona lunaikehala, he mea hewa a kupono ole hoi, ka hoohui ia ana aku o kekahi mau wahi ahua one e ku ana iloko o ka Moana Pakipika i hiki no i ko lakou mana hoomalu ponoi, ke hoomalu no lakou ponoi iho, oia nae ka Amerika i komo aku ai me ka naau hilahila ole, a lawe ae la me ka lima ikaika o ka mea i piha i ka lokoino a me ke aloha ole.

            E nana pu ae no hoi i ka makou mau hoakaka ana, i lawe ia mai e makou mailoko mai o kekahi nupepa o ke kulanakauhale Poo aupuni o Wasinetona, i ka manao o na hoa o loko o na hale Ahaolelo elua e hoohui ia aku keia mau Paemoku a me ka poe kue.  O ka nonoi ana aku a ka Peresidena i na hale Ahaolelo elua, e noonoo mua ia ka ninau o Hawaii, mamua o ka noonoo ana i ka ninau o Cuba, ua lilo ia i mea hoonaukiuki i ka manao o ka poe i awaiaulu mua e kokua i ka hoohuiaina, a oia hana ana pela a ke poo o ka mana hooko, e hooku kaokoa ana iaia iho mai ka poai mai ana i pulama pu ai e hooko i ko lakou mau manao eleele, ua hoea mai ia i ka hopena e pale ia aku ai ka hilahila mai ka papalina aku o ka hale kau kanawai o Amerika.

            O keia ka mea a makou i ike ai, ua hookokoke ia mai ka wa e anai ai ke Akua i ka ikaika o ka poe i kaena ia lakou iho, na lakou e rula na hooponopono ana o na Paemoku aloha o Hawaii, ka aina hoi i olelo ia, aia malaila ka waiu me ka meli e kahe ana, a e haawi mai hoi i na hoopomaikai ana maluna o ka lahui nawaliwali, i hao ia aku a koe olohelohe kona kuleana e na malihini puniwaiwai, a ke pa-e mai nei na lono mai ke kai mai, aia ka mokuahana ke hoopunana aku la iloko o ka hale kau kanawai o Amerika Huipuia @ @ @ o Hawaii, e kue mai ana hoi i na manao hookikina o ko lakou Peresidena e nana mai ia Hawaii nei ma ke aho he Panalaau no Amerika.

            O keia kulana hou e puapuai mai la mai na aina e mai, e hoike mai ana i ke kulana hana i manao ia no ko kakou pono, aia ia ke pii mahuahua mau ala i na wa a pau, a e hoike mai ana hoi, e uumi iho ka hanu o na Hawaii, a e pepelu na kuli, no ka nonoi haahaa ana aku i na mana lani e hookahuli ae i na noonoo ana o ka poe e hoopaakiki la ma ko lakou manao, a e lilo lakou i poe kokua mahope o ko kakou aoao, me ka hooi mau aku hoi i ka ikaika hana e holopono ai ka hana a ko kakou mau Elele e noho la ma Wasinetona.

            Nolaila, e kupaa, mai puni i na hoonuinui olelo a na nupepa o Kapalakiko ae nei, ka poe hoi i kipehi ia ko lakou mau poholima me na hunahuna materia o ke dala a me ke gula, a ke kaa mai hoi i ko onei poe wahanui, lilo ae la ua mau lono hoonui olelo ala i mea e hooiaio loa ia ai e keia poe.  No makou iho, ke hoike mau aku nei makou i na mea oiaio wale no i na wa a pau, me ka hoao ole e lawe ae i na mea hoopunipuni a hoike aku imua o ke akea, i wahi e hilinai ia mai ai ka makou mau alakai ana.  Nolaila, hoomanawanui a hiki i ka hopena, he lanakila ana ko laila.

 

HE MANAOLANA POOKELA MAU.

            Oiai, mamua ae o ka pau ana o keia makahiki e nee nei, ua manao makou he mea pono e hoike e aku i ko makou manao aloha i na makamaka e lawe ana i ka kakou milimili, ka mea hoi a oukou i ikemaka ai, ua alo ia e makou na hoino ia mai e na poe i ake, e umiapuaa i ko makou hoea ana aku imua o ko makou lahui aloha ma ke ano he kuhikuhi, a he alakai hoi, e alo ana i ke ehuehu o ka ino, me he mea la, aia ko kakou wahi waa iwaena o ka moana kai lipolipo kahi i hele ai, a o ka hoomanawanui o ke Kapena, kona malamamoku a me kona mau luina, ka mea e pae pololei aku ai i ka aina, me ka loaa ole o kekahi o na ulia poino ma ko lakou alahele.

