Ke Aloha Aina, Volume III, Number 50, 11 Kekemapa 1897 — Page 2
This text was transcribed by: | Pohai Souza |
This work is dedicated to: | Halau Hula Kamamolikolehua |
KE ALOHA AINA
Ke Aloha Aina
Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.
EDWARD L. LIKE
Lunahooponopono
EMMA A. NAWAHI
Puuku o KE ALOHA AINA
honolulu - DEC 11, 1897
KA HOPENA O KEIA MAKAHIKI
Ke hookokoke aku nei kakou i ka hopena o keia makahiki, ka makahiki hoi i komo nui ia ai e na Eleao ai mea kanu o na kihapai maemae o Hawaii, ka manawa hoi aohe ona lua i hoopunana ia maluna o na kapakai, nona ke kahiko i uhi ia iloko o ka maluhia a me ke aloha, mai kona wa i opuu ae ai he aupuni i kukulu ia maluna o ke Kumukanawai a me na Kanawai, i hooponoponoia malalo o ka poni ia ana mailoko mai o kekahi alii hanau o ka aina a hiki i kona wa i loli ae ai iloko o ka lima o kekahi poe i kapa ia lakou iho, "he poe hoomaemae," a oia hoomaemae, oia ka hoonele maoli ana i na kanaka ponoi o ka aina, me na hana e pono ai ko lakou noho ana maluna o ka lepo ponoi o ka aina a lakou i aloha ai.
Ua ulu mai na pepehikanaka weliweli loa i keia makahiki, he mea i ike ole ia mai mua mai, a ua ala mai hoi ka lahui me ka lokahi a hoouna aku la i mau Elele no lakou, me ka manao e pale ia aku keia mau ino a pau e laha nei maluna o ka aina me he maʻi Ahulau ala, a oia hoi ka makou e upu nei, nalo no keia makahiki me kona mau hopena manaonao, a hoea hou mai keia ma kahiki ae, iloko o ka hauoli a me ka palekana.
ULUMAHIEHIE NA BELEHELENA O NA ELELE
Ua ike iho makou maloko o ka nupepa "Kahea" o Kapalakiko i ke kii o na Elele a ka Lahui, i hoopuka ia hoi maloko oia nupepa, me ka manao maikai a me ke ohohia pu hoi. I ka nana pono ana iho i ko lakou mau kii a pau a eha, he nanai a me ke kilakila ko lakou mau kulana pakahi me he mea la, e hoike okoa mai @ o lakou iho la no ia mai luna a lalo, aohe wahi a ka maka e hoohalahala ai. A e hoikeike ana no hoi ua nupepa la, no ko lakou pae maalahi ana aku i ka aina, a me ke kamakamailio ana o kekahi mau Elele me ka mea kakau oia nupepa, no ke kumuhana hoohuiaina.
Ma ko lakou mau aoao hoi, na kii o na Senate R. F. Pettigrew a me Dubois a me ko laua mau moolelo pakahi mai ko laua hoea ana mai i Honolulu nei, ma ke alahele aeo Iapana, a hiki i ko laua hoea hou ana aku no Amerika. O laua a elua, he mau hoaloha oiaio laua no na kanaka Hawaii, ma na wahi a pau a laua i homo aku ai a hoolauna pu me kekahi poe oiwi ponoi o ka aina, a na ka Hale Ahaolelo Senate e hoike mai i ka oiaio o ka laua mau olelo i kanu iho nei iloko o ka puuwai o na kanaka Hawaii ponoi, ka mea hoi a makou e ake aku nei, e hoea mai na hopena oiaio o ka laua mau hana no ka pono o ka aina, ka lahui a me ka Nohoalii o Hawii, a na ke Akua iloko o Kona ahonui palena ole, e hooikaika i ka laua mau hana me ka holomua, i kokua ia ai hoi ka huakai a ko kakou mau Elele. E ola Hawaii a mau loa.
E HOOLANA I KA MANAO E KA LAHUI
Ua ike iho makou maloko o na nupepa o na aina mamao, i na manao kue o kekahi mau Senate e noho mai la i keia wa maloko o ka Hale Kaukanawai o Amerika Huipuia i ka hoohuiaina. Nana hoi i hoohauoli mai i ko makou manao, a oia keia leo noi i ka lahui e hoolana i ka manao, ua kokoke mai kakou i ka hopena o ka ninau o Hawaii a kakou i kali hoomanawanui iho nei no aneane elima makahiki.
I keia wa, ua ike ia aku na kukuna malamalama o ka la e o mai ana maluna o na paeaina Hawaii, e lawe mai ana hoi i ka nuhou hauoli no ka lahui Hawaii. Aole paha he wa i oi aku ai o na paio mai ka noho ana o na Aha Senate no ka noonoo ana i ka ninau Hawaii e like me keia wa.