            Eia kakou i ka helu hope loa o ke kaahele ana o ka kakou wahaolelo, ma na kihi eha o keia Paeaina, e kau aku ana i kona wahi ola, no kona hana ana i ko kakou mau pono, mailoko mai o ka oukou mau wahi kieke dala, aole hoi mawaho aku o laila, aohe a makou hana kaokoa aku mawaho ae o keia a makou e hana nei, o keia hookahi wale iho no, aia iloko o ko oukou hookaa pololei ana mai i kona wahi auhau, e mau oai ka holo ana o ke koko iloko ko makou mau aakoko, a ina aole pela, e maopopo no ia oukou he mea hoopilikia ia i ka holo pono ana o ka makou mau hana, a he kulana hookuemi hope hoi i ko oukou a me makou pono like.

            Nolaila, e pono i ko makou mau makamaka heluhelu, ke hoomanao iho, o ka hookaa pololei ana mai i ke ola o ka kakou milimili, he mea ia nona e hui mau ai me makou i na wa a pau, a o lakou auanei na hoa e lea ai ke kaunu ana i na mea hou oloko o ko makou wahi kino lahilahi, i piha mau kona mau aoao i na kohi kelekele o ka Puukolu.  Aole ka makou mau olelo, he mea haku wale iho no, aka, he mea oiaio wale no, a maluna no oia kahua e ku nei makou a hiki i keia la, a na na makamaka heluhelu no ia e kaana iho.

            O ka makou wale no e hoomanao mau aku ai, i keia makahiki, haalele kakou i na palapu maewaewa o ka pepehi kanaka, ka hao wale, ka hakaka a kue ana, a o ka makou hoi ia e upu aku nei, hoea mai ka makahiki hou, he mau mea hou ko laila, aole hoi o keia mau mea popopo a polopolona o keia makahiki e hele nei, nalo no oia, pela no e nalo pu ai me kana mau hana maewaewa, aole hoi e awaiaulu ia iloko o ka hoau hou ana oia makahiki.

            O na hooikaika pauaho ole ana no ka pono o ko kakou aina nei e paio me ka ikaika i loaa i ko makou mau lunaikehala, me ka hoike ana aku i na hana a ko kakou mau Elele, me ka manaolana ikaika mau, e hoea mai ana no he hooko ia ana ma ko kakou aoao, a oia hoi ka makou e noi aku nei i ka lahui mai Hawaii a Niihau, e lawe nui i ka nupepa KE ALOHA AINA, aia ilaila ka ono kahi i lolii ai, me he i’a la iloko o ka lawalu kahi i pulehu ia ai, a ke wehe ai i ka wa hi o waho, he ma-pu ala ke honi iho.  Me keia mau olelo kalokalo, ke haawi aku nei makou i ke aloha Karisimaka oiaio a me ka Hapenuia, i ko makou poe lawe mua a me ka poe hou, a ke manao nei no hoi, e maliu ia ka makou mau leo uwalo e na mea a pau.

 

E HOOKUU IA AKU ANA KEKAHI POE PAAHAO.

            Eia ka Papa o na Paahao, ke hana nei no ka huikala ana aku i kekahi poe paahao i ka malama ae nei o Ianuari, ma o ko lakou hui pu ana aku me ka Ahakukamalu, no ke koho ana i kekahi manao hoike o ka Mana Hooko.  Ua ike ia, o ka mea mau, ua apo no ia ka huikala ana aku i kekahi poe paahao i ka la 17 o Ianuari, a me ka la 4 o Iulai o kela a me keia makahiki.  Eia iho ka hihia maikaia oukou e kala ai, o ko Kapea ma, kaulana ka inoa.

 

KE ALII AIMOKU O HAWAII

            Ma ke ku ana @ la a ka mokuahi Aorangi i keia kakahiaka, i loaa mai la ia makou ka lono he oia mau no ke ola kino o Kalani e noho mai la i Wasinetona, a ua hui hoi oia a launa pu me na Elele a ka lahui, i ka hora 12 o ke awakea Poakahi Dec 6 a iloko o ua puili pu ana me kona mau makaainana iloko o na kipona walania o ka hauoli, ua hoike mai la Oia i Kona aloha oiaio i Kona mau makaainana, ma ka pulama ana mai ia lakou a piu, i hookahi wahi o lakou e noho ai.  Ua hoike pu mai no hoi Oia i Kona makaala maopopo, ma kona hookomo mua ana aku i Kana kue i ka hoohui aina i ka la mamua iho o ka la a na Elele i hoea aku ai i Wasinetona.  Nui ka mahalo Iaia, i Kona hooikaika wahine mau ana e auamo i na luuluu a me na ehaeha a keia poe i hookau mai ai maluna o Kona lahui ponoi a me ia pu.  Oia ka makou e manaolana mau nei, ma kahi o ka nawaliwali i ike ia mamua, aia malaila ko ke Akua ahonui kahi i kiai ai.

 

EIA HOU NO UA HOONUI LILO.