Oiai, ala imua o lakou i keia wa ka Moiwahine a me na Elele ma ka aoao o ka lahui e kue ana i ka hoohui aina, a aia hoi ma kekahi aoao o Kakina, Haki a me Kakela e kakoo ana i ka hoohuiaina. Ua manao no makou aole o Amerika Huipuia e kue ana i ke noi a ka lahui ina he aupuni hoopono oia.
Aka, o na Lani wale no ka mea i ike i na mea e hoea mai ana, a pela makou e upu ae nei e pelu kakou i ko kakou mau kuli, a e nonoi aku ia Iehova e hoihoi hou mai i ko kakou mau pono i kaili wale ia.
Ma keia kakahiaka nui Poaha i ku mai ai ka Moana, mai na panalaau mai o ka Hema ma kona alahele e holo loa ana no Kapalakiko.
O ka lawehala wale no i hopuia ai mawaena o ka hora 5 o ke ahiahi Poakolu a hiki i ka hora 1 o ka wanaao Poaha nei, he hookahi wale no, he wahine i hoohaunaele maikai o ka uwapo o Burua.
KA ONI HOPE LOA A HAWAII NO KA LANAKILA
E PAIO ANA NA HAWAII NO KE KUOKOA
HOEA NA KOMISINA MA KE ALAHELE NO WASINETONA
Mai ka nupepa Kahea mai
Ua hoouna mai nei o Hawaii he eha mau kanaka no ka nonoi ana aku ia Amerika Huipuia mamua o ka hooko ia ana o ka hoohuiaina. Ua hoea mai lakou i Kapalakiko nei, o keia poe kanaka, ua hoohui ae lakou i hookahi e like me ka moolelo o na lahui o keia au. Ma ka Poakahi e hoomau aku ai no Wasinetona.
He elua mau komite he mau koko Hawaii i piha ko laua a he elua hoi he mau hapa Hawaii. O ke alakai o keia mau elele o Mr. James K. Kaulia, ka Peresidena o na Hui Hawaii Aloha Aina. Mawaho ae o Mr. D. Kalauokalani, ke alakai o ka ahahui elua o na Hawaii, i like ole kona manao me kekahi mau mea me ka Hui Aloha Aina, o Mr. William Auld he kanaka e noho ona ana maluna o kekahi mau waiwai nui ma ka mokupuni o Oahu, a me Mr. John Richardson, he loio mai ka mokupuni mai o Maui, o kana kamailio a me kona ike loio i lilo ae ai oia ke kanaka leo oia poe.
Ua kamakamailio ae o Mr. Richarson a me Mr. Kaulia me ka mea kakau o ka nupepa Kahea ma ka la inehinei i na mea e pili ana no ka lakou misiona.
e hele ana makou no Wasinetona, wahi a Mr. Richardson, me ka Manaolana e alakai me ka ikaika i ka Peresidena a me na Komite o na mea pili i na Aeina E, e hoolohe mai i ko makou aoao ma ka ninau. Mai na palapala hoike a makou e paanei, ua manao makou, ua hiki ia makou ke hoike i na poe noonoo maikai a pau, aia ka hapanui o na kanaka o Hawaii he kue i ka hoohui aina. Ina, o keia hooikeike ana a makou aole o Amerika Huipuia e hilinai mai i keia mea oiaio, e noi aku ana makou e koho balota ia.
He koho balota malu anei?
Aole he mea ano nui ia. Ina no e weheia ana ka balota o na poe kanaka no i hoole i ke kakau ana i ka makou ma memoriala e koho balota kue ana no i ka hoohui aina.
Alaila, ua hoole anei kekahi mau Hawaii i ke kakau ana malalo o ka palapala kue hoohui aina?
Ia wa o Mr. Kaulia, mahope hoi o kona noho ana me ka hoolohe malie ana, me na helehelena kuoo a me na maka uliuli, huli ae la oia maluna o kona hoa a kamailio mai la.
He aneane i wakalua tausani i kakauinoa iho malalo o ka memoriala a makou e lawe nei no Wasinetona. O na kanaka, na kamaaina, i hoole i ke kakauinoa ana, ua olelo mai lakou ia makou he mea ia e hoeha ia ai o ka lakou mau oihana, a i ole, e hookomo ia aku paha ko lakou mau kulana hana e lawelawe ana iloko o ka pilikia, ina e hoohuiia mai ana ko lakou mau inoa ma ka makou mau palapala hoopii. Aka, eia no nae ko lakou manao me makou e like me ka John - Mr. Richardson - i olelo ae nei, ina e hoea io mai ana ke koho balota e hoopoina ana lakou i ka noonoo no na mea e ae, a e hoomanao no ananei lakou ua lawe ia ko lakou aina mai ia lakou aku.
He mau komite oukou i hoouna ia mai no Wasinetona e na poe Hawaii.