            Ma ka noho ana o ka Aha Kuhina o ke aupuni Repubalika i ke kakahiaka Poalua nei, ua lawe ia ae la iloko oia noho ana o ka Aha Kuhina, kekahi manao no ke kuai hou ana i moku nana e huki mai na moku iloko nei o ke awa, i palua ae paha kona nui mamua o kahi Eleu nana e huki nei i keia wa, a i lawe ia mai hoi e ke Kuhina Kalaiaina Kini.  Mahope o ka noonoo ia ana o keia manao, ua waiho ia aku la no loko o ka bila haawina, i ka wa e noho mai ai ke Kau Ahaolelo mau, iloko ae nei paha o ka malama o Feberuari, o keia makahiki ae e hiki mai ana.

            O ka hapai ana mai o ke Kuhina Kalaiaina i keia hana i manao ia, he mea e pomaikai ai ka aina, ua hiki no ke koho ia aku, he hoowaiwai ana aku keia i ka pakeke o ka poe okoa, aole hoi i ko ke aupuni, a he haawe hookaumaha hou hoi maluna o na poe uku auhau, oiai no hoi e hoolawa ia ana ka hana e ka moku kolo Eleu, me ka pilikia ole.  Aohe o makou hoahewa i keia hana a ke aupuni, ina ke pii mahuahua mau nei na loaa o ka aina, e hiki ai ke uku aku i kekahi mau aie a ke aupuni e hana nei i na wa a pau.

            Aka, ma kahi nae o ka manao ana aku, e oi aku ana na loaa e komo mai ana iloko o ka waihona mamua o na lilo, oia no nae ka wa oi loa aku o ka pii mahuahua mau o na lilo, me ka hoike mai i ka poe nana e uku ana, eia ka oukou makana e auamo ai no ka pono o ka lehulehu.  A oia hoi ka makou e olelo nei, i mea aha keia manao ana e kuai hou i moku kolo no ke awa nei, no ka pau ono ole anei o na moku kalepa i ka huki ia iloko nei o ke awa, ke kumu o ka manao ana pela Manao makou, ua oi loa aku ka pono, ke waiho ia ka noonoo ana oia manao mahope aku, i ka wa e nee ae ai o kekahi pilikia mai ia kakou aku, ma ka hoemi ia ana mai o ko kakou aie lahui, a ina pela na hoewaa aupuni e hana ai, e imi ana i ke awa kupono e komo aku ai ko kakou wahi waa me ka maalahi, alaila, ke hauoli nei makou iloko o ko makou mau puuwai pakahi, no ka hala ae o kekahi mau aui nalu e hoopoluluhi mau nei maluna o ko kakou mau hokua i na wa a pau.

            O ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui no ka hoolilo ana i ke dala o ka lehulehu, iloko o ka wa pilikia o ka aina, oia kekahi o na hana hoonui lilo a makou e olelo nei he hana ia e hoowaiwai ana ia hai, aole i ko ka aina nei, a o ka pono loa no, e kapae loa ia aku ma kulakula, i ka wa e noho mai ai o ka Ahaolelo o ka Repubalika Hawaii.

 

KE KALI NEI NA AOAO ELUA

            Mai ka wa i kaawale ai o na Elele Hawaii no Wasinetona a hiki i ke ku ana mai o ka mokuahi Mariposa i ka Poaha o kela pule aku nei, aia na manao pioo o ka pioloke iloko o ka poai o ka poe hoohuiaina, ka poe hoi na lakou na olelo keha mua loa, “aia ka elua hapakolu o na hoa o ka Aha Senate ma ka aoao kokua i ka hoohuiaina, a i hakalia wale no i ka noho mai o ka Ahaolelo i ka la 6 o Dekemaba.
            Ua hala aku la ia mau la me ka hooko ole ia o na kohokoho palaualelo ana, a ka poe i ake maoli no e anai i ko kakou mau pono kumu ko ka lahui Hawaii, a ua helelei mai hoi na huahelu nunui a lakou i koho e ai i ka wa e hoomoe ana ke kumulau moa i ka punana, nolaila, mamuli o ka ike a me ka maopopo loa i ka manao o ka poe e kokua nei i ka hana a keia poe, eia lakou ke hooikaika kino maoli nei, e lawe ia mai keia kumuhana, ma ke ano bila kanawai, ma ke koho ana a ka hapanui e holo ai keia hana.

            O keia ke kumunui nana e hoonawaliwali loa i ka aoao o ka poe nana e kokua nei i keia moo nahesa weliweli, ka mea hoi a na aoao kue a i elua e ake aku nei, o ka hoea maopopo mai o ka hopena oiaio maoli o keia ninau o Hawaii, ka mea hoi a KE ALOHA AINA e manaolana mau nei i na wa a pau, aia na kokoia o ka lanakila mahope o kakou, a i hakalia wale no i ka lawe ole ia ae a noonoo ia iloko o ka Ahaolelo Senate, a na na mokuahi e hoea mai ana mai ka Hikina mai, na lakou e lawe mai i na lono makamaka hou loa e pili ana no keia hana nui, a ke kalokalo mau ae nei hoi makou, e kokua mau ia ka hana a ko kakou mau Elele a hiki i kona holopono loa ana.