Ae, o makou eha kai koho ia no ke kamailio ana no Hawaii, wahi a Mr. Richardson. Ua lulu ae na kanaka i kekahi puu dala no ka uku ana i ko makou mau hoolilo, a o Maui ka mea mua ma keia hana. I kinohi, ua manao na kanaka Hawaii, aole he poino ka hoohuiaina. Aka, ma Maui, ua hooholo makou e hoouna i Elele. Ua manao no na kanaka aole e hiki ia Amerika Huipuia ke hoohuiia me ia mau mokupuni, oiai oia e hoomaopopo i ke kue o na Hawaii. Aole no hoi lakou i manao e hele loa aku ana keia hana i ka nui.
A heaha ko lakou manao i keia wa?
I keia wa, ua ala ae lakou a ike i ka poino, aka, he manaolana no ko lakou.
Aole e hiki ia Amerika Huipuia wahi a Mr. Kaulia i pane koke mai ai, ina he manao hoopololei kona, e hoohui i ko makou aina,mahope o ko makou hoopii kue ana. Ua hele mai makou e hoike aku i ka manao o na kanaka no ia kumuhana. Ua hoao au e ike ia Senatoa Mogana i kona wa i Honolulu. He elua aʻu manawa i kakau aku ai, e noi aku ana iaia i ka manawa hea la e hiki ai iaia ke ike iaʻu, a e hoolohe mai ia makou - ua loihi kona hoolohe i na poe hoohui aina - aka, aole nae i loaa iaʻu he pane. Ua hoike mai na kanaka i ko lakou hoihoi ole, oiai, ua maopopo no ia lakou na paulele oia ma ka hoohuiaina.
Ina e hoohui io ia aku ana, alaila, heaha ka na Hawaii e hana ai?
He pilikia ke hoea mai ana.
Ua hoopuka ae o Mr Richardson. Ina e lawe io ana na kanaka o Amerika Huipuia i ka aina, alaila, e hoomalu ia ana na kanaka e na mana kaua, e like me keia wa.
LILO KEKAHI MAU EKA AINA O KEWALO IA PECK & CO.
Ua lilo ae la ma ke kuai ia ana he eono eka aina o Kewalo, mauka pono ae o ke kahua heihei, i ka hui kaa kikane o E. Peck & Co. kahi hoi i manao ia iho nei malaila e kukulu ia he kahua kinipopo.
Ma keia mua aku e hooneeia aku ana ka halekaa e ku nei ma ka huina o na alanui Puowaina a me Vineyard no keia kahua hou, a i ka wa a na kamana e kukulu ai i na hjalekaa a me na halelio, e kukulu pu ana lakou he mau hale no na kanaka oia hui, a me he mea la, e lilo aku ana o Kewalo i wahi piha kanaka ma keia mua aku.
E HOEA MAI ANA HE KANAKA KAAHELE HONUA
Ua hoea mai i Kapalakiko mamua o ka holo ana mai nei a ka mokuahi Auseteralia, he kanaka opio kaahele honua mai Auseturia mai, ua haalele aku oia ia Viena ma Sepatemaba aku nei maluna o kona kaa hehiwawae no ke kaahele ana i ka poepoe honua iloko o elua makahiki no kekahi puu dala makana hoi o 5,000, a ua ikeia hoi oia ma ke ano, oia kekahi o na kanaka hiki ke kaahele no na wahi mamao loa.
Ua kia ae oia ma na kauhale nui o Europa a ma Bordeaux i kau aku ai oia a holo no Enelani a malaila ua haki ai kona wawae. I ke ola pono ana, ua holo mai la oia no Amerika Huipuia, ma Nu Ioka oia i lele mai ai, a kau iho la maluna o kona kaa hehiwawae a holo mai la no keia aoao komohana o Amerika Huipuia.
E holo mai ana oia i Honolulu nei ma kona alahele e holo ana no Auseteralia, malaila aku no Kina, Iapana a me kekahi mau wahi e ae o Asia, a hiki i ke Kai Waenahonua a malaila oia e kau hou aku ai maluna o ka moku no Europa a maluna aku hoi o kona kaa e hoohiki loa aku ai oia i kana huakai no Viena, a e hoea mua hoi oia ilaila mamua o ka la 17 o Sepatemaba 1898.
O keia huakai a keia kanaka opio Auseteralia nona ka inoa o Sigmund Bachmann, ua hoopihaia e ka inea a ka ehaeha, no ka mea, o na poe nana kela dala ana i lawe ai, aole lakou i ae iaia e lawe i kekahi dala ma kona kino no ke kokua ana iaia, aka, na ka poe e aloha mai ana iaia ma keia huakai ana e haawi mai i na kokua ana iaia, a mawaho ae, aole he olelo e ae ana i hiki ke kamailio, aka, o ka olelo Geremania wale no. Ua hoouna e mai nei oia he lono i anei i ka lohe e hiki mai ana oia i Honolulu nei.
I keia Poakahi ae e hookau ia mai ai o ka hoopai maluna o Kapea a me Kaio, mamuli o ke kaawale ana aku o ko laua loio ma kekahi wahi okoa aku ke kumu i hookaulua ia ai o ko laua hoopai.